Ra
| Ra | |
|---|---|
| Antzinako Egiptoko erlijioa | |
 | |
| Ezaugarriak | |
| Sexua | gizonezkoa |
| Baliokideak | Zeus |
| Familia | |
| Aita | Nun |
| Ama | Neit |
| Ezkontidea(k) | Hathor |
| Seme-alabak | Set, Hathor, Maat, Tefnut, Bastet, Sekhmet, Uadyet eta Nekhbet |
Ra (egiptoeraz: Rꜥ) Antzinako Egiptoko eguzkiaren jainkoa da. 5. dinastiatik aurrera (K.a. 2400 aldera) bere estatusa jainko nazionalera igo zen, eta geroago Amon jainkoarekin bateratu zen, Amon-Ra bihurtzeko, egiptoarren jainko nagusia.
Rak hainbat eta hainbat mendez eutsi zion nagusitasunari, Akenatonen garaiko (K.a. 1350-1334) etenaldi labur batean izan ezik, non Atonen gurtza monoteista ezarri zen.
Ezaugarriak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Egiptoko eguzkiaren jainkoa izateaz gain jainko sortzailea ere bada. Badirudi, bere burua sortzeko ahalmena zuela. Hasierako mendixkaren gaineko kaosaren itsasotik jaikitzen zen. Hala bere burua sortzeaz gain gainontzeko jainko eta jainkosak sortzen zituen. Egiptoko sinesmenen arabera, Ra ongiaren eta justiziaren iturri gorena ere bazen [1].
Rak eguzki izpiak, berotasuna eta hazkuntza errepresentatzen ditu. Antzinako Egipton jainko guztiek Raren ezaugarriren bat izan behar zutela uste zen, eta aldi berean Rak berak ere jainko guztieak errepresentatu behar zituela [2]. Egunez, zerua zeharkatzen omen zuen bere eguzki ontzian, eta gauez, beste ontzi bat hartzen zuen infernua zeharkatzeko. Bidaia honetan, Apofis suge maltzurraren (Kaosaren Jauna [2]) kontra borrokatu behar zuen berriro jaio ahal izateko, eta hala, egun berria hasi[1]. Goizean Raren ontzia Madjet deitzen zen, hau da, “indartzen” . Iluntzerako Semektet (ahultzen) izena hartzen zuen[2]. Mito batzuetan, Rak Apofis garaitzen du bere katu itxura duelarik, hori dela eta Egipton katuekiko begirune handia zegoen [2].
Ra eta beste jainko eta jainkosa batzuen artean hainbat sinkretismo garatu izan dira. Sinkretismo horien ondorioz Re-Harakhty, Amon-Re, Sebek-Re, and Khnum-Re bezalako izenak sortu dira. Horrez gain, Ra berberaren irudian eta ezaugarri batzuengan ere eragina izan dute beste jainko eta jainkosek. Re-Harakhtyran arrano itxura, adibidez, Horus jainkoarengandik datorkio Rari [2].
Ra jainkoa gizakiaren itxuraz irudikatu izan da baina arranoaren buruarekin eta eguzki diskoa dirudien koroa batekin. Era berean, koroa hori Uraeus izeneko kobra batek eusten duelarik. Edonola ere, beste irudikapen batzuk ere izan ditu: kakalardo burudun gizakia edo ahariaren buruarekin. Beste batzuetan animali itxura osoarekin ere irudikatu izan dute: sugea, koartza, zezena, lehoia, katua, aharia, belatza, etab. [2]
Laugarren dinastiatik aurrera Egiptoko erregeek “Raren seme” titulua hartzen zuten, eta geroago “Re” erregeen tronuaren izenaren parte bilakatu zen. 11. distaniaren amaierarako Ra jainkoa Amon jainkoarekin lotu zen “jainkoen errege” eta erregeen patroia zen beraz. [1]
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Inperio Zaharraren hasieran, Ra eguzki-jainko bat baino ez zen, baina K.a. 2400. urte inguruan faraoien jainko ofizial bihurtu zen, haien ondorengotzat jotzen baitziren, baita haien enkarnaziotzat ere. V dinastian, nazio-jainkora igo zen, eta, ondoren, Amon jainko tebanora, Amón-Ra bihurtu zen, Egiptoko panteoiaren jainko nagusia.
Amarnaren garaian, Akenaton faraoiak kendu egin zuen Raren gurtza Aton eguzki-jainko bakar baten mesedetan, Akenaton hil ondoren, baina Ra eguzki-jainko gisa gurtzen hasi zen.
Sinkretismoa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Raren nortasuna beste jainko batzuenarekin nahastu zen maiz, eta bat egin zuen herrialdea kulturalki bateratzeko ahaleginean.
Amón-Ra: Amonen eta Raren gurtzak gero eta ezagunagoak zirenez Egiptoko Garaian eta Behe Egipton, hurrenez hurren, konbinatu egin ziren Amón-Ra eguzki-jainko sortzailea sortzeko. Amon Tebasko patroi ohia zen, eta Ogendadakoa; Amonetekin energia sortzailea irudikatzen zuen.
Atum-Ra, bi jainkoz osatutako beste jainko bat zen. Rak antz handiagoa du Atumekin Amonekin baino. Atumek lotura estuagoa zuen Eguzkiarekin, eta Eneadaren jainko sortzailea ere bazen. Hala, ezinbestekoa izan zen bi jainkoak Atum-Ra izenarekin bateratzea.
Ra-Horajty, izenburu edo adierazpen bat izan zen, jainko konposatu bat baino gehiago. Horajty Rarekin lotzeko asmoa zuen —Horusek egunsentian zuen itxura gisa—.
Jepri, goizeko Eguzkia bultzatzen duen kakalardo itxurako jainkoa, Rak egunsentian egiten duen agerraldia bezala ikusten da batzuetan.
Jnum ere Raren agerraldi iluntzat hartu zuten; Jnum Raren itxura litzateke Eguzkiaren hasieran.
Kultua
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Heliopolisen (bere kultuaren erdian) eta Abu Gurab-en (han eraiki zioten Templos Solar V dinastiako faraoiek: Userkaf "Nejen-Ra", Sahura, Neferirkara, Neferefra, Nyuserra eta Menkauhor.
Izen teoroforoak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Faraoi askok beren izena eraman zuten, hala nola Nebra "Ra es el señor", Jafrat (Kefrén), Menkaura (Micerino); oso erabilia izan zen, V dinastiatik, faraoi gehienen titulaturan, Sa-Raren izena "Raren semea" (eguzkiaren semea).
