Polonia-Errusia Gerra

Dimitríadak Polonia-Errusia Guerra Gerra mapa. Gudu garrantzitsuak gurutzeekin markatzen dira.
Data	1605-1618
Lekua	Errusia
Koordenatuak	50°03′N 19°56′E / 50.05°N 19.93°E

Polonia-Errusia Gerra (1605-1618) edo Poloniar-moskutar Gerra XVII. mendearen hasieran gertatu zen Polonia-Lituaniako Mankomunitateak edo goi mailako nobleek zuzendutako armada pribatuek eta mertzenarioek (Mankomunitateko aristokrazia) ekialderantz egindako inbasioen sekuentzia gisa; Garai hartan, Errusiako Tsarerria gerra zibil sorta batek urratzen zuen ―Errusiar historian Aro Nahasia bezala ezagutzen dena―, Errusiako krisi dinastikoak eta barne kaos orokorrak piztutakoa. Aldeen eta haien helburuak hainbat aldiz aldatu ziren gatazkan: Mankomunitatea ez zen, formalki, Errusiarekin gerran egon 1609ra arte, eta errusiar fakzio ezberdinak beren artean, Mankomunitatearekin edo beste herrialde batzuekin batuta edo haien aurka borrokatzen ziren. Suediak ere parte hartu zuen gatazkan, Ingriako Gerran (1610-1617), batzuetan, Errusiarekin batuta eta, beste batzuetan, haren aurka. Fakzio ezberdinen helburuak maiz aldatzen ziren, muga aldaketa txikietatik hasi eta Errusiako tronuan poloniar erregeak edo poloniarrek babestutako iruzurgileak inposatu nahi izan arte; edota Estatu berri bat sortu Mankomunitatearen eta Errusiaren arteko batasuna osatzeko.

Gerra lau etapatan banatu daiteke. Lehen etapan, noble batzuk, errusiar boiardo batzuek bultzatuta ―baina Sigismundo III.a Vasa poloniar erregearen baimenik gabe―, errusiar ahultasuna ustiatzen eta gerra zibilean esku hartzen saiatu ziren inposatzaileei lagunduz (Errusiako Dmitri Ivanovitx tsarevitxaren itxura egiten zuten) zeinek Errusiako tsarraren tronua aldarrikatzen zuten Dimitri I.a «Faltsua» eta geroago Dimitri II.a «Faltsua», Boris Godunov eta Vasili Shuiski (Basilio IV.a) koroatutako tsarren aurka. Poloniaren esku-hartzearen lehen ekimena 1605ean hasi, eta 1606an amaitzen da lehen Dimitri faltsuaren heriotzarekin. Bigarren ekimena 1607an hasi, eta 1609. urtera arte irauten du, Basilio IV.a tsarrak Suediarekin aliantza militarra egin zuen arte. Aliantza horri erantzunez, Poloniako Sigismundo III.a erregeak, Errusiari, ofizialki esku hartzea, eta gerra deklaratzea erabakitzen du, Suediako aliatua ahuldu eta lurralde-emakida lortu nahian.

1610ean, Mankomunitateko lehen garaipenen ondoren (Klúshinoko gudua), 1610ean, Poloniako indarrak Moskun sartzen amaitzen da; Sigismundoren semea, Ladislao IV. Vasa printzea, tsar aukeratu zuen Boiardo Dumak. Dena den, Sigismundok, handik gutxira, Errusiako tronua beretzat eskuratzea erabakiko du. Horrek poloniarren aldeko boiardoek kezkatzen ditu, zainak Ladislao moderatua onar lezakete, baina ez katolikoen aldeko eta ortodoxoen aurkako Sigismundo. Ondorioz, poloniarren aldeko alderdi boiardoa desagertzen da, eta gerrak jarraituko du 1611n, Poloniako tropak Moskutik kanporatuta nahiz eta Smolensk plaza garrantzitsua lortu zuten. Azkenik, bai Mankomunitatean, bai Errusia barnean arazoak zirela eta, 1612 eta 1617 artean, etsaitasun militarrak baretu, eta, orduan, Sigismundek Errusia konkistatzeko azken saiakera egin zuen, baina horrek porrot egin zuen. Gerra, azkenean, 1618an amaitzen da Deúlinoren Bakearekin, zeinak Mankomunitateari zenbait lurralde-emankizun ematen dizkion, baina ez Errusiaren gaineko kontrola, gerratik bere independentzia osoarekin ateratzen baita.

Ikus, gainera

Livoniako Gerra (1577-1582)

Erreferentziak

Bibliografia

Norman Davies, God's Playground, ISBN 0-231-05353-3 eta ISBN 0-231-05351-7 (bi liburuki, Google Print- en eskuragarri dauden zatiak [1] ).
Andrzej Nowak, Polacy na Kremlu, Tygodnik "Wprost", Nr 1182 (31 lipca 2005), * Paweł Jasienica, Rzeczpospolita Obojga Narodów, ISBN 83-06-01093-0 .
Jerzy Malec, Szkice z dziejów federalizmu i myśli federalistycznej w czasach nowożytnych, Wydawnictwo UJ, 1999, ISBN 83-233-1278-8 (polonieraz)
Chester SL Dunning, Errusiako lehen gerra zibila: The Time of Troubles and the fundating of the Romanov dynasty, Pennsylvania State University Press, 2001, ISBN 0-271-02074-1 (zatiak Google Print- en eskuragarri). (ingelesez)

Gehiago jakiteko

Henryk Wisner, Król i car: Rzeczpospolita i Moskwa w XVI i XVII wieku (Erregea eta Tsar: Errepublika eta Mosku XVI. eta XVII. mendeetan), Książka i Wiedza, Varsovia, 1995, ISBN 83-05-12776-1
Robert Szcześniak, Kłuszyn 1610, Bellona Dom Wydawniczy, 2004 ISBN 83-11-09785-2
Tomasz Bohun, Moskwa 1612, Bellona Dom Wydawniczy, 2005, ISBN 83-11-10085-3
Moskwa w rękach Polaków. Pamiętniki dowódców i oficerów garnizonu w Moskwie (Mosku poloniar eskuetan. Moskuko goarnizioko komandante eta ofizialen memoriak). Platan, 2005, ISBN 83-89711-50-8

Kanpo estekak

Datuak: Q1044829
Multimedia: Polish-Russian War 1609-1618 / Q1044829