Tirano

Ĉi tiu artikolo temas pri ĉefurbo de Albanio. Por aliaj signifoj vidu la artikolon Tirano (apartigilo).

Tirano (albane Tiranë ofte latinskribite en naciaj lingvoj kiel Tirana) estas ĉefurbo de Albanio, situante ĉe la rivero Ishm kaj havante 700.000 loĝantojn (stato 2002). Tirano havas universitaton, muteojn, flughavenon kaj kulturejojn. Ĝi estas ĉefejo de prefektujo Tirano kaj la samnoma distrikto.

Panorama vido de Tirano el monto Dajti en 2004.

Tirano
albane Tiranë
ĉefurbo
Fotomontaĵo Tirano
Flago   Blazono
Oficiala nomo: Tiranë
Ŝtato	Albanio
Provinco	Provinco Tirano
Distrikto	Distrikto Tirano
Historia regiono	Otomana imperio
Montaro	Montaro Dajti
Riveroj	Tirano, Ishëm
Situo	Tirano
- alteco	110 m s. m.
- koordinatoj	41° 19′ 48″ N 19° 49′ 12″ O (mapo)
Areo	41,8 km² (4 180 ha)
Loĝantaro	618 431 (2008)
Denseco	14 795 loĝ./km²
Fondita	1614
Urbestro	Erion Veliaj (ekde 21-a de julio 2015)
Horzono	MET (UTC+1)
- somera tempo	MET (UTC+2)
Poŝtkodo	1001–1028
Telefona antaŭkodo	+355 4
Nacia heroo	Gjergj Kastrioti Skanderbeg
Situo enkadre de Eŭropo Situo enkadre de Eŭropo
Situo enkadre de Albanio Situo enkadre de Albanio
Urba mapo Urba mapo
Vikimedia Komunejo: Tirana
Retpaĝo: www.tirana.gov.al

La urbo kuŝas ĉe la piedoj de la Dajti-montoj (1613 m super m.n.) kaj ĉirkaŭ 30 km de la marbordo. Sude kaj okcidente fermas la urbon montetoj. La sola vojo en nordokcidento malfermiĝas al ebenaĵo. Ĉe la norda urborando fluas la rivero Tirano. Kelkajn kilometrojn sude fluas la Erco preter Tirano. La urban centron trafluas la rivereto Lana.

En Tirano regas mediteranea klimato kun jara averaĝa temperaturo de 16 °C kaj jara precipitaĵo de 1200 mm.

Ekonomio

Vido el la horloĝturo

Tirano evoluis dum la komunismo grava industria urbo en Albanio. Tie funkciis cementuzinoj, maŝinindustrio, ŝuo- kaj teksaĵindustrio, vitroprilaboro kaj nutraĵindustrio. Tiuj fabrikoj nun parte ne laboras, la laboristoj nun laboras en la tria (serva) sektoro (komerco, konstruoj).

Trafiko

Urbaj distriktoj

Tirano situas 40 km de la plej grava albana haveno Durrës. Ekde la jaro 2000, la du urbojn interligas aŭtoŝoseo. Fervojo iras tra Durrës al Vlora kaj Pogradec, Shkodra.

Ĉirkaŭ 25 km nordokcidente troveblas la internacia flughaveno Tirana-Rinas "Mother Teresa Airport".

La enurba trafiko okazas per busoj.

Urbopejzaĝo

Tajvana centro en Parko Rinia en Tirano

Maŭzoleo de Enver HOĜA

La bildon de la urbo regas la stalinismaj slabokonstruaĵoj.

Vidindaĵoj

La simbolo de la urbo estas la Skanderbeg-monumento sur la samnoma placo. Famaj estas ankaŭ la Sulejman-Paŝa-Moskeo apud tio kaj la statuo al la Patrino Albanio.

Famuloj

• En Tirano naskiĝis reĝido Leka Zogu.
• En Tirano mortis la sola albana reĝino Géraldine Apponyi.

Servoj

• Akademio de Sciencoj de Albanio

Vidu ankaŭ

• Nacia Biblioteko de Albanio