Espritu rúspiru
Marcas diacríticas |
Acentus
brevi ( ˘ )
hook / dấu hỏi ( ̉ ) |
Marcas con usu diacríticu |
apostrofi ( ’ ) |
El espritu rúspiru (del latín spiritus asper, carcu el griegu
Orihin
[Edital | Editá'l códigu]Esta marca nació a partil el partieru a la metá la letra eta mayúscula H, gastá pa asseñalal en ciertus dialeutus la aspiración. La parti la derecha se gastó pal espritu suavi i la gocha pal rúspiru.
Prenunciación
[Edital | Editá'l códigu]El espritu rúspiru s’acoloca polcima una vocal —ἁ, ἑ, ἡ, ἱ, ὁ, ὑ, ὡ— p’asseñalal el caraiti aspirau desta vocal, es izil, quandu estas vocalis se prenunciaban a comiençu parabra cumu ha/hā, he, hē, hi/hī, ho, hy i hō al respetivi. Tamién se ponia riba la
Ortografia
[Edital | Editá'l códigu]Las nolmas el usiu el espritu rúspiru son prencipalmenti las siguientis:
- —El espritu rúspiru se gasta siempri a comiençu parabra quandu esta emprencípii pol vocal aspirá: ὑβρίζω (hybrízdō), ἁλία (halía), ἱππών (hippṓn).
- —Si dicha vocal tien ton agú, el espritu s’acoloca arriba a la gocha el ton. V. gr.: ὕβρις (hýbris). En cámbiu, si tien ton cercunflehu, el espritu s’acoloca embahu el ton. V. gr.: ὧ
δ ε (hṓde). - —Si la vocal está en mayúscula, el espritu se pon arriba a la gocha la letra, nu polcima: Ἡρακλῆς (Hēraklḗs). Ara, si la vocal tien ton, lo mesmu el espritu qu’el acentu se pon a la gocha, primeru el espritu i endispués el ton: Ἥ
ρ α (Hḗra). - —Se gasta espritu rúspiru en tolas parabras escomençás pol
υ iρ : ὑμ ε ῖς (hymeîs), ὕδ ω ρ (hýdōr), ὑπερβολή (hyperbolḗ), ῥάβος (rhábos), ῥε ῦμ α (rheûma), ῥίπτω (rhíptō). - —Anque nu es obrigatóriu, parabras con
ρ heminá interna, puei lleval la segunda dellas espritu rúspiru i la primel suavi: Πύῤῥος (Pýrrhos), ἐῤῥυσάμην (errhysámēn).
Trascrición
[Edital | Editá'l códigu]Las parabras griegas que passarun al latín u se trascribierun nessa luenga escrebin h allí andi abia espritu rúspiru: Heracles, Hera, hybris, rheuma. Luengas cumu el ingrés u el francés conselvan la "h" enos télminus griegus passau pol latín. El castellanu namás conselva la trascrición del espritu rúspiru a comiençu parabra, nu de la ῥ: hidromasaje, hebdomadario, hectárea. A la escontra, el estremeñu nu asseñala essa "h" pol sel mua, ya dende epoca latina, de mó qu’escrebimus: idráulica, ematocritu, etária, Érculi, Adi.