Lakta arto: Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

[atendante kontrolon]

← Iru al antaŭa ŝanĝo

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Nuna versio ekde 23:32, 1 maj. 2024

Lakta arto (alilingve ofte latte art) estas arta maniero ornami kafon (plejparte kafon laktan (caffellatte^[1])^[2] aŭ alian trinkaĵon farita el espreso kaj laktoŝaŭmo kiel kapuĉino aŭ varma ĉokolado), per diversaj dezajnajn figuroj kaj formoj (ĉefaj formoj estas ekzemple floro aŭ koro) sur la surfaco de la trinkaĵo verŝante laktan emulsion en la espresokafon^[3]^[4].

La fina formo de la trinkaĵo estas determinata de la karakterizaĵoj de la espresokafo kaj lakto, la kvalito de la kafmaŝino kaj, ĉefe, la kapabloj kaj sperto de la baristo (kafisto, espresito) kiu preparas la trinkaĵon.

Kiel preparado la lakto estu alportata al temperaturo de 65-67 °C, ĉe kiu certa kvanto da ŝaŭmo estas liberigita. Ĉi tiu speco de dekoracio ne estas limigita al caffe latte (kafo lakta), sed ankaŭ estas aplikata al aliaj varmaj trinkaĵoj al kiuj aldoniĝas laktoŝaŭmo, kiel kapuĉino kaj varma ĉokolado.

Historio[redakti | redakti fonton]

La arta finpretigo de kafo havas siajn komencojn en Italio, sed ĝi fariĝis grava nur en kafejoj en Usono fine de la 80-aj jaroj kaj fruaj 90-aj jaroj de la 20-a jarcento. De tie ĝi rapide disvastiĝis tra la mondo.

Kemio[redakti | redakti fonton]

Latte Art (lakta arto) estas miksaĵo de du koloidoj, nome kremo (kiu estas emulsio de kafa oleo kaj farita kafo) kaj mikroŝaŭmo (kiu estas ŝaŭmo de aero kaj lakto). Lakto mem estas emulsio de butergraso kaj akvo, dum kafo estas miksaĵo de kafograsoj kaj akvo. Neniu el ĉi tiuj koloidoj estas stabila - la kremo malaperas de la espresso, dum la mikroŝaŭmo rompiĝas en pli seka formo de ŝaŭmo kaj likva lakto.

Tekniko[redakti | redakti fonton]

Ĉi tiu tekniko postulas altkvalitajn ekipaĵojn kaj ingrediencojn kaj, ĉefe, personan atenton de la baristo. Antaŭ ol la "artisto" (barista), verŝas la ŝaŭman lakton en la kreman tavolon de espreso, la kafo devas havi belan ŝaŭmon (la kremon) sur la surfaco de la kafo. Ĉi tiu tekniko postulas bonan lertecon por akiri kreman kaj glatan laktan ŝaŭmon tiel ke ĝi pruntedonas sin al lakto-arto

Per ŝajne simplaj movoj de verŝado de ŝaŭmo kreiĝas la plej belaj kaj diversaj grafikaj ŝablonoj sur la surfaco de la laktokafo, kiel floro, folio, koro, pomo,pli altnivelaj motivoj kiel tulipo, drako, tulipo kaj cigno, aŭ abstraktaj geometriaj motivoj kaj multe pli, foje kun aldono de iu vorto^[3].

Alia tekniko estas entiri laktan ŝaŭmon per pinta objekto. Internacie tio estas referita per la angla esprimo "etching" (mordado).

Preparado[redakti | redakti fonton]

Por akiri taŭgan ŝaŭmon por ĉi tiu arto, certa tekniko estas necesa kiam ĝi varmigas per la vaporigilo de espresso-maŝino. Gravas konsideri, ke tio, kion oni serĉas, estas densa kaj konstanta kremo sen mikrobobeloj. Jen la sekvendaj paŝoj:

Verŝu sufiĉan kvanton da freŝa, plengrasa lakto en la kruĉon.
Enmetu la kanulon de la vaporigilo (laktoŝaŭmigilo) minimume sur la surfacon de la lakto.
Enŝaltu la vaporigilon/laktoŝaŭmigilon.
Estas ege grave, ke la kanulo de la laktoŝaŭmigilo estu metita sur sian flankon, tiel ke la lakto rapide kirliĝu por eviti sekan, neflekseblan ŝaŭmon.
Dum la lakto komencas kirli, komence tenu la kanulon
Kiam ĝi atingas 37 °C, enigu la kanulon de la vaporigilo/laktoŝaŭmigilo pli profunde en la lakton.
Daŭrigu ĝis 65 °C.
Malŝaltu la kanulon de la vaporigilo kaj forigu ĝin el la kruĉo.
Frapu la kruĉon sur la tablon kaj movu ĝin en cirkloj por forigi eventualajn bobeletojn kiuj eble formiĝis.

Bildgalerio[redakti | redakti fonton]

Pluraj desegnaĵoj en unu taso
Ridanta vizaĝo
Biciklo en lakta arto
4 specoj de lakta arto

Referencoj[redakti | redakti fonton]

↑ (itala) Caffellatte, en Treccani.it – Vocabolario Treccani on line, Istituto dell'Enciclopedia Italiana.
↑ La termino 'kafo lakta' venas de la itala termino caffellatte aŭ caffè latte, de caffè (kafo) kaj latte (lakto).
↑ ^3,0 ^3,1 (en) "What Is Latte Art?", latteartguide.com
↑ (en) "Latte Art Guide", CoffeeGeek, alirita la 17-an de februaro 2012. Arkivita de la originalo ĉe la Wayback Maŝino, la 2-an de aŭgusto 2011

Literaturo[redakti | redakti fonton]

(en, fr, nl) Peter Hernou, Latte Arte, eld.Tectum, Antverpeno, 2012, ISBN 9789461580351

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Baristo (kafisto, espresisto)
Caffèllatte (france. café au lait aŭ café (grand) crème (Francio), germane: Milchkaffee, hispane: café con leche)
Espreso
Kafo
Kapuĉino
Kafo makulato (Caffè macchiato)
Mokao
Latte macchiato

Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]

Lakta arto en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
Kategorio Lakta arto en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Detala priskribo de la laktoarta tekniko kun foto Arkivigite je 2022-12-26 per la retarkivo Wayback Machine.
(angla) History and Basics of Latte Art Arkivigite je 2022-12-26 per la retarkivo Wayback Machine
(YouTube) La plej popularaj filmetoj pri latte art (pli malsupren ol la varbaĵoj!)

[1] (itala) Caffellatte, en Treccani.it – Vocabolario Treccani on line, Istituto dell'Enciclopedia Italiana.

[2] La termino 'kafo lakta' venas de la itala termino caffellatte aŭ caffè latte, de caffè (kafo) kaj latte (lakto).

[:0-3] 3,0 ^3,1 (en) "What Is Latte Art?", latteartguide.com

[4] (en) "Latte Art Guide", CoffeeGeek, alirita la 17-an de februaro 2012. Arkivita de la originalo ĉe la Wayback Maŝino, la 2-an de aŭgusto 2011

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
 [[Dosiero:Emojione BW 2615.svg|eta|100x100px|Laktarta [[Emoĝio]].]]
-'''Lakta arto''' (alilingve ofte ''latte art)'' estas arta maniero ornami [[Kafo|kafon]] (plejparte kafon laktan (''caffellatte''<ref>(itala) ''[http://www.treccani.it/vocabolario/caffellatte Caffellatte]'', en ''Treccani.it – [[:it:Vocabolario_Treccani|Vocabolario Treccani]] on line'', Istituto dell'Enciclopedia Italiana. </ref>)<ref>La termino '<nowiki/>'''kafo lakta'''' venas de la itala termino ''caffellatte'' aŭ ''caffè latte'', de ''caffè'' (kafo) kaj ''latte'' (lakto).</ref> aŭ alian trinkaĵon farita el [[espreso]] kaj laktoŝaŭmo kiel [[kapuĉino]] aŭ varma ĉokolado), per diversaj dezajnajn figuroj kaj formoj (ĉefaj formoj estas ekzemple floro aŭ koro) sur la surfaco de la trinkaĵo verŝante laktan emulsion en la espresokafon<ref name=":0">(en) "''[http://www.latteartguide.com/2013/04/what-is-latte-art.html What Is Latte Art?]''", latteartguide.com</ref><ref>(en) "[http://coffeegeek.com/guides/frothingguide/latteartguide Latte Art Guide]", CoffeeGeek, alirita la 17-an de februaro 2012. Arkivita de la [https://web.archive.org/web/20110802194807/http://coffeegeek.com/guides/frothingguide/latteartguide originalo] ĉe la [[Wayback Maŝino]], la 2-an de aŭgusto 2011  </ref>.
+'''Lakta arto''' (alilingve ofte ''latte art)'' estas arta maniero ornami [[kafo]]n (plejparte kafon laktan (''caffellatte''<ref>(itala) ''[http://www.treccani.it/vocabolario/caffellatte Caffellatte]'', en ''Treccani.it – [[:it:Vocabolario Treccani|Vocabolario Treccani]] on line'', Istituto dell'Enciclopedia Italiana.</ref>)<ref>La termino '<nowiki/>'''kafo lakta'''' venas de la itala termino ''caffellatte'' aŭ ''caffè latte'', de ''caffè'' (kafo) kaj ''latte'' (lakto).</ref> aŭ alian trinkaĵon farita el [[espreso]] kaj laktoŝaŭmo kiel [[kapuĉino]] aŭ varma ĉokolado), per diversaj dezajnajn figuroj kaj formoj (ĉefaj formoj estas ekzemple floro aŭ koro) sur la surfaco de la trinkaĵo verŝante laktan emulsion en la espresokafon<ref name=":0">(en) "''[http://www.latteartguide.com/2013/04/what-is-latte-art.html What Is Latte Art?]''", latteartguide.com</ref><ref>(en) "[http://coffeegeek.com/guides/frothingguide/latteartguide Latte Art Guide]", CoffeeGeek, alirita la 17-an de februaro 2012. Arkivita de la [https://web.archive.org/web/20110802194807/http://coffeegeek.com/guides/frothingguide/latteartguide originalo] ĉe la [[Wayback Maŝino]], la 2-an de aŭgusto 2011</ref>.
 La fina formo de la trinkaĵo estas determinata de la karakterizaĵoj de la espresokafo kaj lakto, la kvalito de la kafmaŝino kaj, ĉefe, la kapabloj kaj sperto de la [[baristo]] (kafisto, espresito) kiu preparas la trinkaĵon.
-Kiel preparado la lakto estu alportata al temperaturo de 65-67 °C, ĉe kiu certa kvanto da ŝaŭmo estas liberigita. Ĉi tiu speco de dekoracio ne estas limigita al ''caffe latte'' (kafo lakta), sed ankaŭ estas aplikata al aliaj varmaj trinkaĵoj al kiuj aldoniĝas laktoŝaŭmo, kiel kapuĉino kaj varma ĉokolado.
+Kiel preparado la lakto estu alportata al temperaturo de 65-{{GdC|67}}, ĉe kiu certa kvanto da ŝaŭmo estas liberigita. Ĉi tiu speco de dekoracio ne estas limigita al ''caffe latte'' (kafo lakta), sed ankaŭ estas aplikata al aliaj varmaj trinkaĵoj al kiuj aldoniĝas laktoŝaŭmo, kiel kapuĉino kaj varma ĉokolado.
 == Historio ==
 La arta finpretigo de kafo havas siajn komencojn en [[Italio]], sed ĝi fariĝis grava nur en kafejoj en [[Usono]] fine de la [[80-aj jaroj]] kaj fruaj [[90-aj jaroj]] de la [[20-a jarcento]]. De tie ĝi rapide disvastiĝis tra la mondo.
-== Kemio  ==
+== Kemio ==
-''Latte Art'' (lakta arto) estas miksaĵo de du [[Koloido|koloidoj]], nome kremo (kiu estas [[emulsio]] de kafa oleo kaj farita kafo) kaj mikroŝaŭmo (kiu estas ŝaŭmo de aero kaj lakto). Lakto mem estas emulsio de butergraso kaj akvo, dum kafo estas miksaĵo de kafograsoj kaj akvo. Neniu el ĉi tiuj koloidoj estas stabila - la kremo malaperas de la ''espresso'', dum la mikroŝaŭmo rompiĝas en pli seka formo de ŝaŭmo kaj likva lakto.
+''Latte Art'' (lakta arto) estas miksaĵo de du [[koloido]]j, nome kremo (kiu estas [[emulsio]] de kafa oleo kaj farita kafo) kaj mikroŝaŭmo (kiu estas ŝaŭmo de aero kaj lakto). Lakto mem estas emulsio de butergraso kaj akvo, dum kafo estas miksaĵo de kafograsoj kaj akvo. Neniu el ĉi tiuj koloidoj estas stabila - la kremo malaperas de la ''espresso'', dum la mikroŝaŭmo rompiĝas en pli seka formo de ŝaŭmo kaj likva lakto.
 == Tekniko ==
@@ Linio 16: / Linio 16: @@
 Ĉi tiu tekniko postulas altkvalitajn ekipaĵojn kaj ingrediencojn kaj, ĉefe, personan atenton de la baristo. Antaŭ ol la "artisto" (''barista)'', verŝas la ŝaŭman lakton en la kreman tavolon de espreso, la kafo devas havi belan ŝaŭmon (la ''kremon)'' sur la surfaco de la kafo''.'' Ĉi tiu tekniko postulas bonan lertecon por akiri kreman kaj glatan laktan ŝaŭmon tiel ke ĝi pruntedonas sin al lakto-arto
 Per ŝajne simplaj movoj de verŝado de ŝaŭmo kreiĝas la plej belaj kaj diversaj grafikaj ŝablonoj sur la surfaco de la laktokafo, kiel floro, folio, koro, pomo,pli altnivelaj motivoj kiel tulipo, drako, tulipo kaj cigno, aŭ abstraktaj geometriaj motivoj kaj multe pli, foje kun aldono de iu vorto<ref name=":0" />.
 Alia tekniko estas entiri laktan ŝaŭmon per pinta objekto. Internacie tio estas referita per la angla esprimo "''etching''" ([[mordado]]).
@@ Linio 24: / Linio 24: @@
 Por akiri taŭgan ŝaŭmon por ĉi tiu arto, certa tekniko estas necesa kiam ĝi varmigas per la vaporigilo de ''espresso''-maŝino. Gravas konsideri, ke tio, kion oni serĉas, estas densa kaj konstanta kremo sen mikrobobeloj. Jen la sekvendaj paŝoj:
-# Verŝu sufiĉan kvanton da freŝa, plengrasa lakto en la kruĉon.
+# Verŝu sufiĉan kvanton da freŝa, plengrasa lakto en la [[kruĉo]]n.
-# Enmetu la trunkon de la vaporigilo minimume sur la surfacon de la lakto.
+# Enmetu la [[kanulo]]n de la vaporigilo (laktoŝaŭmigilo) minimume sur la surfacon de la lakto.
-# Enŝaltu la vaporigilon.
+# Enŝaltu la vaporigilon/laktoŝaŭmigilon.
-# Estas ege grave, ke la trunko de la vaporigilo estu metita sur sian flankon, tiel ke la lakto rapide kirliĝu por eviti sekan, neflekseblan ŝaŭmon.
+# Estas ege grave, ke la kanulo de la laktoŝaŭmigilo estu metita sur sian flankon, tiel ke la lakto rapide kirliĝu por eviti sekan, neflekseblan ŝaŭmon.
-# Dum la lakto komencas kirli, komence tenu la trunkon
+# Dum la lakto komencas kirli, komence tenu la kanulon
-# Kiam ĝi atingas 37 °C, enigu la trunkon de la vaporigilo en la lakton pli profunde.
+# Kiam ĝi atingas {{GdC|37}}, enigu la kanulon de la vaporigilo/laktoŝaŭmigilo pli profunde en la lakton.
-# Daŭrigu ĝis 65 °C.
+# Daŭrigu ĝis {{GdC|65}}.
-# Malŝaltu la trunkon de la vaporigilo kaj forigu ĝin el la kruĉo.
+# Malŝaltu la kanulon de la vaporigilo kaj forigu ĝin el la kruĉo.
-# Frapu la kruĉon sur la tablon kaj movu ĝin en cirkloj por forigi eventualajn bobeletojn, kiuj eble formiĝis.
+# Frapu la kruĉon sur la tablon kaj movu ĝin en cirkloj por forigi eventualajn bobeletojn kiuj eble formiĝis.
 == Bildgalerio ==
@@ Linio 42: / Linio 42: @@
 </gallery>
-== Bibliografio ==
+== Referencoj ==
+{{Referencoj|2}}
-<abbr>(en, fr, nl)</abbr> Peter Hernou, ''Latte Arte'', eld.Tectum, Antverpeno, 2012, ISBN 9789461580351
+== Literaturo ==
+* (en, fr, nl) Peter Hernou, ''Latte Arte'', eld.Tectum, Antverpeno, 2012, ISBN 9789461580351
 == Vidu ankaŭ ==
-[[Baristo]] (kafisto, espresisto)
+* [[Baristo]] (kafisto, espresisto)
+* [[Caffèllatte]] (france. ''café au lait'' aŭ ''café'' (''grand) crème'' (Francio), germane: ''Milchkaffee,'' hispane: ''café con leche'')
+* [[Espreso]]
-[[Caffè latte]] (france. ''café au lait'' aŭ ''café'' ''grand crème (Francio)'', germane: ''Milchkaffee,'' hispane: ''café con leche'')
+* [[Kafo]]
-[[Espreso]]
+* [[Kapuĉino]]
+* [[Kafo makulata|Kafo makulato]] (''Caffè macchiato'')
-[[Kafo]]
+* [[Mokao]]
+* [[Latte macchiato]]
-[[Kapuĉino]]
-[[Kafo makulata|Kafo makulato]] (''Caffè macchiato'')
-[[Latte macchiato]]
 == Eksteraj ligiloj ==
+{{Projektoj}}
-* [http://coffee-klatsch.ru/latte-art1.html Detala priskribo de la laktoarta tekniko kun foto].
+* [http://coffee-klatsch.ru/latte-art1.html Detala priskribo de la laktoarta tekniko kun foto] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20221226175313/http://coffee-klatsch.ru/latte-art1.html |date=2022-12-26 }}.
-* (angla) [https://www.baristainstitute.com/inspiration/history-and-basics-latte-art History and Basics of Latte Art]
+* (angla) [https://www.baristainstitute.com/inspiration/history-and-basics-latte-art History and Basics of Latte Art] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20221226222918/https://www.baristainstitute.com/inspiration/history-and-basics-latte-art |date=2022-12-26 }}
 * (YouTube) [https://www.youtube.com/results?search_query=latte+art&sp=CAM%253D La plej popularaj filmetoj pri ''latte art''] (pli malsupren ol la varbaĵoj!)
-== Referencoj ==
 [[Kategorio:Kafo]]
 [[Kategorio:Tekst-arto]]