Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές.Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Γιατη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|21|07|2024}}
Στηνπληροφορική, τοBasic Input/Output System (BIOS), στα ελληνικά Βασικό Σύστημα Εισόδου/Εξόδου, γνωστό και ως το «BIOS του συστήματος» (System BIOS), είναι ένα συμβατικό πρότυποπου προσδιορίζει τολογισμικόδιεπαφήςγιαIBM συμβατούς υπολογιστές.
Το BIOS είναι υλικολογισμικό (firmware) εκκίνησης (boot), και είναι ο αρχικός κώδικαςπου εκτελείται κατά την έναρξη της λειτουργίας του υπολογιστή. Η πρωταρχική λειτουργία του BIOS είναι ο εντοπισμός, ο έλεγχος (POST) καιη αρχικοποίηση συσκευών του συστήματος όπως οπροσαρμογέας οθόνης, οσκληρός δίσκος, οοδηγός δισκέταςκαι άλλο υλικό. Αυτό γίνεται ώστε να μεταβεί το μηχάνημα σεμια δεδομένη κατάσταση, έτσι ώστε τολογισμικόπου είναι αποθηκευμένο σε συμβατά αποθηκευτικά μέσα να μπορεί να φορτωθεί, να εκτελεστεί, καινα αποκτήσει τον έλεγχο του υπολογιστή. Στους σύγχρονους υπολογιστές, το λογισμικό αυτό είναι τολειτουργικό σύστημα, στο οποίο το BIOS μεταβιβάζει τον έλεγχο μετά την ολοκλήρωση της εκτέλεσης του κώδικά του. Η διαδικασία αυτή είναι γνωστή ως εκκίνηση (Αγγλ. booting ή booting up, που αποτελεί συντόμευση του "bootstrapping").
Ο όρος BIOS επινοήθηκε από τον Gary Kildall και εμφανίστηκε για πρώτη φορά στολειτουργικό σύστημαCP/Mτο 1975, περιγράφοντας το μέρος του CP/M που εξαρτώταν από την αρχιτεκτονική του συγκεκριμένου υπολογιστή και φορτωνόταν κατά την εκκίνηση του χρόνου. Αυτό το μέρος του λειτουργικού συστήματος ήταν το μόνο που επικοινωνούσε απευθείας μετουλικό (οι υπολογιστές που εκτελούσαν το CP/M είχαν συνήθως μόνο έναν απλό φορτωτή εκκίνησης στη ROM τους). Οι νεότερες εκδόσεις του CP/M, καθώς του Concurrent CP/M, του Concurrent DOS, του DOS Plus, του Multiuser DOS, του System Manager καιτου REAL/32 περιλάμβαναν ένα XIOS (Extended Input/Output System) αντί του BIOS. Οι περισσότερες εκδόσεις του DOS είχαν ένα αρχείο που ονομάζεται "IO.SYS", "IBMBIO.COM", "IBMBIO.SYS" ή "DRBIOS.SYS", που ονομαζόταν DOS BIOSκαι έπαιζε αντίστοιχο ρόλο μετο BIOS του CP/M.
Σε άλλες κατηγορίες ηλεκτρονικών υπολογιστών συχνά χρησιμοποιούνται οι γενικότεροι όροι boot monitor, boot loader ή boot ROM. Κάποιοι υπολογιστές Sun και PowerPC χρησιμοποιούν τοOpen Firmwareγιατο σκοπό αυτό. Υπάρχουν αρκετές εναλλακτικές λύσεις για BIOS παλιού τύπου (Legacy BIOS) στηναρχιτεκτονικήx86: τοExtensible Firmware Interface, τοOpen Firmware (που χρησιμοποιείται γιατοOLPC XO-1) καιτοcoreboot.
Το λογισμικό του BIOS βρίσκεται αποθηκευμένο σε ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα της μητρικής κάρτας, που αποτελείται από EEPROM ή μνήμη flashστα σύγχρονα μοντέλα μητρικών καρτών. Παλιότερα τοτσιπτου BIOS ήταν απλή μνήμη ROM αλλά αυτού του τύπου οι μνήμες δεν επαναπρογραμματίζονται με αποτέλεσμα η ανάγκη για ενημερώσεις του BIOS να οδηγήσει στη χρήση flash/EEPROM. Το λογισμικό αυτό περιλαμβάνει μια μικρή βιβλιοθήκη βασικών λειτουργιών εισόδου/εξόδου οι οποίες μπορούν να κληθούν γιατη λειτουργία καιτον έλεγχο περιφερειακών συσκευών, όπως το πληκτρολόγιο, η οθόνη και ούτω καθεξής. Σε ορισμένα μοντέλα μητρικών τοτσιπτου BIOS είναι αφαιρούμενο, έτσι ώστε να μπορεί να αντικατασταθεί σε περίπτωση καταστροφής του χωρίς να αλλαχθεί ολόκληρη η μητρική κάρτα. Τατσιπ είναι επαναπρογραμματιζόμενα καισε ορισμένες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα όταν συνδεθεί στον υπολογιστή κάποιο υλικό γιατο οποίο δεν υπάρχει υποστήριξη στο BIOS, μπορεί να ανανεωθεί στην τελευταία έκδοση μετη χρήση δισκέτας ή ειδικού λογισμικού μέσω Ιντερνέτ (το λεγόμενο «φλασάρισμα» του BIOS).
Το BIOS κατά την έναρξή του διενεργεί έναν έλεγχο του συστήματος, προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι τα βασικά του υποσυστήματα (άρα καιτο ίδιο το σύστημα) είναι σε κατάσταση να λειτουργήσουν. Η όλη διαδικασία περιγράφεται μετον όρο Power-On-Self-Test (Αυτο-έλεγχος τη στιγμή της έναρξης παροχής ισχύος) που είναι πιο συνοπτικά γνωστή μετο αρκτικόλεξο POST. Αυτό που πραγματοποιείται είναι ο έλεγχος της μητρικής πλακέτας, της μνήμης RAM, του επεξεργαστή και της κάρτας γραφικών. Αυτά είναι τα βασικά συστήματα του υπολογιστή. Χωρίς αυτά ο υπολογιστής δεν εκκινεί. Η ειδοποίηση του χρήστη γιατην κανονική ή μη λειτουργία των συστημάτων αυτών γίνεται από τη μητρική μέσω ηχητικών σημάτων από τομεγάφωνο συστήματος, καθώς επειδή πρόκειται για χαμηλού επιπέδου λειτουργίες, ταγραφικά μπορεί ναμην είναι ακόμα διαθέσιμα σε αυτό το στάδιο της εκκίνησης (ανκαισε υπολογιστές όπως ηAmigaτο σήμα ήταν οπτικό). Όταν όλα λειτουργούν σωστά, πριν ανάψει η οθόνη ακούγεται ένα μόνον σύντομο ηχητικό σήμα (γνωστό καισαν "Post signal"). Αυτό καταδεικνύει ότι τα απαραίτητα συστήματα και υποσυστήματα του υπολογιστή είναι εγκατεστημένα και λειτουργούν σωστά. Σε αντίθετη περίπτωση, δηλαδή στην περίπτωση που κάτι δεν λειτουργεί σωστά από τα ζωτικά συστήματα του υπολογιστή, θα ακουστούν περισσότερα ηχητικά σήματα, εκτός ανη μητρική πλακέτα έχει καταστραφεί εντελώς καιδεν είναι σε θέση να στείλει το μικρό αυτό σήμα. Ο κώδικας των σημάτων γιατα διάφορα σφάλματα βρίσκεται συνήθως στο φυλλάδιο οδηγιών της μητρικής, και είναι διαφορετικός για κάθε εταιρία κατασκευής BIOS.
Αντο POST των βασικών συστημάτων ολοκληρωθεί με επιτυχία και ακουστεί ο σύντομος ήχος (κάτι που περιγράφεται μετην έκφραση "ποστάρισμα" ή "το σύστημα ποστάρει") το BIOS περνά στο δεύτερο τμήμα του ελέγχου, αυτό των βασικών περιφερειακών συσκευών (οπτικά μέσα αποθήκευσης, USBκαιPCI θύρες και συσκευές, κλπ).
Τυπική αρχική οθόνη εισόδου στη διαχείριση του BIOS
Το BIOS παλιότερα έπαιζε βασικό ρόλο στις διαδικασίες «εισόδου-εξόδου» (input/output) των υπολογιστών (εξουκαιτο όνομά του) καισε λειτουργικά όπως τοMS DOS αναλάμβανε όλες τις διαδικασίες εισόδου/εξόδου και επικοινωνίας μετα περιφερειακά. Σήμερα ο ρόλος του έχει περιοριστεί αποκλειστικά στο κομμάτι της εκκίνησηςκαι αρχικοποίησης του συστήματος. Ελέγχει όλα τα βασικά συστήματα του υπολογιστή, αναγνωρίζει και προσαρτά τα περιφερειακά και παραδίδει το σύστημα, έτοιμο για λειτουργία, στολειτουργικό σύστημα. Οι διαδικασίες αυτές πραγματοποιούνται με έναν αριθμό περίπου 100-150 βασικών βημάτων που λέγεται ακολουθία εκκίνησης συστήματος (System Boot Sequence).
Μέσω του BIOS επίσης μπορούν να ρυθμιστούν ορισμένες βασικές παράμετροι του συστήματος, όπως η ώρα, η τάση τροφοδοσίας του επεξεργαστή καιτων RAM, οιδιακοπές του συστήματος, η σειρά των bootable συσκευών πουθα αναζητήσει το σύστημα, κλπ. Έτσι το BIOS με τις ρυθμίσεις του είναι χρήσιμο σε όσους πραγματοποιούν προχωρημένες μετατροπές στο σύστημά τους ή κάνουν overclocking. Η τεχνολογία του BIOS σήμερα θεωρείται απαρχαιωμένη, υπόλειμμα από πολύ παλαιότερες φάσεις της ανάπτυξης των υπολογιστών. Κατά τονΛίνους Τόρβαλντς, ο ρόλος τουσε έναν υπολογιστή είναι «να φορτώσει το λειτουργικό και μετά να εξαφανιστεί». Συζητάται η αντικατάστασή του μέσω των προτύπων Unified Extensible Firmware Interfaceκαιτωνboot managers.
