حسینعلی‌خان هندسی گوران
حسینعلی‌خان مهندس گوران، یا حسینعلی‌خان هندسی گوران (۱۲۵۰ در کرمانشاه - ۱۳۱۱ در ؟)، مهندس معمار دانش‌آموختۀ دارالفنون و بنیانگذار آموزش و پرورش نوین در کرمانشاه بود. وی نخستین مدرسۀ مدرن را در شهر کرمانشاه بنیان گذاشت.
زندگی
حسینعلی‌خان هندسی گوران در سال ۱۲۵۰ خورشیدی (۱۸۷۱ میلادی) در شهر کرمانشاه به دنیا آمد. نام پدرش محمدعلی‌خان گوران بود. وی در مکتب‌خانه‌های کرمانشاه تحصیل خود را آغاز کرد. سپس برای ادامه تحصیل به تهران رفت و توانست به عنوان دانش‌آموز مدرسۀ دارالفنون پذیرفته شود. وی در دارالفنون در رشته‌های مهندسی و نقاشی تحصیل کرد و زیر نظر استادانی مانند کمال‌الملک و مصورالممالک به تحصیل پرداخت.[۱] هندسی گوران سپس به فرانسه رفت و در آنجا به تحصیل معماری پرداخت و پس از پایان تحصیلاتش به کرمانشاه بازگشت.[۲] وی در بازگشت در ابتدا به دلیل تسلطی که به زبان فرانسوی پیدا کرده‌بود در گمرک کرمانشاه به کار گرفته‌شد و مسئول عمران مرزی شد. وی چندی بعد در اوایل خرداد ۱۲۷۸ خورشیدی (۱۸۹۹ میلادی) در منزل شخصی خود که در کوچۀ هندسی واقع در در محلۀ چنانی کرمانشاه بود، مجلس درسی دایر کرد که پس از مدتی تبدیل به مدرسه‌ای به نام محتشمیه شد و نقطۀ آغازی برای آموزش و پرورش مدرن در شهر کرمانشاه شد.[۱] حسینعلی‌خان هندسی گوران در سال ۱۳۱۱ خورشیدی (۱۹۳۲ میلادی) درگذشت.[۱]
بنیانگذاری نخستین مدرسه در کرمانشاه
حسینعلی‌خان گوران در اواخر مهر ۱۲۷۸ خورشیدی (۱۸۹۹ میلادی) نخستین مدرسۀ مدرن در کرمانشاه را به نام مدرسۀ محتشمیه دایر کرد. این مدرسه در سال اول تأسیس خود، ۵۰ نفر دانش‌آموز داشت. دانش‌آموزان با لباس یک‌شکل در مدرسه حاضر می‌شدند و مدره دارای برنامۀ مدون درسی و نیز امکانات مدرن آموزشی مانند میز و نیمکت و تخته‌سیاه بود. مدرسۀ محتشمیه ۴ سال برقرار بود و در سال ۱۲۸۱ خورشیدی (۱۹۰۴ خورشیدی) توسط فرمانفرما تعطیل و ویران شده و حسینعلی‌خان گوران نیز بنا بر دلایل نامشخص تحت تعقیب قرار گرفت.[۲]
معماری
حسینعلی‌خان مهندس گوران یکی از نخستین معماران تحصیل‌کردۀ شهر کرمانشاه بود. وی که دورۀ تحصیل خود را در فرانسه گذرانده‌بود، در کرمانشاه چند ساختمان شاخص بنا کرد. ساختمان مدرسۀ محتشمیه (که در سال ۱۲۸۱ تخریب شد)، ساختمان گمرک کرمانشاه و نیز بیمارستان قرنطینه در قصر شیرین (که در جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۵۹ تخریب شد) از جمله آثار شاخص وی در منطقۀ کرمانشاه هستند. بیمارستان قرنطینۀ قصر شیرین نخستین ساختمان اسکلت فلزی و طاق ضربی در غرب ایران بود و همچنین نخستین ساختمان ایران بود که از لوله‌کشی آب استفاده می‌کرد.[۲]
حسینعلی‌خان هندسی گوران همچنین در راه‌سازی و جاده‌سازی در منطقۀ غرب ایران کارهای مهمی انجام داد. جاده‌های ایلام به دهلران و شمال خوزستان، و نیز دسترسی شهرهای مختلفی مناطق کردنشین غرب ایران از اقدامات وی در راه‌سازی به شمار می‌روند.[۲]
آثار معماری
- بیمارستان قرنطینه در قصر شیرین
- پل الوند در قصر شیرین
- ساختمان گمرک خسروی
- پل سنگی قره‌سو (جای پل شرقی کنونی)
- ساختمان گمرک کرمانشاه
- ساختمان گمرک‌خانه‌های مرزی از هورامان لهون تا سوسنگرد
- طرح مدیریتی شهر کرمانشاه به‌صورت قریه‌ای بزرگ با چند کدخدا
- طرح مدیریتی شهر قصر شیرین[۱]
- جادۀ ایلام به دهلران
- جادۀ دهلران به شمال خوزستان