گاهشماری: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب‌ها: برگردانده‌شده ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه |
جز واگردانی خودکار خرابکاری بر پایه امتیاز خرابکاری. واگردانی اشتباه ربات را همراه با پیوند تفاوت در کاربر:Dexbot/گزارش اشتباه اعلام کنید. همچنین توصیه میشود حساب کاربری بسازید. برچسب‌ها: واگردانی برگردانده‌شده |
||
| (۱۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱:
{{چپ‌چین}}{{سبز|'''تقویم ماه کنونی هجری خورشیدی'''}}{{پایان چپ‌چین}}{{تقویم ماه کنونی}}
[[پرونده:Calendars world map.svg|بندانگشتی|{{زیرنویس نقشه|#008000|کشورهایی که از تقویم میلادی استفاده می‌کنند.}}{{زیرنویس نقشه|#008080|کشورهایی که از نسخه دستکاری شده تقویم میلادی استفاده می‌کنند.}}{{زیرنویس نقشه|#ff8000|کشورهایی که در کنار تقویم میلادی از تقویم‌های دیگری نیز استفاده می‌کنند.}}{{زیرنویس نقشه|#ff0000|کشورهایی که از تقویم میلادی استفاده نمی‌کنند.}}]]
'''گاهشماری'''، یا '''تقویم'''، {{به انگلیسی|Calendar}} دانش و فنّ تعیین و نگهداری حساب زمان. از طرفی تقویم، گاهنامه، سالنما یا سالنامه معمولاً برای صورت نتایج یا جدول محاسبات یک سال یا یک دوره زمانی خاص اطلاق میشود.<ref>موسی اکرمی، گاهشماری ایران، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی (۱۳۸۰)، ص ۶</ref>
== پیرامون واژه تقویم ==
واژهٔ ''تقویم'' معانی گوناگونی دارد:
سطر ۹ ⟵ ۱۰:
در [[قرآن]] «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم»<ref>سوره تین، آیه ۴</ref> تقویم به معنی اندازه، تناسب، تعدیل و ترکیب آمده‌است. در تفسیر [[تاریخ طبری]] می‌خوانیم: «از بهر آن گفت فی احسن تقویم که آنگه، که آدم را بیافرید؛ هیچ خلق بر پشت زمین نبود نیکوتر از آدم، از بهر آن که خدای عزوجل او را به ید خویش بیافرید و ید این جایگاه قدرت است.»<ref>ترجمه تفسیر طبری، ج۷، ص۲۰۲۱</ref> در [[تفسیر نمونه]] ذیل این آیه آمده‌است: «تقویم به معنی درآوردن چیزی به صورت مناسب و نظام معتدل و کیفیت شایسته‌است و…»<ref>تفسیر نمونه، ج۵، ص۵۳۵</ref>
تقویم در اصطلاح [[نجوم]]ی، مجموعه‌ای از اصول و قوانین است که برای تنظیم [[زمان]] و تطبیق سال حقیقی (مدت زمان یک دور کامل [[زمین]] به دور [[خورشید]]) با سال مجازی (مدت زمانی که انسان‌ها در محاسبهٔ سال و تقسیمات آن در تقویم به کار می‌برند) و چگونگی تقسیم آن به بخش‌های کوچکتر، جهت انجام امور کشاورزی، مالی، آیینی، اجتماعی، زناشویی، شرعی و انجام فرایض دینی مورد استفاده قرار می‌گیرد و در زبان فارسی با کلمهٔ «گاهشماری» و در شکل مدون آن با «گاهنامه» مترادف است.<ref>گاهشماری در تاریخ، دکترابوالفضل نبئی، انتشارات سمت،
در بعضی از جوامع این اصول و قوانین نه بر اساس گردش زمین به دور خورشید بلکه بر اساس گردش [[ماه|کرهٔ ماه]] به دور زمین محاسبه و تدوین شده‌اند.
سطر ۱۵ ⟵ ۱۶:
انسان متمدن در کنار دیگر نشانه‌های تمدن، از تقویم رومیزی به عنوان وسیله‌ای برای مشخص کردن زمان استفاده کرد. سنگ نبشته‌ها، کتیبه‌ها و کنده‌کاری‌های ابنیه می‌تواند شاهدی محکم بر این مدعا باشد.
== تاریخچه
{{اصلی|تاریخ تقویم}}
آغاز تقویم با شروع دوره تاریخی و زندگی اجتماعی و کشاورزی بشر و نیاز او برای تعیین زمان‌بندی کشاورزی است. تقویم قمری با استفاده از [[اهله|اهله ماه]] نخستین تقویم مدون بشریست. سپس تقویم خورشیدی-قمری و سپس تقویم خورشیدی روی کار آمده‌است. سابقهٔ استفاده از تقویم با توجه به ثبت اهله ماه به ۳۰٬۰۰۰ سال می‌رسد. مصریان از ۴۲۴۱ قبل از میلاد<ref>
== اجزای گاهشماری ==
سال، ماه و روز از جمله اجزای گاهشماری‌اند. مهم‌ترین جزء گاهشماری و واحد آن سال می‌باشد. سال عرفی در گاهشمار خورشیدی با تطبیق و تعدیل [[سال اعتدالی]] به صورت ۳۶۵ روزهٔ عادی یا ۳۶۶ روزهٔ (کبیسه) خواهد بود؛ و ماه از تقسیم دوازده‌گانهٔ سال به صورت معمول ۲۹ تا ۳۱ روزه خواهد بود که در مواردی ۲۸ روزه (تقویم میلادی) یا ۳۲ روزه (تقویم هجری شمسی برجی) نیز دیده میشود.
گاهشماری با زمان متوسط یا میانگین سال، ماه و روز تنظیم میشود و از این جهت با گاهشمار نجومی متفاوت است. تنها گاهشماری هجری قمری هلالی و تقویم هجری شمسی برجی (قدیمی) در محاسبهٔ ماه‌ها و سال‌ها و تقویم هجری شمسی (تقویم کنونی ایران) در محاسبه سال‌ها زمان متغیر را در نظر می‌گیرند؛ که
در تقویم گاه برای سال‌های قبل از مبدأ، سال صفر نیز وجود دارد که به تقویم منجمان مشهور است؛ و در صورت در نظر گرفتن سال یک پیش از مبدأ به جای سال صفر به تقویم مورخان مشهور است. این دو تقویم در محاسبهٔ سال‌های پیش از مبدأ گاهشماری یک سال با هم تفاضل دارند.<ref>تقویم تطبیقی جلد ۱: حیات نبوی، ایرج ملک‌پور، تهران: پَرَشْکوه، چاپ اوّل (۱۳۸۰)، ص ۱۰.</ref> اعمال سال صفر جهت تسهیل محاسبه و تطبیق گاهشماری‌هاست. تقویم [[تاریخ‌نگار|مورخان]] در تاریخ‌نگاری کاربرد دارد.
سطر ۵۶ ⟵ ۵۵:
علاوه بر موارد بالا، نظام‌های گاهشماری دیگری نیز ابداع شده‌است که یا استفاده از آن‌ها منسوخ شده‌است یا کاربردی بسیار محدود یا منطقه‌ای دارد.
== منابع از کتاب‌ها ==
<small>
۱-ترجمه تفسیر طبری، ج۷، ص۲۰۲۱
۲-تفسیر نمونه، ج۵، ص۵۳۵
۳-گاهشماری در تاریخ، دکترابوالفضل نبئی، انتشارات سمت، ۱۳۸۱، ص۵
۴-تاریخ افغانستان بعد از اسلام، عبدالحی حبیبی، انتشارات افسون، ۱۳۸۰، ص۶۳۰
۵-تاریخ ایران باستان ج۲، دکتر شیرین بیانی، سمت، ۱۳۸۱، ص۲۰۹
۶-گاهشماری در تاریخ، ص۱۰۵؛ تاریخ افغانستان بعد از اسلام، ص۶۳۲
۷-گاهشماری در تاریخ، ص۱۰۷
۸-همان، ص۱۱۲
۹-همان، ص۱۱۳، تاریخ افغانستان بعد از اسلام، ص۶۳۹
۱۰-تاریخ افغانستان بعد از اسلام، ص۶۳۹وص۶۴۰
۱۱-تاریخ یعقوبی ج(۱)، احمد بن ابی یعقوب، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۲، ص۲۸۸
۱۲-گاهشماری در تاریخ، ص۱۴۰تاص۱۴۵
۱۳-همان، ۱۴۵
۱۴-همان، ص۶۹
</small>
== جستارهای وابسته ==
* [[اثر تقویمی]]
* [[گاهشماری مازندرانی]]
* [[گاهشماری گیلکی]]
==
{{پانویس|۲}}
{{گاه‌شماری‌ها}}
{{موضوعات زمان}}
{{اندازه‌گیری و استانداردهای زمان}}
{{گاه‌شناسی}}
{{داده‌های کتابخانه‌ای}}
[[رده:گاه‌شماری‌ها]]
| |||