ماد سفلی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز ماد سفلی |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
|عرض جغرافیایی = |
|عرض جغرافیایی = |
||
|طول جغرافیایی = |
|طول جغرافیایی = |
||
|تصویر = |
|تصویر =Hagmatana castle.JPG |
||
|اندازه تصویر =۲۵۰ |
|اندازه تصویر =۲۵۰ |
||
|عنوان تصویر = |
|عنوان تصویر ='''[[کیشه‌سو|دژ کیشاسو]]''' |
||
|استان =[[ |
|استان =[[استان همدان]] |
||
|شهرستان = |
|شهرستان = |
||
|بخش = |
|بخش = |
||
|نام محلی = |
|نام محلی =[[هگمتانه|اکباتان]] |
||
|نام‌های دیگر = |
|نام‌های دیگر =هگمتانه |
||
|نام‌های قدیمی = |
|نام‌های قدیمی =هنگ‌متنه |
||
|نوع بنا = |
|نوع بنا = |
||
|سال‌های مرمت = |
|سال‌های مرمت = |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
}} |
}} |
||
[[پرونده:نقشه ماد و ماننا.jpg|بندتنگشتی|270px|چپ|ماد و ماننا]] |
|||
'''ماد سفلی''' (ماد بزرگ): این سرزمین در ابتدا محل زیست قبیله مادای بود، به سبب رهبری خردمندانه [[دیاکو]]، اقوام و قبایل ایرانی از یوغ امپراطوری بزرگ [[آشور]] که در آن زمان بر سراسر خاورمیانه تسلط یافته بود، آزاد شد. در دوران «پادشاهی ماد» نام قبیله مزبور بر همهٔ اراضی فلات [[ایران]] و بخشی از اراضی [[آسیای صغیر]] و [[آسیای مقدم]] نهاده شد. مادی‌ها را یکی از سه قوم بزرگ [[آریایی]] در کنار [[پارس]] و [[پارت]] قرار می‌دهند اما ممکن است پیشینهٔ قوم ماد خیلی کهن‌تر از اقوام آریایی باشد. مسکن بدوی قبیله کوچک ماد تحت عنوان [[مادای]] در نیمه اول هزارهٔ اول پیش از میلاد بر کرانه‌های رود [[قزل اوزن]] و نزدیک [[شهر میانه]] بود. |
'''ماد سفلی''' (ماد بزرگ): این سرزمین در ابتدا محل زیست قبیله مادای بود، به سبب رهبری خردمندانه [[دیاکو]]، اقوام و قبایل ایرانی از یوغ امپراطوری بزرگ [[آشور]] که در آن زمان بر سراسر خاورمیانه تسلط یافته بود، آزاد شد. در دوران «پادشاهی ماد» نام قبیله مزبور بر همهٔ اراضی فلات [[ایران]] و بخشی از اراضی [[آسیای صغیر]] و [[آسیای مقدم]] نهاده شد. مادی‌ها را یکی از سه قوم بزرگ [[آریایی]] در کنار [[پارس]] و [[پارت]] قرار می‌دهند اما ممکن است پیشینهٔ قوم ماد خیلی کهن‌تر از اقوام آریایی باشد. مسکن بدوی قبیله کوچک ماد تحت عنوان [[مادای]] در نیمه اول هزارهٔ اول پیش از میلاد بر کرانه‌های رود [[قزل اوزن]] و نزدیک [[شهر میانه]] بود. |
||
== ناحیه همدان == |
== ناحیه همدان == |
||
| ⚫ | |||
در ملتقای [[ماد آتروپاتن]] و ماد سفلی همدان قرار دارد. این ناحیه در پیرامون کوه [[کوهستان الوند|الوند]] واقع است و جویبارانی که از برف‌های آن کوه پدید می‌آیند آن را مشروب می‌سازند. اکثر جویباران مزبور بخش علیای رودک [[قره سو (قم)]] را - که خود به حوضهٔ دریاچه [[حوض سلطان]] تعلق دارد - تشکیل می‌دهند؛ ولی سلسله جبال [[کوه رود]] که مرز ماد سفلی می‌باشد اندکی از جنوب‌شرقی‌تر شروع می‌شود و بدین سبب این ناحیه را می‌توان حد فاصل میان ماد آتروپاتن و مادسفلی شمرد؛ و راه‌های کاروان‌روی مناسبی آن را به مادآتروپاتن مربوط می‌سازند. جاده‌های دیگری از اینجا بسوی غرب<ref>[[کرمانشاه]]، [[الی پی]] و بعد [[بابل (دولت شهر)|بابل]]</ref> و به طرف شرق<ref>ناحیهٔ نزدیک [[تهران]]، [[ری]] قدیم و جنوب یعنی [[ایلام (تمدن)|عیلام]] و [[پارتاکن]] ناحیهٔ [[اصفهان]]</ref> ممتد است. اینکه مرکز این ناحیه شهر [[همدان]] کنونی و [[اکباتان]] یونانیان به زبان مادی '''هنگ متنه'''<ref>Hang mtana</ref> یعنی «محل اجتماع» نامیده می‌شود، تصادف محض نیست اینجا پایتخت دولت [[ماد]] بوده است. |
در ملتقای [[ماد آتروپاتن]] و ماد سفلی همدان قرار دارد. این ناحیه در پیرامون کوه [[کوهستان الوند|الوند]] واقع است و جویبارانی که از برف‌های آن کوه پدید می‌آیند آن را مشروب می‌سازند. اکثر جویباران مزبور بخش علیای رودک [[قره سو (قم)]] را - که خود به حوضهٔ دریاچه [[حوض سلطان]] تعلق دارد - تشکیل می‌دهند؛ ولی سلسله جبال [[کوه رود]] که مرز ماد سفلی می‌باشد اندکی از جنوب‌شرقی‌تر شروع می‌شود و بدین سبب این ناحیه را می‌توان حد فاصل میان ماد آتروپاتن و مادسفلی شمرد؛ و راه‌های کاروان‌روی مناسبی آن را به مادآتروپاتن مربوط می‌سازند. جاده‌های دیگری از اینجا بسوی غرب<ref>[[کرمانشاه]]، [[الی پی]] و بعد [[بابل (دولت شهر)|بابل]]</ref> و به طرف شرق<ref>ناحیهٔ نزدیک [[تهران]]، [[ری]] قدیم و جنوب یعنی [[ایلام (تمدن)|عیلام]] و [[پارتاکن]] ناحیهٔ [[اصفهان]]</ref> ممتد است. اینکه مرکز این ناحیه شهر [[همدان]] کنونی و [[اکباتان]] یونانیان به زبان مادی '''هنگ متنه'''<ref>Hang mtana</ref> یعنی «محل اجتماع» نامیده می‌شود، تصادف محض نیست اینجا پایتخت دولت [[ماد]] بوده است. |
||
== دریاچهٔ حوض سلطان == |
== دریاچهٔ حوض سلطان == |
||
| ⚫ | |||
حوضه دریاچه حوض سلطان، دریای نمک و رودخانهٔ ابهر چای و قره سو و قم رود بعلاوه تقریباً تمام [[استان مرکزی]] بخش بزرگی از ماد سفلی یا '''ماد بزرگ '''بوده است. در مرکز این ناحیه سه رودک در جهت دریاچه‌های [[حوض سلطان]] و [[دریای نمک]] جاری می‌باشند: از شمال غرب [[ابهر چای]] به دره‌ای که شهر [[قزوین]] در آن است، جاری می‌گردد؛ و از غرب [[قره سو (قم)]] که از همدان جاری است و از جنوب‌غرب [[قمرود]] که اکنون شهر [[قم]] در کنار آن واقع است. [[آشوریان]] این ناحیه را '''سرزمین رودک‌ها''' می‌نامیدند. در این ناحیه مناسب‌ترین جا برای سکونت و زراعت دامنه‌های [[البرز]] است، که از سمت شمال این ناحیه را محدود می‌سازد و [[کوه رود]] که از طرف جنوب تا حدی به دریاچه‌ها نزدیک می‌باشد. اکنون شهر [[تهران]] در دامنه‌های جنوبی البرز قرار دارد و در عهد باستان [[ری]] یا رغه که یکی از شهرهای مهم ماد شمرده می‌شده در نزدیک آن بر پا بوده است. اکنون در دامنه‌های شمالی کوه‌رود شهر [[کاشان]] واقع است. |
حوضه دریاچه حوض سلطان، دریای نمک و رودخانهٔ ابهر چای و قره سو و قم رود بعلاوه تقریباً تمام [[استان مرکزی]] بخش بزرگی از ماد سفلی یا '''ماد بزرگ '''بوده است. در مرکز این ناحیه سه رودک در جهت دریاچه‌های [[حوض سلطان]] و [[دریای نمک]] جاری می‌باشند: از شمال غرب [[ابهر چای]] به دره‌ای که شهر [[قزوین]] در آن است، جاری می‌گردد؛ و از غرب [[قره سو (قم)]] که از همدان جاری است و از جنوب‌غرب [[قمرود]] که اکنون شهر [[قم]] در کنار آن واقع است. [[آشوریان]] این ناحیه را '''سرزمین رودک‌ها''' می‌نامیدند. در این ناحیه مناسب‌ترین جا برای سکونت و زراعت دامنه‌های [[البرز]] است، که از سمت شمال این ناحیه را محدود می‌سازد و [[کوه رود]] که از طرف جنوب تا حدی به دریاچه‌ها نزدیک می‌باشد. اکنون شهر [[تهران]] در دامنه‌های جنوبی البرز قرار دارد و در عهد باستان [[ری]] یا رغه که یکی از شهرهای مهم ماد شمرده می‌شده در نزدیک آن بر پا بوده است. اکنون در دامنه‌های شمالی کوه‌رود شهر [[کاشان]] واقع است. |
||
| خط ۵۴: | خط ۵۳: | ||
روابط ماد سفلی با مشرق و جنوب و اختلاف شرایط آن با [[ماد آتروپاتن]] (آذربایجان) موجب گشت که روابط میان این دو قسمت کشور از نااستوار باشد و بدین سبب از قرن جهاردهم پ. م. سرنوشت تاریخی آنها متفاوت بوده و از آنجمله پیدایش و قوام قومیّت ایشان نیز از طرق مختلف جریان یافت.<ref> که در نتیجهٔ آن تکامل ماد سفلی نسبت به ماد آتروپاتن اندکی بطیی‌تر بود</ref> |
روابط ماد سفلی با مشرق و جنوب و اختلاف شرایط آن با [[ماد آتروپاتن]] (آذربایجان) موجب گشت که روابط میان این دو قسمت کشور از نااستوار باشد و بدین سبب از قرن جهاردهم پ. م. سرنوشت تاریخی آنها متفاوت بوده و از آنجمله پیدایش و قوام قومیّت ایشان نیز از طرق مختلف جریان یافت.<ref> که در نتیجهٔ آن تکامل ماد سفلی نسبت به ماد آتروپاتن اندکی بطیی‌تر بود</ref> |
||
===ساکنان ماد=== |
|||
تمدن و فرهنگ قدیم ماد. |
|||
<center> |
|||
<gallery> |
|||
File:گرتهٔ فرورتیش.jpg|[[فرورتیش دوم]] |
|||
File:چیتران تُخمه.jpg|[[چیتران تُخمه]] |
|||
File:MIDIYA4.jpeg|سکنهٔ اسیر ماد |
|||
File:مردی از قوم لولو.jpg|مردی از قوم [[لولوبی (قوم)|لولو]] |
|||
File:دو مرد اسکیت.jpg|جدال دو مرد اسکیت و ماد |
|||
File:سکنهٔ ماد.jpg|تیپ مردمان ماد و ماننا |
|||
File:کشاورز ایرانی.jpg|یک کشاورز ایرانی |
|||
File:برزگران گیلزان.jpg|برزگران ماد یا ماننا |
|||
File:دو رجال از ماد و آشور.jpg|مناظره دو پیشوا |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
</gallery> |
|||
</center> |
|||
== جستارهای وابسته == |
== جستارهای وابسته == |
||
{| |
|||
|| |
|||
* [[اتحادیه قبایل ماد]] |
* [[اتحادیه قبایل ماد]] |
||
* [[آمادای]] |
* [[آمادای]] |
||
* [[پارتاکن]] |
|||
* [[کاسپیان]] |
|||
* [[مردم گیلک|گلان]] |
|||
* [[مردم آمارد|امردان]] |
|||
* [[کیشه‌سو]] |
|||
* [[ساپاردا]] |
|||
* [[خارخار]] |
|||
* [[بیت کاری]] |
|||
* [[کیمریان]] |
|||
* [[اسکیت‌های اشکودا]] |
|||
|| |
|||
* [[گیزیل بوندا]] |
|||
* [[آندیا]] |
|||
* [[زیکرتو]] |
|||
* [[زاگروتی]] |
|||
* [[بودیان]] |
|||
* [[باروآتا]] |
|||
* [[مسو]] |
|||
* [[گیلزان]] |
|||
* [[بیت بارئوآ]] |
|||
* [[بوشتو]] |
|||
* [[سان گی بوتو]] |
|||
* [[اوئیش دیش]] |
|||
|| |
|||
* [[زاموآ]] |
|||
* [[ماننا]] |
|||
* [[پارسوآ]] |
|||
* [[الیپی]] |
|||
|} |
|||
== پانویس == |
== پانویس == |
||
{{پانویس|۲}} |
{{پانویس|۲}} |
||
{{درگاه|ماد |
{{درگاه|ماد}} |
||
{{ویکی‌انبار-رده|Medesi|مادها}} |
{{ویکی‌انبار-رده|Medesi|مادها}} |
||
== منابع == |
== منابع == |
||
* ای. م. دیاکونوف. ''[[تاریخ ماد (کتاب)|تاریخ ماد]]''. فصل دو. ISBN 964-445-106-6 |
* ای. م. دیاکونوف. ''[[تاریخ ماد (کتاب)|تاریخ ماد]]''. فصل دو. ISBN 964-445-106-6 |
||
| خط ۱۰۱: | خط ۸۶: | ||
== پیوند به بیرون == |
== پیوند به بیرون == |
||
{{ماد-خرد}} |
{{ماد-خرد}} |
||
{{ |
{{پیش از پادشاهی ماد}} |
||
{{شاهنشاهی ماد}} |
|||
{{موضوعات ایران}} |
|||
{{منبع‌شناسی}} |
|||
[[رده:مادها]] |
[[رده:مادها]] |
||
| خط ۱۱۶: | خط ۹۸: | ||
[[رده:تاریخ ایران باستان]] |
[[رده:تاریخ ایران باستان]] |
||
[[رده:مردمان باستانی ایران]] |
[[رده:مردمان باستانی ایران]] |
||
[[رده:بنیان‌گذاری‌های سده ۷ (پیش از میلاد) در ایران]] |
|||
[[رده:حکومت‌های ایران در سده ۸ (پیش از میلاد)]] |
|||
[[رده:حکومت‌های ایران در سده ۹ (پیش از میلاد)]] |
|||
[[رده:حکومت‌های ایران در سده ۱ (پیش از میلاد)]] |
|||
[[رده:جغرافیای تاریخی ایران]] |
|||
[[رده:انحلال‌های ۵۴۹ (پیش از میلاد) در ایران]] |
|||
نسخهٔ ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۰۸:۴۳
| ماد بزرگ | |
|---|---|
 | |
| نام | ماد بزرگ |
| کشور | ایران |
| استان | استان همدان |
| اطلاعات اثر | |
| نام محلی | اکباتان |
| نام‌های دیگر | هگمتانه |
| نام‌های قدیمی | هنگ‌متنه |
| دیرینگی | آغاز هزازهٔ یکم |
ماد سفلی (ماد بزرگ): این سرزمین در ابتدا محل زیست قبیله مادای بود، به سبب رهبری خردمندانه دیاکو، اقوام و قبایل ایرانی از یوغ امپراطوری بزرگ آشور که در آن زمان بر سراسر خاورمیانه تسلط یافته بود، آزاد شد. در دوران «پادشاهی ماد» نام قبیله مزبور بر همهٔ اراضی فلات ایران و بخشی از اراضی آسیای صغیر و آسیای مقدم نهاده شد. مادی‌ها را یکی از سه قوم بزرگ آریایی در کنار پارس و پارت قرار می‌دهند اما ممکن است پیشینهٔ قوم ماد خیلی کهن‌تر از اقوام آریایی باشد. مسکن بدوی قبیله کوچک ماد تحت عنوان مادای در نیمه اول هزارهٔ اول پیش از میلاد بر کرانه‌های رود قزل اوزن و نزدیک شهر میانه بود.
ناحیه همدان
در ملتقای ماد آتروپاتن و ماد سفلی همدان قرار دارد. این ناحیه در پیرامون کوه الوند واقع است و جویبارانی که از برف‌های آن کوه پدید می‌آیند آن را مشروب می‌سازند. اکثر جویباران مزبور بخش علیای رودک قره سو (قم) را - که خود به حوضهٔ دریاچه حوض سلطان تعلق دارد - تشکیل می‌دهند؛ ولی سلسله جبال کوه رود که مرز ماد سفلی می‌باشد اندکی از جنوب‌شرقی‌تر شروع می‌شود و بدین سبب این ناحیه را می‌توان حد فاصل میان ماد آتروپاتن و مادسفلی شمرد؛ و راه‌های کاروان‌روی مناسبی آن را به مادآتروپاتن مربوط می‌سازند. جاده‌های دیگری از اینجا بسوی غرب[۱] و به طرف شرق[۲] ممتد است. اینکه مرکز این ناحیه شهر همدان کنونی و اکباتان یونانیان به زبان مادی هنگ متنه[۳] یعنی «محل اجتماع» نامیده می‌شود، تصادف محض نیست اینجا پایتخت دولت ماد بوده است.
دریاچهٔ حوض سلطان
حوضه دریاچه حوض سلطان، دریای نمک و رودخانهٔ ابهر چای و قره سو و قم رود بعلاوه تقریباً تمام استان مرکزی بخش بزرگی از ماد سفلی یا ماد بزرگ بوده است. در مرکز این ناحیه سه رودک در جهت دریاچه‌های حوض سلطان و دریای نمک جاری می‌باشند: از شمال غرب ابهر چای به دره‌ای که شهر قزوین در آن است، جاری می‌گردد؛ و از غرب قره سو (قم) که از همدان جاری است و از جنوب‌غرب قمرود که اکنون شهر قم در کنار آن واقع است. آشوریان این ناحیه را سرزمین رودک‌ها می‌نامیدند. در این ناحیه مناسب‌ترین جا برای سکونت و زراعت دامنه‌های البرز است، که از سمت شمال این ناحیه را محدود می‌سازد و کوه رود که از طرف جنوب تا حدی به دریاچه‌ها نزدیک می‌باشد. اکنون شهر تهران در دامنه‌های جنوبی البرز قرار دارد و در عهد باستان ری یا رغه که یکی از شهرهای مهم ماد شمرده می‌شده در نزدیک آن بر پا بوده است. اکنون در دامنه‌های شمالی کوه‌رود شهر کاشان واقع است.
در مشرق ری (تهران)، نزدیک قله برفین دماوند گردنه‌ای وجود دارد بر سر راه مازندران که اصطلاحاً دروازهٔ کاسپیان نامیده می‌شد.[۴]
ناحیهٔ شمالی کویر
این ناحیه نیز در دامنه‌های جنوبی البرز قرار دارد ولی از «دروازه کاسپیان» شرقی‌تر است و از سمت جنوب به بیابان شوره زار محدود می‌باشد. در عهد باستان این ناحیه خوار یا خوارنا نامیده می‌شد. راه کاروان رو به آسیای میانه از این ناحیه و اکنون از شهرهای سمنان و دامغان می‌گذرد. بخش شرقی خوارنا به فلات خراسان یعنی بخش جنوبی پارت قدیم ملحق می‌گردد.
مسلماً ماد با نواحی جنوبی‌تر نیز مناسبات نزدیک داشته و بویژه در زمان‌های کهن ظاهراً مردم آن سرزمین با کاسی‌ها و ساکنان عیلام از حیث قومیّت و زبان قرابت داشتند. ماد از طریق پارتاکنا با پارس که از کهن‌ترین زمان‌ها توسط عیلامیان مسکون بود نیز مربوط بوده؛ ولی در عین حال مسافات دراز و پهنه‌های لم‌یزرع، خاک ماد را از جنوب و جنوب‌شرقی ایران جدا می‌کرد.
جادهٔ کاروان‌رویی که آسیای میانه را به آسیای مقدم متصل می‌کرد از خاک ماد می‌گذشت. این راه که از ناحیهٔ اکباتانا عبور می‌کرد و سپس در دامنه‌های جنوبی البرز و در نواحی تهران و سمنان امتداد می‌یافت اهمیت فوق‌العاده‌ای در تاریخ ماد داشته است.
ضمناً چنانچه در نظر گیریم که مردم دام‌پرور کرانهٔ شرقی و غربی دریای خزر از لحاظ تاریخی با ماد رابطهٔ نزدیک داشته و از لحاظ فرهنگی[۵] و قومی همانند بودند، در می‌یابیم که سرنوشت ماد همیشه با مقدرات آسیای میانه مربوط بوده است.
روابط ماد سفلی با مشرق و جنوب و اختلاف شرایط آن با ماد آتروپاتن (آذربایجان) موجب گشت که روابط میان این دو قسمت کشور از نااستوار باشد و بدین سبب از قرن جهاردهم پ. م. سرنوشت تاریخی آنها متفاوت بوده و از آنجمله پیدایش و قوام قومیّت ایشان نیز از طرق مختلف جریان یافت.[۶]
ساکنان ماد
تمدن و فرهنگ قدیم ماد.
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- ای. م. دیاکونوف. تاریخ ماد. فصل دو. ISBN 964-445-106-6
پیوند به بیرون
 | این یک مقالهٔ خرد ماد است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |
| دوران تکوین |
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سکنه ماننا |
| ||||||||||||||||
| سکنه ماد |
| ||||||||||||||||
| القاب |
| ||||||||||||||||
.JPG){kind=link}