Plaŭto

Plaŭto
Persona informo
Naskiĝo	285 a.K. en Sarsina, Umbrio, Italio
Morto	184 a.K. en Romo, Italio
Lingvoj	latina • itala
Ŝtataneco	Roma regno
Familio
Patro	nekonata valoro
Patrino	nekonata valoro
Okupo
Okupo	komediverkisto dramaturgo verkisto
Verkoj	Pseudolus Menaechmi Cistellaria Rudens La Orujo La fanfarona militisto Mostellaria

Tito MAKIO PLAŬTO, latine Titus Maccius Plautus, romia komediverkisto, naskiĝis probable en 285 a.K. kaj mortis en 184 a.K..

Li naskiĝis en Umbrio kaj iris al Romo ankoraŭ adoleskanto. Tie eniris teatran karieron, unue kiel teatra helpisto, poste kiel aktoro, poste kiel verkisto. Li fariĝis fama komediverkisto en Romo, adaptante la komedion el la greka modelo al romaj karakteroj. Li enkondukis italajn muzikon, kanton kaj dancon en la teatron kaj verkis pri romiaj homoj kaj moroj, kvankam uzante grekajn nomojn por roluloj kaj urboj. Lia lingvaĵo estis proksima al popola latina kaj li metis en sceno popularajn rolulojn, kiel soldatojn, publikulinojn, sklavojn kaj banditojn.

Cirkuladis sub lia nomo ĉ. 130 teatraĵoj, sed laŭ Varono (Varro) nur 21 estis aŭtentaj. La kronologio de la konservitaj verkoj ne estas konata.

Influo

La influo de Plaŭto en Mezepoko, kiam oni legis kaj ludis lin regule en la lernejoj, estis tre granda. Tipoj kiel ekzemple la singlora militisto (el miles gloriosus) restis en la t.n. Commedia dell'arte kaj depost la 15a jc sennombraj aŭtoroj inspiriĝis de lia komika forto: Aulularia ekzemple estis la prabildo de Warenar (1617) de l' nederlanda P.C. Hooft kaj de L’Avare (1668)] de la franca Molière, kaj Amphitruo por la Amphytrion (1668) de l' sama Molière, kaj Menaechmi por Comedy of errors (1592?) de Shakespeare. En 1966 la brita reĝisoro Richard Lester faris la komikan filmon A Funny Thing happened on the Way to the Forum interalie surbaze de Mostellaria, Miles Gloriosus kaj Pseudolus.

Krom verki komediojn, li kreis ankaŭ tragikomedion, kiam li verkis Amfitrionon pri la naskiĝo de Herkulo. Krom pro komedio, Plaŭto gravas ankaŭ kiel unu el la maloftaj fontoj por nia scio pri la frua Latina.

En Esperanto

• Aperis Rudens en traduko de Eugène Noël. (1906)
• Aperis fragmentoj el la komedioj Meneĥmoj, Komedio pri la Poto, Amfitriono (Antologio Latina, vol. 1, p. 46-62, tr. Gerrit Berveling)
• En Tutmonda Sonoro de Kálmán Kalocsay aperis scenoj el La superglora soldato kaj Epitafo de Plaŭtus (p. 151-154).

Verkoj

• Addictus
• (Amphitryo) Amfitriono
• Asinaria
• Aulularia
• Bacchides
• Captivi
• Casina
• Cistellaria
• Curculio
• Epidicius
• Menaechmi
• Mercator
• Miles gloriosus
• Mostellaria
• Persa
• Poenulus
• Pseudolus
• Rudens
• Saturio
• Stichus
• Trinummus
• Truculentus
• Vidularia

Eksteraj ligiloj

• Comoediae Plauti
• Opera Omnia