Kornubiera

Kornubiera
Kernowek — Kernewek — kernewek
Kornubieraren azken mendeetako bilakaeraren mapa.
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Erresuma Batua Ingalaterra Kornubia
Hiztunak	3.500
Rankinga	- ez 100 mintzatuenen artean
Eskualdea	Kornubia
UNESCO sailkapena	5: arrisku kritikoan
Araugilea	Keskowethyans an Taves Kernewek
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza zeltak Uhartetar hizkuntza zeltak Britoi hizkuntzak Southwestern Brythonic (en)
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua, aditza-subjektua-objektua, V2 hizkuntza, nominatibo-akusatibo hizkuntza eta hizkuntza fusionatzailea
Alfabetoa	latindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	kw
ISO 639-2	cor
ISO 639-3	cor
Ethnologue	cor
Glottolog	corn1251
Wikipedia	kw
Linguasphere	50-ABB-a
UNESCO	339
IETF	kw
Endangered Languages Project	4050

Kornubiera (kornubieraz Kernowek edo Kernewek) Kornubia (edo Kornualles) konderriko berezko hizkuntza da. Mintzaira indoeuroparra da: multzo zeltikoko talde britonikoaren barruan dago, bretainierarekin eta galesarekin batera. Usadiozko azken hiztuna XIX. mendearen bukaeran hil zen arren, XX. mendean berpiztu zuten. Gaur egun, zailtasunik gabe hitz egin dezaketenak 3.000 inguru dira.

XIX. mendean galdu zen, ingelesak ordezkatua. Uste da Dolly Pentreath (1777an zendua) izan zela kornubiera ama hizkuntza zuen azkena. Kondairak dio haren azken hitzak Me ne vidn cewsel sawznek! («Ez naiz ingelesez mintzatuko!») izan zirela, eta badirudi bazekiela zerbait ingelesez. Azken hiztun elebakarra, berriz, Chesten Marchant (1676an zendua) izan zela jotzen da. Zenbaitek kornubiera XVIII. mendean galdu zela dioten arren, nolabaiteko erabilera mugatua izan zuen geroago ere: 1875ean oraindik baziren gutxienez sei hiztun, guztiak hirurogei urtez gorakoak; eta uste da usadiozko azken hiztuna John Davey (1891n hila) izan zela.

XX. mendean, hainbat taldek hizkuntzaren aldeko hautua egin zuten, eta ikasi eta erabiltzeari ekin: horretan dihardu, adibidez, Kesva an Taves Kernewek elkarteak. Era berean, eskoletan aukerako irakasgaia da.

2008ko maiatzean, Kornubiar Hizkuntzaren Elkarteak idazkera estandarra berretsi zuen.

Wikipedia kornubieraz ere erabilgarri dago. kw.wikipedia.org.

Kornubiera batua

«	Iraganeko zatiketek hizkuntzaren aldeko mugimenduaren garapena trabatu dute, eta haren sinesgarritasun publikoari kalte egin diote. Orain, forma idatzi estandarra onartuta, elkarrekin aurrera egin dezakegu.	»
Laurence Rule, Kowethas an Yeth Kernewek (Kornubieraren Lagundia) elkartearen ordezkaria

XX. mendean kornubiera berpizteko saioei ekin zietenean, hainbat kornubierazale multzo sortu ziren; multzo haietako bakoitzak garai bateko kornubieraren iturri jakin batzuk eredutzat hartu zituen, bere kornubiera eredua eratzeko. XXI. mendearen hasieran, kornubieraz idazteko lau eredu nagusi zituzten oraindik, bai eta bigarren mailako beste hainbat ere. Eredu nagusien arteko aldeak txikiak ziren, baina eredu bakoitzaren alde lerratutako kornubierazale multzoetatik inork ez zuen amore ematen. 2008an, azkenik, kornubiera batua (kornubieraz, Furv Skrifys Savonek, «forma idatzi estandarra») eratzeko adostasuna lortu zuten. Bi urte baino gehiagoko negoziazio sutsuen ondoren, Trond Trosterud norvegiarra buru zuen hizkuntzalari taldeak eredu idatzi estandarra zehaztu zuen, Kornubiar Hizkuntzaren Elkartearen babesean.

Hezkuntzan, inprimakietan, argibide orrietan eta bide seinaleetan erabil dadin hitzartu den eredua da. Hartara, kornubieraren irakaskuntza eta erabilera hedatu ahal izango dute, eta Europar Batasuneko diru laguntzak eskuratu. Kornubierarentzat onarpen ofiziala lortze aldera aurrerapauso garrantzitsua izan da.

Kornubieraren adibideak

Baliokidetza taula

Kornubiera batua	Galesa	Bretoiera	Ingelesa	Euskara
Kernowek	Cernyweg	Kerneveureg	Cornish	kornubiera
gwenenen	gwenynen	gwenanenn	bee	erle
kador	cadair	kador	hip	aldaka
keus	caws	keuz	cheese	gazta
dhe-ves	y ffordd allan/mas	er-maez	exit	irteera
kodha	cwympo	kouezhañ	fall	erori
gaver	gafr	gavr	goat	ahuntz
chi	tŷ	ti	house	etxe
gweus	gwefus	gweuz	lip	ezpain
aber	aber, genau	aber	river mouth	(ibaiaren) aho
niver	rhif, nifer	niver	number	zenbaki
peren	gellygen, peren	perenn	pear	udare, madari, txermen
skol	ysgol	skol	school	eskola
megi	mygu	mogediñ	smoke	erre (pipatu)
steren	seren	steredenn	star	izar
hedhyw	heddiw	hiziv	today	gaur
hwibana	chwibanu	c'hwibanat	whistle	txistu egin (soinua)

Seinale elebiduna, kornubiera-ingelesa

Oinarrizko esaldiak

Kornubiera	Kornubierazko ahoskera (IPA)	Euskara
Myttin da	[ˈmɪttin ˈdaː]	Egun on (hitzez hitz, Egunak on)
Dydh da	[ˈdɪːð ˈdaː]	Egun on
Fatla genes?	[ˈfatla ˈɡɛnɛs]	Zer moduz?
Yn poynt da, meur ras	[ɪn ˈpɔjnt ˈdaː mœːr ˈraːs]	Ongi, eskerrik asko
Py eur yw?	[ˈpɪː ˈœːr ɪw]	Zer ordu da?
Ple'ma Rysrudh, mar pleg?	[ˈplɛː maː ˈrɪzryð mar ˈplɛːɡ]	Mesedez, non dago Redruth?
Yma Rysrudh ogas dhe Gambron, heb mar!	'ima rizrooth ogas the Gambron hep marr'	Redruth Cambornetik hurbil dago, jakina!
Pandra vynn'ta dh'y eva?	[ˈpandra ˌvɪnta ðɪ ɛˑva]	Zer nahi duzu edateko?
Pinta korev mar pleg.	[ˌpinta ˈkoˑrɛv mar ˈplɛ:k]	Pinta bat garagardo, mesedez

Itzulpenak

Euskaraz	Kornubieraz
Esklabo erremintaria Sartaldeko oihanetan gatibaturik Erromara ekarri hinduten, esklaboa, errementari ofizioa jaso eta kateak egiten dituk. Arragoko burdin goria nahieran molda hezake, atxurrak eta ezpatak egin ditzakek hire herritarrek kateak hauts ditzaten. Baina hik, esklabo horrek, kateak egiten dituk, katea gehiago.	An Gov Keth A wasonieth koesow a'n howlsedhes, Degys bys yn Rom avél kethwas, Gorrys yn soedh gov Kargharow a wredh. Rudh-splann a'n forn horn hebleg Dhe vos formys dell vynni. Kledhedhyow a ylli aga gwruthyl Rag dha gentrevogyon aga hargharow dhe dhralya. Mes ty, an kethwas-na, Kargharow a wre'ta, kargharow hwath.

Ikus, gainera

• Europako hizkuntza gutxituak

Kanpo estekak

Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu.

• (Ingelesez) Ferdinand, Siarl (2013). Brief History of the Cornish language, its Revival and its Current Situation. E-Keltoi, Vol. 2, abenduaren 2a, 199-227 orrialdeak.
• (Ingelesez) Cornish Language Partnership
• Jon MIRANDE: «Hizkuntza baten heriotzaz eta berpizkundeaz», Egan, 1959ko apirila. Klasikoen Gordailua.
• Kornubierazko Wikipedia. Azala.

• Datuak: Q25289
• Multimedia: Cornish language / Q25289