Tebas (Grezia)

Tebas; Θήβα
	hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Grezia
Decentralized administration of Greece	Decentralized Administration of Thessaly and Central Greece
Eskualdea	[[Fitxategi:\|22x20px\|border \|alt=\|link=]] Erdialdeko Grezia
Prefecture of Greece	Beozia
Udalerria	Thiva Municipality
Izen ofiziala	Θήβα
Jatorrizko izena	Θήβα
Posta kodea	32200
Geografia
Koordenatuak	38°19′15″N 23°19′04″E / 38.3208°N 23.3178°E
Azalera	830 km²
Altuera	215 m eta 180 m
Demografia
Biztanleria	21.545 (2021); 21.929 (2001); 20.038 (1991); 22.883 (2011); Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2011)
Dentsitatea	26 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	II. milurtekoa
Telefono aurrizkia	2262
	thiva.gr

Artikulu hau Greziako hiriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Tebas».

Tebas^[1] (grezieraz: Θήβα, Thíva, ˈθしーたiva ahoskatua; antzinako grezieraz: Θしーたῆβべーたαあるふぁιいおた, Thēbai, tʰɛ̂ːbai̯ ahoskatua) Greziako hiria da, Atenastik 48 kilometro ipar-mendebaldera dagoena, Kiteron mendikatearen iparraldean, Beoziaren hegoaldeko muturrean. Grezia klasikoko hiririk garrantzitsuenetakoa izan zen. 1853ko eta 1893ko lurrikaren ondorioz, berriro eraiki behar izan zuten. 2011n, 36.477 biztanle zituen udalerriak,^[2] eta 22.883 hiriak.

Historia

Greziar mitologiaren arabera, Europaren anaia Kadmok sortu zuen, eta Kadmea izena eman zion hiriari. Brontze Arorako eraikia zen, eta K. a. 1450-1400 urteetan merkataritza eta kultura harremanak izan zituen Kretarekin. Argos hiriarekin lehian egon zen eta Troiako Gerra baino lehenago, K. a. 1200 aldean, suntsitu egin zuten.

K. a. V. mendean, Beoziako hiri nagusi bihurtu zen, eta garai hartan Atenasko hiriaren aurka altxatu zen, horretarako persiarrekin hitzarturik. K. a. 479an, atenastarrak nagusitu ziren Plateako guduan, baina bi urte geroago tebastarrak izan ziren garaile Koronean. K. a. 404an, Peloponesoko gerra amaitu zenean, Espartaren aurkako borroka hasi zuten, baina K. a. 386an Beoziako Ligari irabazi zioten haiek, eta lau urte geroago Kadmeaz, Tebasko gotorlekuaz, jabetu ziren. K. a. 379an, Pelopidas eta Epaminondas tebastar jeneralek Kadmea hartu zuten espartarren aurkako matxinada antolatu zuten. K. a. 371n, Epaminondasek espartarrak garaitu zituen Leuktran, eta hamar urtez Greziako estatu nagusia izan zen Tebas.

Epaminondasek Peloponeso konkistatu bazuen ere, K. a. 362ko Mantineako guduan bizia galdu zuen, eta harrezkero hiriak nagusitasuna galdu zuen. Greziako hirien gainbeherak mazedoniarren konkista erraztu zuen, eta K. a. 338an galdu zuten haien aurkako gerra, Keroneako guduan. K.a. 336an, berriz, Alexandro Handiak mazedoniarren aurkako beste matxinada bat zapuztu zuen, eta ia erabat suntsitu zuen Tebas hiria. K. a. 316. urtean Kasandrok berriro eraiki zuen, eta K. a. 197an erromatarrek konkistatu zuten.

1379an, Nafarroako konpainiak Simon Atumano artzapezpikuaren laguntzarekin hiria hartu zuen.^[3] Erdi Aroan inbasio asko izan ziren eta, 1435-1829 bitartean turkiarren mende egon ondoren, lurrikara izugarri batek berriro ere suntsitu zuen. Hondakinen artean aipagarriak dira harresiak, Kadmoren jauregia eta Apoloren tenplua.

Monumenturik garrantzitsuenak

Kadmoren jauregi mizenastarra (K. a. XIV. eta K. a. XIII. mendeak). Grezia kontinentaleko gune administratibo garrantzitsuenetako bat, Kadmea gotorlekuaren erdian dagoena.^[4]

Apolo Ismeniosen tenplua, Tebasko gurtzarik garrantzitsuenarena (bestea, Demeter Tesoforosen gurtza zen). Pinuz estalitako muinoan dago, hilerriaren eta Elektra atearen artean. A. Keramopoulosek industu zuen tenplua.

Kadmea atea. Tebaseko zazpi ate mitologikoetatik, gaur egun, Elektra atearen bi dorre zirkularren arteko sarrera kontserbatzen da soilik. Proitides eta Homoloide ateen tokian, mizenastar harresiaren sekzioak mantendu ziren. Elektra atearen dorreak A. Keramopoulosek industu zituen eta Kasandrok hiria berreraiki zueneko datazioa eman zitzaion(K. a. 315).^[5]

Tebastar ezagunak

Epaminondas (K.a. 418-K.a. 362) jeneral eta politikoa
Aristides (K.a. IV. mendea) margolaria
Nikomako (K.a. IV. mendea) margolaria
Kleitomako (K.a. III. mendea) kirolaria

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2021/6/24 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Antzinateko hirien euskarazko izenak. euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2006-1-27).
↑ Greece: Municipal Division. citypopulation.de (Noiz kontsultatua: 2021-6-24).
↑ (Ingelesez) Setton, Kenneth M.. (1975). Hazard, Harry W. ed. A History of the Crusades, Volume III: The fourteenth and fifteenth centuries. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 167–224 or. ISBN 0-299-06670-3..
↑ (Gaztelaniaz) hab.Vistapanoramicatebas.jpeg‎, TebasEntidadCiudad • País GreciaPoblación • Total24 400. «Tebas (Grecia) - EcuRed» www.ecured.cu (Noiz kontsultatua: 2020-04-21).
↑ «Ministry of Culture and Sports | Thebes» odysseus.culture.gr (Noiz kontsultatua: 2020-04-20).

Ikus, gainera

Tebasko Batailoi Sakratua

Kanpo estekak

Datuak: Q5760
Multimedia: Thebes, Greece / Q5760

[1] Antzinateko hirien euskarazko izenak. euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2006-1-27).

[cit-2] Greece: Municipal Division. citypopulation.de (Noiz kontsultatua: 2021-6-24).

[3] (Ingelesez) Setton, Kenneth M.. (1975). Hazard, Harry W. ed. A History of the Crusades, Volume III: The fourteenth and fifteenth centuries. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 167–224 or. ISBN 0-299-06670-3..

[4] (Gaztelaniaz) hab.Vistapanoramicatebas.jpeg‎, TebasEntidadCiudad • País GreciaPoblación • Total24 400. «Tebas (Grecia) - EcuRed» www.ecured.cu (Noiz kontsultatua: 2020-04-21).

[5] «Ministry of Culture and Sports | Thebes» odysseus.culture.gr (Noiz kontsultatua: 2020-04-20).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]