Υπηρέτης δύο αφεντάδων (ιταλικός τίτλος: Il servitore di due padroni) είναι κωμωδία του Ιταλού θεατρικού συγγραφέα Κάρλο Γκολντόνιπου γράφτηκε το 1746. Ο Γκολντόνι έγραψε αρχικά το έργο μετά από αίτημα του ηθοποιού Αντόνιο Σάκο, ενός από τους σπουδαίους Αρλεκίνουςστην ιστορία του θεάτρου. Το αρχικό έργο που ανέβηκε στη Βενετία το 1746 είχε πολύ βασική πλοκή και περιλάμβανε μεγάλες ενότητες που προορίζονταν για αυτοσχεδιασμό, αλλά ο συγγραφέας το συμπλήρωσε το 1753 μετη μορφή πουτο ξέρουμε σήμερα. Το έργο βασίζεται στην παράδοση της ιταλικής Κομέντια ντελ άρτε.[2]
Το έργο - ένα από ταπιο διάσημα του Βενετού συγγραφέα - αφηγείται την ιστορία ενός λαίμαργου υπηρέτη που, όταν συνειδητοποιεί ότι η εργασία για δύο αφέντες θα μπορούσε να αυξήσει τα εισοδήματά τουκαινατου εξασφαλίσει διπλά γεύματα, υπηρετεί και τους δύο ενώ προσπαθεί απεγνωσμένα νατο κρύψει από τους δύο εργοδότες του. Συγχρόνως, μπλέκεται μέσα σεμια σειρά από κωμικές παρεξηγήσεις μέσα στις ερωτικές ιστορίες των κυρίων του.[3]
Το έργο ανανέωσε τη μορφή της ιταλικής κωμωδίας και παρουσιάζει έναν πίνακα της ιταλικής αστικής τάξης του 18ου αιώνα. Έχει διασκευαστεί συχνά γιατον κινηματογράφο καιτη σκηνή.
Το έργο αρχίζει στηΒενετίαστη γιορτή γιατον αρραβώνα της κόρης του πλούσιου εμπόρου Πανταλόνε Κλαρίσας μετον αγαπημένο της Σίλβιο, γιοτου γιατρού Λομπάρντι. Καθώς υπογράφεται η γαμήλια συμφωνία, ο υπηρέτης Τρουφαλντίνο μπαίνει και ανακοινώσει τον ερχομό του αφέντη του Φεντερίγκο Ρασπόνι από τοΤορίνο.[4]
Αυτή η είδηση προκαλεί τρομερή έκπληξη σε όλους, αφού ο Φεντερίγκο πιστεύεται ότι σκοτώθηκε σε μονομαχία μετον Φλόριντο, τον εραστή της αδερφής του Βεατρίκης. Το πρόβλημα προκύπτει από το γεγονός ότι ο πατέρας της Κλαρίσας είχε αρχικά υποσχεθεί την κόρη τουστον Φεντερίγκο - δι' αλληλογραφίας, δεντον γνωρίζει. Προς φρίκη της Κλαρίσας, ο πατέρας της νιώθει υποχρεωμένος να τιμήσει τη δέσμευσή τουστον Φεντερίγκο. Η Κλαρίσα αρνείται να συμμορφωθεί, ενώ ο Σίλβιο προσπαθεί να διατηρήσει την αξίωσή τουστην αγαπημένη του. Ο γάμος όμως ακυρώνεται.
Η αλήθεια, ωστόσο, είναι ότι ο υποτιθέμενος Φεντερίγκο είναι στην πραγματικότητα η Βεατρίκη μεταμφιεσμένη, ήρθε από το Τορίνο γιανα διεκδικήσει την προίκα που οφείλει ο Πανταλόνε στον αδελφό της, αν ζούσε. Θέλει να χρησιμοποιήσει αυτά τα χρήματα γιανα βοηθήσει τον εραστή της Φλόριντο μόλις τονβρεικαινα τους επιτρέψει να παντρευτούν επιτέλους.
Ο πανδοχέας Μπριγκέλα αναγνωρίζει τη Βεατρίκη, παρά τη μεταμφίεσή της, αλλά υπόσχεται να κρατήσει μυστική την ταυτότητά της και γίνεται συνεργός στο σχέδιό της. Ο Τρουφαλντίνο γνωρίζει την υπηρέτρια Σμεραλντίνα καιτην ερωτεύεται.
Ο υπηρέτης της Βεατρίκης Τρουφαλντίνο, ο εξαιρετικά ιδιόρρυθμος και κωμικός Αρλεκίνος, είναι η κεντρική φιγούρα αυτού του έργου. Λαίμαργος, παραπονιέται πάντα γιατο άδειο στομάχι τουκαι προσπαθεί πάντα να ικανοποιήσει την πείνα του. Όταν αργότερα, στο δρόμο, τον πλησιάζει ο φυγάς Φλόριντο, ο οποίος, έχοντας πρόσφατα δραπετεύσει από το Τορίνο αφού σκότωσε άθελά τουτον Φεντερίγκο, αναζητά ο ίδιος έναν υπηρέτη, ο Τρουφαλντίνο δέχεται την προσφορά του, σκέφτεται ότι αν είναι αρκετά έξυπνος μπορεί να υπηρετήσει δύο κυρίους καινα διπλασιάσει εύκολα τα εισοδήματά του (καιτα γεύματά του). [5]
Με εξωφρενικές προσπάθειες, ο Τρουφαλντίνο τρέχει στη Βενετία προσπαθώντας να καλύψει τις παραγγελίες των δύο αφεντάδων του, αλλά μπερδεύεται συνέχεια, ειδικά επειδή του δίνουν επανειλημμένα γράμματα, χρήματα κ.λπ. καιτου λένε απλώς «αυτό είναι γιατον αφέντη σου» χωρίς να προσδιορίζουν ποιον, καθώς κρατά κρυφή τη διπλή του ιδιότητα. Ουσιαστικά δεν κάνει τίποτα άλλο από τονα δημιουργεί προβλήματα και μπελάδες. Γιαναμηντον ανακαλύψουν, ρίχνει όλη την ευθύνη στον υποτιθέμενο Πασκουάλε, έναν υπηρέτη πουστην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Γιανα χειροτερέψουν τα πράγματα, το άγχος του Τρουφαλντίνο τον κάνει να αναπτύξει ένα προσωρινό τραύλισμα, το οποίο προκαλεί περισσότερα προβλήματα και υποψίες στους κυρίους του. Γιανα περιπλέξουν ακόμη περισσότερο τα πράγματα, οι κύριοί του, η Βεατρίκη καιο Φλόριντο, μένουν στο ίδιο ξενοδοχείο και αναζητούν ο ένας τον άλλον.[6]
Μέσα από μια σειρά από κωμικές παρεξηγήσεις και μπερδέματα, μετη βοήθεια της Κλαρίσας και της υπηρέτριας Σμεραλντίνας, η Βεατρίκη καιο Φλόριντο - που όταν η κατάσταση φαίνεται απελπιστική απειλούν να αυτοκτονήσουν πεπεισμένοι ο ένας ότι ο άλλος είναι νεκροί, εξ αιτίας του Τρουφαλντίνο - βρίσκονται τελικά και καθώς αποκαλύπτεται ότι ο Φεντερίγκο είναι η μεταμφιεσμένη Βεατρίκη, η Κλαρίσα είναι ελεύθερη να παντρευτεί τον Σίλβιο. Ο Φλόριντο ζητά την άδεια από τον Πανταλόνε να παντρευτεί ο υπηρέτης του Τρουφαλντίνο την υπηρέτρια της Κλαρίσας Σμεραλντίνα. Η Κλαρίσα λέει όμως ότι αυτό είναι αδύνατο, γιατί η Σμεραλντίνα είναι ερωτευμένη μετον υπηρέτη της Βεατρίκης. Ο Τρουφαλντίνο, γιανα παντρευτεί τη Σμεραλντίνα, θυσιάζει τα διπλά γεύματα και τους διπλούς μισθούς και αναγκάζεται να ομολογήσει ότι είναι πράγματι ο υπηρέτης δύο αφεντάδων .
Ηπιο διάσημη σκηνή του έργου είναι όταν ο πεινασμένος Τρουφαλντίνο ακροβατεί προσπαθώντας να σερβίρει δείπνο στις συντροφιές καιτων δύο κυρίων του χωρίς καμία παρέα να αντιληφθεί την άλλη, ενώ ταυτόχρονα προσπαθεί απεγνωσμένα να ικανοποιήσει τη δική του πείνα. [3]