Στηναστροφυσικήυπονάνος ονομάζεται κάθε αστέραςπου είναι λιγότερο λαμπρός από τον μέσο όρο των αστέρων της Κύριας Ακολουθίας (νάνοι) του ίδιου φασματικού τύπου κατά 1,5 ως 2 απόλυτα μεγέθη. Συνήθως οι υπονάνοι συμβολίζονται μετα πεζά λατινικά γράμματα sd, αντιστοιχούν όμως στην τάξη λαμπρότητας VI της διδιάστατης ταξινομήσεως Μόργκαν-Κήναν, όπου V είναι οι νάνοι αστέρες. Σε ένα διάγραμμα Hertzsprung-Russellοι υπονάνοι εμφανίζονται να βρίσκονται κάτω από την Κύρια Ακολουθία.
Ο όρος «υπονάνος» («subdwarf») χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τονΓκέραρντ Κάιπερτο έτος 1939γιανα υποδηλώσει μια σειρά αστέρων με ανώμαλα φάσματα που προηγουμένως αποκαλούνταν «ενδιάμεσοι λευκοί νάνοι»"[1].
Οιψυχροί υπονάνοι (δηλαδή όσοι έχουν φασματικό τύπο από G ως M), όπως συμβαίνει καιμε τους συνηθισμένους αστέρες της Κύριας Ακολουθίας, παράγουν την ενέργεια που ακτινοβολούν από σύντηξηυδρογόνου. Η εξήγηση γιατη μικρή λαμπρότητά τους βρίσκεται στη μικρή περιεκτικότητά τους σε βαρύτερα τουηλίου στοιχεία της ύλης. Αυτή η χαμηλή μεταλλικότητα μειώνει την αδιαφάνεια των εξωτερικών στρωμάτων τους και μειώνει έτσι τηνπίεση ακτινοβολίαςπου αντιστοιχεί σε δεδομένη μάζα, με αποτέλεσμα ένα μικρότερο αστέρα που ακτινοβολεί λιγότερο φως εξαιτίας της μικρότερης επιφάνειάς του[2]. Η μικρότερη αδιαφάνεια έχει ως ένα επιπρόσθετο αποτέλεσμα οι αστέρες αυτοί να εκπέμπουν υψηλότερο ποσοστό υπεριώδους φωτός γιατον ίδιο φασματικό τύπο σε σχέση με αντίστοιχους αστέρες τουΠληθυσμού Ι, ένα φαινόμενο που αποκαλείται περίσσεια υπεριώδους[3].
Οι υπονάνοι τουΓαλαξία μας ανήκουν συνήθως στηνάλωτουκαι συχνά έχουν μεγάλες σχετικές ταχύτητες ως προς τον`Ηλιο. Κανένας υπονάνος δεν έχει ανακαλυφθεί μέχρι στιγμής να έχει πλανήτη.
Οι ψυχροί υπονάνοι υποδιαιρούνται παραπέρα σε κοινούς και «ακραίους» (extreme subdwarfs)[4].
Οι «θερμοί» υπονάνοι (δηλαδή όσοι έχουν φασματικό τύπο Ο ή B) ονομάζονται και«αστέρες του ακραίου οριζόντιου κλάδου». Αποτελούν μία τελείως διαφορετική τάξη σωμάτων από τους ψυχρούς υπονάνους, καθώς αντιπροσωπεύουν ένα ύστερο στάδιο στηνεξέλιξη μερικών αστέρων, που επέρχεται όταν ένας ερυθρός γίγαντας χάσει τα εξωτερικά του στρώματα υδρογόνου πρινο πυρήνας του αρχίσει να συντήκει και ήλιον. Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτή η πρόωρη απώλεια μάζας δεν είναι επακριβώς γνωστοί, πάντως η αλληλεπίδραση των μελών ενός διπλού αστρικού συστήματος φαίνεται να είναι ένας από τους κύριους μηχανισμούς της. Οι μεμονωμένοι υπονάνοι ίσως να αποτελούν το παράγωγο μιας συγχωνεύσεως δύο λευκών νάνων. Οι υπονάνοι φασματικού τύπου B, όντας λαμπρότεροι από τους λευκούς νάνους, αποτελούν μία σημαντική συνιστώσα στον πληθυσμό θερμών αστέρων των γηραιότερων αστρικών συστημάτων, όπως είναι τασφαιρωτά σμήνηκαιοιελλειπτικοί γαλαξίες[5].
Πολυμέσα σχετικά 