Andrew John Wiles

Andrew John Wiles
	; (2005) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Cambridge, 1953ko apirilaren 11 (71 urte)
Herrialdea	Erresuma Batua
Bizilekua	Erresuma Batua; Ameriketako Estatu Batuak; Princeton
Lehen hizkuntza	ingelesa
Familia
Aita	Maurice Wiles
Ama	Paddy Mowll
Hezkuntza
Heziketa	Clare College (en) ; King's College School (en) ; Cambridgeko Unibertsitatea 1980) Doktoretza ; The Leys School (en) ; Merton College (en) ; (1971 - 1974) gradu
Tesi zuzendaria	John Henry Coates
Doktorego ikaslea(k)	Manjul Bhargava (en) ; Brian Conrad; Fred Irvin Diamond (en) ; Karl Rubin (en) ; Richard Taylor (en) ; Ehud de Shalit (en) ; Christopher Skinner (en) ; Ritabrata Munshi (en) ; Luis Manuel Navas (en) ; Kartik Aragam Prasanna (en) ; Ravi Kumar Ramakrishna (en) ; Arash Rastegar (en) ; James Alexander Parson (en) ; Mirela Ciperiani (en) ; Ali Rajaei (en) ; Michael Volpato (en) ; Andrew W. Snowden (en) ; Robert William Harron (en) ; Andrei Jorza (en) ; Stefan Patrikis (en) ; Vinayak Vatsal (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Ikaslea(k)	ikusi Manjul Bhargava (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)	Princetongo Unibertsitatea ; Princetongo Ikasketa Aurreratuen Institutua ; Cambridgeko Unibertsitatea (1975 - 1980); Harvard Unibertsitatea (1977 - 1980)
Lan nabarmenak	ikusi Modular Elliptic Curves and Fermat's Last Theorem (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Whitehead Prize (1988) ; Royal Societyko kidea (1989) ; Fermat Prize (1995) ; Rolf Schock Prize in Mathematics (1995) ; Ostrowski Prize (1996) ; Errege Domina (1996) ; Matematiketako Wolf Saria (1996) ; MacArthur Fellows Program (1997) ; Cole Prize (1997) ; King Faisal International Prize in Science (1998) ; Clay Research Award (1999) ; Britainiar Inperioko Ordenaren zaldun komendadorea (1999ko abenduaren 31) ; Shaw Prize (2005) ; Abel Prize (2016) : Modular Elliptic Curves and Fermat's Last Theorem (en) ; Copley Domina (2017) ; John Simon Guggenheim Memorial Foundation beka ; Cole Prize in Number Theory (1997) ; The Shaw Prize in Mathematical Sciences (2005) ; De Morgan domina (2019) ; Maryam Mirzakhani Prize in Mathematics (1996) ; Regius Professor of Mathematics (2018) ;
Kidetza	Royal Society; Frantziako Zientzien Akademia; Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Academia Europaea (en) ; Amerikako Sozietate Filosofikoa; Royal Society of Canada (en)

Andrew John Wiles (Cambridge, Ingalaterra, 1953ko apirilaren 11) britainiar matematikaria da, Oxfordeko Unibertsitateko irakaslea. Ezaguna da 1994an Fermaten azken teorema ebatzi zuelako. 2016an Abel saria jaso zuen.

Bizitza

Gaztetan hasi zen matematika lantzen, Fermaten azken teorema bereziki. Izan ere, 10 urte zituenean aurkitu zuen herriko liburutegian teorema horri buruzko liburu bat. Harrituta geratu omen zen, 300 urte pasata, artean ebatzi gabe zegoelako.^[1] Oxfordeko Merton Collegen lortu zuen gradua, eta doktoregoa Cambridgeko Clare Collegen egin zuen, John Henry Coatesen zuzendaritzapean. 1977-1980 urteetan Ikerketa Kide Gaztea izan zen Cambridgeko Clare Collegen, eta irakasle-laguntzaile Harvardeko Unibertsitatean.

1980an bukatu zuen doktoregoa, eta urtebete igaro zuen Bonnen. Hurrengo urteetan Princetonen eta Parisen aritu zen irakasle. Guggenheim bekari esker, Parisko Ikerketa Zientifiko Aurreratuetako Institutuan eta École Normale Supérieurean aritu zen. Beste ikerketa guztiak utzirik, Fermaten azken teorema aztertzen hasi zen. 1988an Oxfordeko Errege Elkarteko irakasle izan zen, eta urtebete geroago elkarteko kide egin zuten. Wilesek Galoisen teorian ere lan egin zuen urte haietan, eta ekarpen garrantzitsuak egin zituen alor horretan ere.

1993an, Fermaten azkeneko teoremaren froga aurkeztu zuen Cambridgeko Newton Institutuan. Hala ere, akats bat aurkitu zuten frogan, eta hurrengo urtea arte ez zen argitaratu. 1994an Eugene Higgins Irakasle izendatu zuten Princetongo Unibertsitatean. Teoremaren froga Annals of Mathematics aldizkarian argitaratu zen 1995ean. Urte horretatik aurrera, sari ugari jaso zituen: Suediako Zientzietako Errege Akademiaren Matematikako Schock saria, Paul Sabatier Unibertsitateko Fermat saria, Wolf saria eta Estatu Batuetako Zientzietako Akademia Nazionaleko matematika saria, besteak beste. 2016an Abel saria eman zioten.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber. Andrew J. Wiles matematikariak 2016ko Abel Saria jaso du Norvegian. elhuyar zientzia eta teknologia, CC-BY-SA 3.0 lizentzia, aldizkaria.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2018-3-7).

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Andrew John Wiles

Datuak: Q184433
Multimedia: Andrew Wiles / Q184433

[elhuyar3-1] Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber. Andrew J. Wiles matematikariak 2016ko Abel Saria jaso du Norvegian. elhuyar zientzia eta teknologia, CC-BY-SA 3.0 lizentzia, aldizkaria.elhuyar.eus (Noiz kontsultatua: 2018-3-7).

[1]