Τοπολωνικό αλφάβητο (πολωνικά: alfabet polski) είναι τοσύστημα γραφής της πολωνικής γλώσσας, η βάση γιατοπολωνικό σύστημα ορθογραφίας. Βασίζεται στολατινικό αλφάβητο, αλλά περιλαμβάνει ορισμένα γράμματα μεδιακριτικά: τηνοξεία ή kreska (κρέσκα) (ć, ń, ó, ś, ź), τηντελεία ή kropka (κρόπκα) (ż) την ουρά ή ogonek (ογκόνεκ) (ą, ę) καιτηγραμμή (ł). Τα γράμματα q, vκαιx, τα οποία χρησιμοποιούνται μόνο σε ξένες λέξεις, συνήθως λείπουν από το πολωνικό αλφάβητο. Ωστόσο, πριν από την τυποποίηση της πολωνικής γλώσσας, το γράμμα «x» μερικές φορές χρησιμοποιήθηκε στη θέση του «ks».[1]
Υπάρχουν 32 γράμματα στο πολωνικό αλφάβητο: 9 φωνήεντακαι 23 σύμφωνα.
Τα γράμματα q, vκαιx χρησιμοποιούνται σε μερικές ξένες λέξεις και εμπορικές ονομασίες, σελέξεις δάνεια συχνά αντικαθίστανται από ταkw, w, καιks, αντίστοιχα (όπως στις kwarc «χαλαζίας», weranda «βεράντα», ekstra «έξτρα», κάποιες λέξεις που χρησιμοποιούνται με δύο εκδόσεις τουστυλ γραφής, όπως veto ή weto,volt ή wolt,video ή wideo,xero ή ksero)και παίρνουν τις συνήθεις θέσεις τους στολατινικό αλφάβητο, έτσι ώστε μερικές φορές να θεωρούνται ως μέρος του πολωνικού αλφάβητου και αυξάνουν τον αριθμό των γραμμάτων σε 35.[2][3][4]
Στον παρακάτω πίνακα παρατίθενται τα γράμματα του αλφαβήτου, τα πολωνικά τους ονόματα, ταπολωνικά φωνήματαπου συνήθως αντιπροσωπεύουν, περιγραφικά αγγλικά (ή άλλα) ισοδύναμα με τους ήχους αυτών των φωνητικών και άλλες πιθανές προφορές. Τα διακριτικά σημεία εμφανίζονται για λόγους σαφήνειας. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους ήχους, ανατρέξτε στηνπολωνική φωνολογία.
ΤοÉ είναι ένα ιστορικό γράμμα για τις εγγενείς λέξεις πριν από την ορθογραφία του 1891 από την Ακαδημία Μάθησης, π.χ. cztéry, papiéż (τώρα cztery «τέσσερα», papież «πάπας»).
Τα ομιλούμενα πολωνικά ονόματα των γραμμάτων αναφέρονται στον πίνακα παραπάνω.
Τα ονόματα των γραμμάτων δεν γράφονται κανονικά μετον τρόπο που φαίνεται παραπάνω, εκτός από μέρος ορισμένων λεξικοποιημένων συντομογραφιών, όπως τοPekao (ή το PeKaO), το όνομα μιας τράπεζας, η οποία αντιπροσωπεύει την προφορική μορφή της συντομογραφίας PKO (γιατοPolska Kasa Opieki).
Ορισμένα γράμματα μπορούν να αναφέρονται με εναλλακτικούς τρόπους, που συχνά αποτελούνται από τον ήχο του γράμματος. Για παράδειγμα, το Y μπορεί να ονομάζεται yκαι όχι igrek (από το ελληνικό ύψιλον).
Κατά την ορθογραφία των λέξεων, ορισμένα γράμματα μπορεί να ειπωθούν μεπιο εμφατικό τρόπο γιανατα διακρίνουν από άλλους ίδιους προφανείς χαρακτήρες. Για παράδειγμα, το H μπορεί να αναφέρεται ως samo ha («μόνο το H») γιανατο διακρίνει από το CH (ce ha). Το γράμμα Ż μπορεί μπορεί να ονομάζεται żet (ή zet)zet z kropką («Z με τελεία») γιανα ξεχωρίσει από RZ (er Zet).Το γράμμα U μπορεί να ονομάζεται u otwarte («ανοιχτό U», μια αναφορά στη γραφική του μορφή), γιανα διακριθεί από το Ó, το οποίο μερικές φορές ονομάζεται u zamknięte («κλειστό U») ή o kreskowane / oz kreską («διακεκομμένο O»).
Η πολωνική αλφαβητική σειρά χρησιμοποιεί τη σειρά των γραμμάτων όπως στον πίνακα κάτω από τα γράμματα παραπάνω.
Σημειώστε ότι (σε αντίθεση με γλώσσες όπως ταγαλλικά, ταισπανικάκαιταγερμανικά) τα πολωνικά γράμματα με διακριτικά αντιμετωπίζονται ως πλήρως ανεξάρτητα γράμματα με αλφαβητική σειρά. Για παράδειγμα, τοbyć έρχεται μετά τοbycie. Τα διακριτικά γράμματα έχουν επίσης τα δικά τους τμήματα σταλεξικά (οι λέξεις που ξεκινούν μεć συνήθως δεν αναφέρονται κάτω από τοc).
Τα διγράμματα δεν έχουν ειδική μεταχείριση με αλφαβητική σειρά. Για παράδειγμα, τοch αντιμετωπίζεται απλώς ως c ακολουθούμενο από h, και όχι ως ένα γράμμα όπως στατσέχικα.
Υπάρχουν πολλά συστήματα κωδικοποίησης χαρακτήρωντου πολωνικού αλφαβήτου για υπολογιστές. Όλα τα γράμματα του πολωνικού αλφαβήτου περιλαμβάνονται στοUnicodeκαι έτσι μπορούν να χρησιμοποιηθούν κωδικοποιήσεις που βασίζονται σε Unicode, όπως UTF-8καιUTF-16. Το πολωνικό αλφάβητο περιλαμβάνεται πλήρως στο βασικό πολύγλωσσο επίπεδο του Unicode. Η τυπική 8-bit κωδικοποίηση χαρακτήρων γιατο πολωνικό αλφάβητο είναι ηISO/IEC 8859-2 (Latin-2), ανκαιοι κωδικοποιήσεις ISO/IEC 8859-13 (Latin-7) καιISO/IEC 8859-16 (Latin-10) περιλαμβάνουν χαρακτήρες του πολωνικού αλφαβήτου. Η μορφή της Microsoftγιατην κωδικοποίηση του πολωνικού αλφαβήτου είναι ηWindows-1250.
Τα πολωνικά γράμματα πουδεν υπάρχουν στοαγγλικό αλφάβητο έχουν τους ακόλουθους κωδικούς HTMLκαι κωδικά σημεία Unicode:
Κεφαλαία
Ą
Ć
Ę
Ł
Ń
Ó
Ś
Ź
Ż
Οντότητα HTML
Ą
Ą
Ć
Ć
Ę
Ę
Ł
Ł
Ń
Ń
Ó
Ó
Ś
Ś
Ź
Ź
Ż
Ż
Unicode
U+0104
U+0106
U+0118
U+0141
U+0143
U+00D3
U+015A
U+0179
U+017B
Αποτέλεσμα
Ą
Ć
Ę
Ł
Ń
Ó
Ś
Ź
Ż
Πεζά
ą
ć
ę
ł
ń
ó
ś
ź
ż
Οντότητα HTML
ą
ą
ć
ć
ę
ę
ł
ł
ń
ń
ó
ó
ś
ś
ź
ź
ż
ż
Unicode
U+0105
U+0107
U+0119
U+0142
U+0144
U+00F3
U+015B
U+017A
U+017C
Αποτέλεσμα
ą
ć
ę
ł
ń
ó
ś
ź
ż
Μια συνηθισμένη δοκιμαστική πρόταση που περιέχει όλα τα πολωνικά διακριτικά γράμματα είναι η ακόλουθη πουδεν βγάζει νόημα, Zażółć gęślą jaźń («Κίτρινο το εγώ με/μιας γκούσλε»).[5]