(Translated by https://www.hiragana.jp/)
ایشتوویگو: تفاوت میان نسخه‌ها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
ویکی‌پدیا

ایشتوویگو: تفاوت میان نسخه‌ها

نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Zagros Yellow Lion (بحث | مشارکت‌ها)
۱۶۲ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب‌ها: برگردانده‌شده ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
به نسخهٔ 39225809 از Writersfinger (بحث) برگردانده شد
برچسب‌ها: توینکل خنثی‌سازی
خط ۱:
{{جعبه زندگی‌نامه پادشاهی
|نام = آستیاک ایشتوویگو
|عنوان =
|تصویر =File:Dukkan-e Daud, tomb relief.jpg
|اندازه تصویر =230px
|زیرنویس تصویر =نقش برجسته [[دکان داوود]] منتسب به آستیاکایشتوویگو<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی =http://www.ichto.ir/ |عنوان =سازمان میراث فرهنگی و صنایع‌دستی و گردشگری |ناشر =سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران |تاریخ = |تاریخ بازدید =۲۰۱۱-۰۵-۱۹ |archive-date =۱۹ ژوئن ۲۰۰۸ |archive-url =https://web.archive.org/web/20080619134921/http://www.ichto.ir/ |url-status =dead }}</ref>
|جایگاه = [[فهرست شاهان ماد|واپسین شاه ماد]]
|دوران = ۵۸۵ تا ۵۵۰ پ. م
خط ۲۲:
|دین =
}}
'''ایشتوویگو''' یا '''آستیاکآستیاگ''' [[ایرانی باستان]](Artsychik)است(به بابلی :Iš-tu- (به [[زبان اکدی|بابلی]] :Iš-tu-me-gu، در [[تاریخ هرودوت]]: ایشتوویگوآستیاگ (به [[زبان یونانی|یونانی]]: Ἀστυάγης، {{کوچک}}لاتین‌نویسی:{{پایان کوچک}} Astuágēs)، در گزارش [[کتزیاس]]: Astuigâs، در گزارش [[دیودور سیسیلی|دیودور]]: Aspadas) چهارمین و آخرین پادشاه [[پادشاهی ماد|ماد]] بود. بر اساس تواریخ هرودوت ایشتوویگو حدوداً از سال ۵۸۵ تا ۵۵۰ پیش از میلاد به مدت ۳۵ سال حکومت کرد.
 
آستیاکایشتوویگو پس از مرگ پدرش [[هووخشتره]] به حکومت ماد رسید. از اقدام‌های آستیاک،ایشتوویگو، جنگ با لیدیه بود که در نهایت، موجب پیمان صلح او با پادشاه لیدیه و ازدواج او با [[آرینیس]]، خواهر [[کرزوس]] شد. از دیگر اقدام‌های منتسب شده به آستیاکایشتوویگو لشکرکشی به [[قفقاز]] و [[ایلام (تمدن)|ایلام]] است.
 
آستیاکایشتوویگو پدر [[ماندانا]] و [[آمیتیس]] بود. ماندانا با [[کمبوجیه یکم]] ازدواج کرد که حاصل این ازدواج تولد [[کوروش بزرگ|کوروش دوم]] یا کوروش بزرگ بود. کوروش در ۵۵۰ پیش از میلاد علیه سلطنت پدربزرگش شورش کرد و او را از سلطنت خلع کرد. با خلع ایشتوویگو از سلطنت حکومت ۱۲۸ ساله مادها پایان یافت و [[شاهنشاهی هخامنشی]] بنیان نهاده شد.
 
اطلاعات زیادی در مورد دوران حکومت آستیاکایشتوویگو در دسترس نیست و قضاوت در مورد شخصیت و دوران حکومت او به دلیل کمبود منابع و گزارش‌های متناقض ممکن نیست.
 
== ریشهٔ نام ==
ایشتوویگو در یونانی Astuágēs (در [[تاریخ هرودوت]]) و Astuígas و Astuigâs (در فوتیوس به نقل از [[کتزیاس]]) و در متون بابلی به صورت Iš-tu-me-gu ضبط شده‌است. این واژه‌ها به صورت مشترک بازتابی از واژهکلمه ایرانی باستان *آرستیچیکṚšti-vaiga- به معنی «نیزه‌انداز» هستند در فارسی نو آستیاک از ریشه ی واژه ایرانی باستان *آرستیچیک است. صورت ایلامی این واژه،کلمه، Iš-ti-/Ir-iš-ti-man-ka، چندین بار در لوح‌های استحکامات پرسپولیس دیده می‌شود که وابسته بودن آن‌ها به نام ایشتوویگو، مورد مناقشه است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=ASTYAGES – Encyclopaedia Iranica|نشانی=https://iranicaonline.org/articles/astyages-the-last-median-king|وبگاه=iranicaonline.org|بازبینی=2021-04-06|کد زبان=en}}</ref>
 
== پادشاهی ==
[[پرونده:Median Empire.jpg|بندانگشتی|امپراتوری‌های ماد، لیدی، بابل و مصر]]آستیاک،آستیاگ، فرزند [[هووخشتره]] بود. وی پس از مرگ پدرش در ۵۸۴ پیش از میلاد، به‌جای او بر تخت نشست و بنا به گفتهٔ هرودوت، به‌مدت ۳۵ سال یعنی تا ۵۵۰ پیش از میلاد حکومت کرد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://iranicaonline.org/pages/chronology-1|وبگاه=iranicaonline.org|بازبینی=2021-04-06|کد زبان=en|عنوان=CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1}}</ref> در مورد نخستین حوادث حکومت آستیاکآستیاگ کتزیاس از لشکرکشی او به سرزمین کادوسی<ref group="پانوشت">کادوس سرزمینی در کوهستان‌های جنوب [[رود ارس]] در آذربایجان بود.</ref> سخن به میان می‌آورد، در حالی که گزنفون از یک لشکرکشی به ارمنستان، آن هم به انگیزه پایان دادن به جنگ میان [[مردم ارمنی|ارمنی‌ها]] و قبیلهٔ [[زبان گرجی|گرجی‌زبان]] کلدایی<ref group="پانوشت">کلدایی یا کالیبس یا چانی یا لازی کنونی را نباید با [[اورارتویی‌ها]]، که خدای اعلی‌مرتبه‌شان «خَلَدی» بوده یا با کلدانی‌ها (بابل سامی زبان) اشتباه کرد.</ref> سخن می‌گوید.
 
آستیاکآستیاگ در گزارش‌های تاریخی هرودوت و کتزیاس بسیار متفاوت به تصویر کشیده شده‌است.
 
=== جنگ با لیدیه ===
مهم‌ترین اقدام سیاسی آستیاک،آستیاگ، ادامهٔ جنگ‌های زمان [[هووخشتره]] با کشور [[لیدیه]] بود که آن نیز به نتیجه‌ای نرسید و سرانجام به دنبال این نبردهای بی‌حاصل، معاهده صلحی بین دو طرف منعقد شد که طی آن، دختر فرمانروای لیدیه، به همسری آستیاکآستیاگ درآمد. بدین ترتیب، دشمنی‌ها تبدیل به دوستی شد. این خویشاوندی سبب شد که مادها در مورد حاکمیت بر لیدیه، حقی برای خود قائل شوند. [[کرزوس]]، برادر همسر آستیاگ، در آینده‌ای نه چندان دور، فرمانروای لیدیه شد که این موضوع، در نبردهای بعدی بین پارس‌ها و لیدیایی‌ها تأثیر گذاشت.<ref>{{پک|بیانی|۱۳۹۰|ک=تاریخ ایران باستان|ص=۶۰}}</ref>
 
=== ازدواج‌ها و روابط سیاسی ===
علاوه بر ازدواج خود آستیاکآستیاگ با دختر فرمانروای [[لیدیه]]، [[ماندانا]] و [[آمیتیس]] دو دختر آستیاگ نیز ازدواج‌های سیاسی داشتند. بر اساس منابع کلاسیک یونانی ماندانا با [[کمبوجیه یکم]] حاکم [[پارس]] ازدواج کرد. از این ازدواج در منابع کلاسیک تعبیرهای متفاوتی شده از جمله تلاش برای برقراری یک رابطه مستقیم بین مادها و پارس‌ها.<ref>{{یادکرد وب|نشانی=https://iranicaonline.org/articles/mandane|وبگاه=iranicaonline.org|بازبینی=2021-04-06|عنوان=MANDANE|کد زبان=en}}</ref> تعبیر دیگر از این ازدواج این بود که بر اساس خواب آستیاکآستیاگ پسر [[ماندانا]] تبدیل به خطری برای خود آستیاکآستیاگ می‌شد و آستیاکآستیاگ برای رفع این خطر ماندانا را به عقد [[کمبوجیه یکم]] پارسی درآورد که از دید آستیاکآستیاگ از لحاظ اجتماعی در رده پایین‌تری قرار داشت و خطری از سوی او پادشاهی‌اش را تهدید نمی‌کرد.<ref name=":1">{{یادکرد ژورنال|نام خانوادگی۱=خالقی مطلق|نام۱=جلال|تاریخ=بهار ۱۳۷۴|عنوان=کیخسرو و کوروش|پیوند=https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/370620/کیخسرو-و-کوروش|ژورنال=مجله ایران‌شناسی|دوره=|شماره=۱|صفحات=۱۵۸|doi=|تاریخ بازبینی=}}</ref>
 
=== کاخ آستیاگ ===
خط ۴۹:
=== نبرد با پارسیان ===
{{اصلی|شورش پارس‌ها}}
[[پرونده:Jean Charles Nicaise Perrin - Cyrus and Astyages - WGA17209.jpg|بندانگشتی|نگاره آستیاک،آستیاگ، [[پادشاهی ماد|پادشاه ماد]]، در حال فرمان دادن و گسیل داشتن [[هارپاگ]] برای کشتن [[کورش کبیر|کوروش خردسال]]]]
در ۵۵۸ پ. م، کوروش دوم شاه اقوام و طوایف پارسی شد.<ref name=":0"/> مرکز فرماندهی او در [[پاسارگاد]] بود. کوروش نیز مانند پدرش [[کمبوجیه اول]]، در آغاز در مقابل آستیاگ مطیع و فرمانبردار بود.<ref>{{پک|داندامایف|1389|ک=تاریخ سیاسی هخامنشیان|ص=19}}</ref> در این دوران، ماد خود را برای حمله‌ای به [[بابل (دولت‌شهر)|بابل]] آماده می‌کرد. ولی حمله آستیاکآستیاگ به بابل به دلیل شوریدن کوروش و نبردهای او با آستیاکآستیاگ انجام نشد.
 
بنابر تاریخ بابلی، در سال ششم سلطنت نبونئید، آستیاکآستیاگ سپاهیان خود را گردآوری کرد و علیه کوروش پادشاه اَنشان به جنگ پرداخت. سپاهیان آستیاکآستیاگ علیه وی شوریدند و او را اسیر کردند. آن‌ها وی را تحویل کوروش دادند. آنگاه کوروش به سوی پایتخت یعنی شهر آگام تانو (که همان [[هگمتانه|اکباتان]] است) پیش رفت. نقره، طلا و سایر اجناس گرانبهایی را که وی به عنوان غنیمت جنگی در آن شهر تصاحب کرد به اَنشان منتقل نمود.<ref>{{پک|داندامایف|1389|ک=تاریخ سیاسی هخامنشیان|ص=25-26}}</ref><ref>{{پک|بریان|1387|ک=امپراتوری هخامنشی|ص=47}}</ref><ref>{{پک|Kuhrt|۲۰۰۷|ک=The Persian Empire|ص=۵۰}}</ref>
 
== جانشینی ==
[[پرونده:King Astyages submitting to Cyrus.jpg|بندانگشتی|459x459پیکسل|آستیاکآستیاگ در زنجیر خود را تسلیم [[کوروش بزرگ|کوروش]] میکند]]
به نظر می‌رسد که کوروش پادشاهی ماد را منسوخ نکرد. در عوض، انتقال قدرت از خاندانی به خاندان دیگر بود. به هر حال، کوروش و جانشینانش، عنوان‌های رسمی شاهان ماد و سیستم مدیریتی آن‌ها را پذیرفتند. در امپراتوری هخامنشی، ماد موقعیتش را به عنوان دومین استان بعد از پارس به دست آورد. اشراف‌زادگان مادی در همان جایگاهشان در حکومت کوروش و جانشینانش (به رغم شورش علیه داریوش یکم در ۵۲۱ پ.م. توسط [[گوبریاس]]<ref group="پانوشت">فارسی باستان:Gaub(a)ruva-</ref>) باقی ماندند. اولین حکمران بابل بعد از فتح توسط پارس‌ها، یک مادی بود. در گاهشماری نبونئید، او به عنوان «حکمران دیار [[گوتیان]]» گواهی داده شده‌است که بابل را به‌دست آورده‌است. در اول هزاره پ.م. گوتیم نام ماد، یا حداقل، قسمت غربی‌اش بود. همچنین ذکر شده که علاوه بر پارسی‌ها و ایلامی‌ها، مادی‌ها هم در [[گارد جاویدان (هخامنشی)|گارد جاویدان]] ۱۰ هزار نفری هخامنشی خدمت می‌کردند. یهودیان، یونانیان و مصریان، و دیگر مردم‌ دنیای باستان، پارس‌ها را مادی خواندند و حکومت پارس‌ها را ادامه ماد شمردند. به استناد برخی مدارک بابلی که بعد از فتح میان‌رودان توسط پارس‌ها، نوشته شده‌است، بسیاری از مادها در مقام‌های عالی‌رتبه استانی، افسران نظامی و سربازهای سلطنتی در بابل اشتغال داشتند. به علاوه، به نظر می‌رسد که مادها در بابل و دیگر شهرهای بزرگ به عنوان افراد خصوصی زندگی می‌کردند. اسناد میخی همچنین تأیید می‌کنند که تاجران بابلی با داد و ستدهای مختلفی در هگمتانه و دیگر شهرهای مبادرت می‌ورزیدند.<ref>{{پک|Dandamayev|Medvedskaya|2006|ک=MEDIA|زبان=en}}</ref> کوروش پس از تسخیر سرزمین ماد، رسماً خود را فرمانروای ماد خواند و لقب شاهان ماد را به خود اختصاص داد: «شاه ماد (شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه سرزمین‌ها)». اما در عمل، سرزمین ماد توسط یک فرماندار پارسی اداره می‌شد. گرچه هرودوت در بخش‌های پژوهشی کارهایش با کمال دقت بین آداب و رسوم مادها و پارس‌ها تفاوت قائل می‌شود، ولی در فصولی که به افسانه‌ها و داستان‌ها می‌پردازد، شیوه‌های این دو را با یکدیگر مخلوط می‌کند و درهم می‌آمیزد. تئوگنیس و سیمونید و سایر شاعران یونانی نیز پارسی‌ها را اهل ماد خواندند.<ref>{{پک|داندامایف|1389|ک=تاریخ سیاسی هخامنشیان|ص=28}}</ref>
 
== در اساطیر ==
=== ایرانی ===
[[جلال خالقی مطلق]] در مقاله‌ای این فرضیه را مطرح کرده که [[کیخسرو]] در [[شاهنامه]] همان کوروش و آستیاکآستیاگ همان [[افراسیاب]] است. بر طبق داستان شاهنامه، پس از آنکه به دستور افراسیاب، [[سیاوش]] در [[توران]] کشته می‌شود، همسر سیاوش، [[فرنگیس]] و دختر افراسیاب، پسری می‌زاید که کیخسرو نامیده می‌شود. به علت پیش‌گویی‌هایی که در مورد کیخسرو شده بود، افراسیاب قصد می‌کند تا کودک را از بین ببرد ولی سرانجام از این کار منصرف می‌گردد به این شرط که پیران کودک را به چوپانان سپرده و در نزد آنان رشد کند و از نژاد و خاندان خود آگاه نگردد. پس از آنکه کودک هفت ساله می‌گردد به نزد افراسیاب برده می‌شود. کیخسرو که پیشتر از قصد افراسیاب برای کشتنش آگاه گردیده‌بود به توصیه پیران در پیشگاه افراسیاب، دیوانگی پیشه کرد و از مرگ نجات یافت. پس از این ماجرا گیو به توران رفت و کیخسرو را به همراه مادرش به ایران آورد. سرانجام، کیخسرو پس از بر تخت نشستن در ایران، سپاهی فراهم آورده، به خون‌خواهیِ پدرش به توران یورش برد و پس از جنگ‌های بسیار، افراسیاب را شکست داد و او را کشت.<ref name=":1"/>
 
=== ارمنی ===
اژدَهَک Aždahak فرم ارمنی وام‌واژه پارتی ʾjdhʾg از نام دیو اوستایی آژی دَهاکَ است در اساطیر ایرانی گفته شده که در [[کوه دماوند]] به بند کشیده شده‌است. در [[شاهنامه فردوسی|شاهنامه]]، [[ضحاک]] (معرب آژی دهاک) به عنوان یک حاکم بیگانه ستمگر ایران با جنبه‌های شیطانی توصیف شده‌است: از کتف‌هایش مار روییده‌است. در [[اساطیر ارمنستان|اساطیر ارمنی]]، گفته شده همانند آژی‌دهاک در دماوند، شاه اَرتَوَزد در [[کوه آرارات]] زندانی شده‌است. تاریخ‌نویس ارمنی [[موسس خورناتسی]] در ضمیمهٔ کتاب اول [[تاریخ ارمنستان]]، افسانهٔ مشابه شاهنامه (ظاهراً در نوع ایرانیان شمال‌غربی Θしーたraētaona، فارسی میانه: Frēdōn، که به صورت Hṙudēn آمده‌است) را بازگو می‌کند. او اَژدَهَک را با صفت Biwrasp (پهلوی: Bēwarasp، به معنی صاحب ده هزار اسب در [[بندهشن]]) با آستیاک،آستیاگ، شاه مادی همانند می‌کند. شاه ارمنی تیگران، علیه آستیاکآستیاگ شورش کرده بود.<ref>{{پک|Russell|۱۹۸۹|ک=Armenian Aždahak|ص=191-205}}</ref>
 
== جستارهای وابسته ==
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/ایشتوویگو»