Ο Μπόρις Ιζραΐλεβιτς Άνισφελντ (Борис Израилевич Анисфельд, Οκτώβριος 1878 – 4 Δεκεμβρίου 1973) ήταν Ρωσοαμερικανός ζωγράφος και σκηνογράφος.
Ο Άνισφελντ γεννήθηκε στο Μπιέλτσι της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, το σημερινό Μπάλτσι της Μολδαβίας, και μέχρι τα 17 του χρόνια έμενε στο σπίτι των μεσοαστών γονιών του. Σε ηλικία επτά ετών έμαθε να παίζει βιολί και άρχισε ιδιαίτερα μαθήματα ζωγραφικής. Επίσης έμαθε γερμανικά και γαλλικά.[5]
Το 1895 ο Άνισφελντ εισάχθηκε στη Σχολή Σχεδίου της Οδησσού, όπου είχε προσωπικό δάσκαλο τον Κυριάκο Κ. Κωνστάντη, που εκείνη την εποχή ήταν ο κορυφαίος δάσκαλος προσωπογραφίας και ελεύθερου σχεδίου στην Οδησσό.[6] Το 1900 έγινε δεκτός στην Αυτοκρατορική Ακαδημία Καλών Τεχνών, στην Αγία Πετρούπολη. Ο πρώτος του δάσκαλος εκεί ήταν ο Π.Ο. Κοβαλέφσκι, ζωγράφος σκηνών μάχης[7], αλλά δύο χρόνια αργότερα μεταφέρθηκε στην τάξη του μεγάλου Ιλιά Ρέπιν, που όμως μετά το 1903 διευθυνόταν από τον βοηθό του, τον Ντμίτρι Καρντόφσκι.
Το 1904 η Συμβουλευτική Επιτροπή της Ακαδημίας αποφασίζει να χορηγήσει μια εφάπαξ υποτροφία στον Άνισφελντ, χρήματα με τα οποία ο ζωγράφος περνά το καλοκαίρι ταξιδεύοντας ανά τη Ρώσία και κάνει τον γάμο του με τη Φρήντα Γκλέσερμαν, κόρη ενός εμπόρου του Πσκοβ.
Το επόμενο έτος ο καλλιτέχνης και τεχνοκριτικός Ίγκορ Γκραμπάρ «ανακαλύπτει» τον νεαρό ζωγράφο και τον συστήνει στον Σεργκέι Π. Ντιάγκιλεφ. Ο Άνισφελντ εισήλθε έτσι σε έναν κύκλο εικαστικών καλλιτεχνών σχετικό με την ομάδα του Μιρ ισκούστβα. Παράλληλα, εργαζόταν ως εικονογράφος στα σατιρικά περιοδικά Ζούπελ και `Αντσκαγια Πότστα[8]
Το 1906 ο Άνισφελντ έμεινε δυο μήνες στο Παρίσι και για πρώτη φορά συμμετέσχε σε έκθεση της Ενώσεως Ρώσων Καλλιτεχνών στη Μόσχα, όπου μία από τις υδατογραφίες του με τίτλο «Άνθη» αγοράσθηκε από την Πινακοθήκη Τρετιακόφ. Διεμένει πλέον στη Νήσο Βασίλιεφσκι στην Αγία Πετρούπολη και συμμετέχει σε εκθέσεις ρωσικής τέχνης που διοργανώνει ο Ντιάγκιλεφ σε Παρίσι και Λονδίνο. Μαζί με τους Λέον Μπακστ και Μστισλάβ Ντομπουζίνσκι δίδασκε επίσης στη Σχολή Καλών Τεχνών της Α. Ζβάνστεβα. I. Την ίδια εποχή έκανε και την πρώτη του σκηνογραφική δουλειά για το θέατρο: φιλοτέχνησε τα σκηνικά για τον «Γάμο της Τσομπάιντε» του Ούγκο φον Χόφμανσταλ.
Τον Δεκέμβριο του 1908 η επιτροπή της Ακαδημίας απορρίπτει το πτυχιακό έργο του «Δανάη», αλλά του επιτρέπει να υποβάλει ένα ακόμα έργο, το επόμενο έτος. Το ίδιο έτος ο ζωγράφος έγινε πατέρας, με τη γέννηση της κόρης του Μορέλας.
Ως δημιουργός των σκηνικών για τις «Ρωσικές εποχές» του Ντιάγκιλεφ, ο Άνισφελντ περνούσε έναν μήνα περίπου στο Παρίσι κάθε άνοιξη από το 1909 έως το 1912. Τον Οκτώβριο του 1909 η επιτροπή της Ακαδημίας απέρριψε και το δεύτερο πτυχιακό έργο του, το «Αδάμ και Εύα», αρνούμενη να του δώσει πτυχίο. Ωστόσο, μετά τις έντονες διαμαρτυρίες μερικών διδασκόντων της Ακαδημίας, μια εκστρατεία υποστηρίξεως για τον καλλιτέχνη στον τύπο, και την προσωπική μεσολάβηση της Προέδρου της Ακαδημίας, της Μεγάλης Δούκισσας Μαρίας Πάβλοβνα, η επιτροπή ανέτρεψε την αρχική της απόφαση, οπότε ο Άνισφελντ απεφοίτησε, παίρνοντας το πτυχίο του τον Ιανουάριο του 1910. Σήμερα το «Αδάμ και Εύα» θεωρείται ίσως το καλύτερο έργο του και ένα από τα καλύτερα δημιουργήματα της ρωσικής ζωγραφικής, ευρισκόμενο στο Ερμιτάζ.
Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 1914 ο Άνισφελντ δημιούργησε στο Λονδίνο τα σκηνικά αλλά και τις φορεσιές για τα μπαλέτα του Νιζίνσκι «Το απομεσήμερο ενός Φαύνου», «Οι Συλφίδες» και «Το πνεύμα του ρόδου».
Τον Αύγουστο του 1917, ενώ μαινόταν ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο ζωγράφος εξασφάλισε την εξαίρεσή του από τη στρατιωτική υπηρεσία για λόγους υγείας. Ολοκλήρωσε τουλάχιστον οκτώ μεγάλους πίνακες για μια έκθεση στο Μουσείο του Μπρούκλιν στη Νέα Υόρκη, πήρε άδεια εξαγωγής για τους πίνακες και τον Σεπτέμβριο εγκατέλειψε την Αγία Πετρούπολη μαζί με τη σύζυγο και την κόρη τους. Φθάνουν στο Βλαδιβοστόκ, από εκεί περνούν στη Γιοκοχάμα, παίρνουν το πλοίο για το Βανκούβερ, κατόπιν διασχίζουν τον Καναδά και φθάνουν στη Νέα Υόρκη. Πίσω στην Πετρούπολη ο Σεμιόν Αμπούγκοφ κατάφερε να διασώσει το διαμέρισμα και το ατελιέ του ζωγράφου για κάποιο διάστημα, μέσα στο χάος της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Ο Άνισφελντ πήγε στη Νέα Υόρκη επειδή είχε ήδη γνωριστεί με τον εκεί ρωσικής καταγωγής Αμερικανό ιμπρεσάριο Μαξ Α. Ραμπίνοφ (1877-1966). Είχε φροντίσει επιπλέον να είναι εφοδιασμένος με μια συστατική επιστολή από τον Βλαντίμιρ Ντ. Ναμπόκοφ, τον αρχισυντάκτη της εφημερίδας Ριέτς και συλλέκτη σκίτσων του, που απευθυνόταν προς τον εκδότη και μεταφραστή των έργων του Γκόρκυ Χέρμαν Μπέρνστην. Ο Άνισφελντ μπόρεσε έτσι να υπογράψει ένα συμβόλαιο με την Γκαλερί Κίνγκορ της Νέας Υόρκης[9], ενώ στις 27 Δεκεμβρίου 1919, η πρεμιέρα της όπερας Το γαλάζιο πουλί του Αλμπέρ Βολφ, σε σκηνικά και κοστούμια του Άνισφελντ εορτάσθηκε στο Γουόλντορφ Αστόρια της Νέας Υόρκης.
Τον Δεκέμβριο του 1921 η όπερα του Προκόφιεφ Η αγάπη για τρία πορτοκάλια, σε σκηνικά και κοστούμια του Άνισφελντ παρουσιάσθηκε σε παγκόσμια πρεμιέρα στην Όπερα του Σικάγου. Οι κριτικές ήταν ανάμικτες για το έργο, αλλά η σκηνογραφία του Άνισφελντ επαινέθηκε εξαιρετικά. Μεγάλη επιτυχία είχε το επόμενο έτος και με την όπερα Νικολάι Ρίμσκι-Κόρσακοφ Η κόρη του χιονιού στη Νέα Υόρκη.
Το 1926 ο Άνισφελντ πήρε την αμερικανική υπηκοότητα και δύο χρόνια αργότερα εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στο Σικάγο, όπου από το 1929 έως το 1957 δίδασκε στο Ίδρυμα Τέχνης του Σικάγου (Art Institute of Chicago).
Το 1933 η σύζυγος του Άνισφελντ αυτοκτόνησε. Ο ίδιος απεβίωσε σαράντα χρόνια αργότερα, σε ηλικία 95 ετών, στο Νιου Λόντον του Κονέκτικατ.
Πίνακες του Μπόρις Άνισφελντ βρίσκονται σήμερα σε μουσεία της Ρωσίας, της Σουηδίας και των ΗΠΑ. Σπουδαίο έργο του θεωρείται και ο πίνακας με τίτλο «Θα έλθει;», που βρίσκεται στη Μόσχα. Επίσης, ο πίνακάς του «Ισπανία» τιμήθηκε με το χρυσό μετάλλιο στην έκθεση της Φιλαδέλφειας. Χαρακτηριστικό της σταθερότητας του στιλ του (και της ριζικής αλλαγής στη ζωγραφική του 20ού αιώνα) είναι ότι, ενώ τα πρώτα έργα του θεωρήθηκαν το 1904 επαναστατικά και ακατάληπτα στην Αγία Πετρούπολη, 54 χρόνια αργότερα, στη ρετροσπεκτίβα του Σικάγου το 1958, οι πίνακές του δεν θεωρήθηκαν ούτε καν προοδευτικοί ή καινοτόμοι. Επαινέθηκαν απλώς για την ωραία σύνθεση, καθώς και για την ακρίβεια και την τελειότητα της εκτελέσεως.
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb14849240w. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ 2,0 2,1 Jean-Pierre Delarge: (Γαλλικά) Le Delarge. Gründ, Jean-Pierre Delarge. Παρίσι. 2001. 9662_artiste_ANISFELD_Boris. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017. ISBN-13 978-2-7000-3055-6. ISBN-10 2-7000-3055-9.
- ↑ «Boris Izraelovich Anisfeld». (Ολλανδικά) RKDartists. 1922.
- ↑ mix-n-match.toolforge.org#/entry/115927727.
- ↑ Εθνικά Αρχεία της Μολδαβίας, Chișinău, dep. 152, index 1, φάκελος 269 (47)
- ↑ Κρατικό Αρχείο της Περιοχής της Οδησσού, dep. 368, index 1, φάκελος 58
- ↑ Ρωσικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο, Αγία Πετρούπολη (РГИА), dep. 472, index 43 (501/2733), φάκελος 116 κ.ά.
- ↑ Κρατικό Ρωσικό Μουσείο Αγίας Πετρούπολης, dep.1, index 27, αρχεία 890, 894, 896
- ↑ Boris Anisfeld. The Kingore Galleries, New York 1919
- Πετρής, Τάσος Ν.: Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 5, σελ. 750
Σχετικά πολυμέσα