پهله

برای دیگر کاربردها، پهله (ابهام‌زدایی) را ببینید.

موقعیت جبال در نقشه ایران در عصر خلفای عباسی برگرفته از کتاب جغرافیای شتر تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی

ناحیه جبال یا عراق عجم (نارنجی)

پهله یا پهلو نام سرزمینی وسیع در باختر ایران بوده‌است که بیشتر شهرها و نواحی زاگرس فعلی را فرا می‌گرفته‌است. ایالت پهله در زمان ساسانیان به این نام نهاده شده و پهلوی، به مردم، زبان و خط مربوط به پهله اشاره می‌کند. نام پهله پس از حمله تازیان به ایران به «جبال» و بعدها «کوهستان» تغییر یافته‌است.

از اواخر دورهٔ اشکانی به بعد، سرزمین‌هایی ماد باستان «پهله» نامیده شد.

مردمان امروزه پهله از مردمان از طوایف کردهای فیلی ( لک _ ثلاثی _ زند _ مینجایی)

مناطق و نواحی

ماه نهاوند بخشی از سرزمین بزرگ پهله در باختر و مرکز ایران بوده‌است که بعدها به ماه بصره نیز شهرت یافته‌است. ابن الندیم از قول عبداﷲ بن المقفع آورده‌است که ماه پهله یکی از پنج ناحیه پهله (فهله) است (یادداشت‌های دهخدا). بروجرد و نهاوند دو قصبه یا نقطه شهری ماه پهله بوده‌اند.

زبان

• کهن‌ترین منبع دربارهٔ زبان پهله قول ابن مقفع (۱۴۲ه‍.ق/۷۵۹م) است که در الفهرست نقل شده است. عبدالله بن مقفع گفته‌است:

زبان پهلوی منسوب به پهله است و این، نام پنج ولایت است که عبارتند از اصفهان و ری و همدان و ماه نهاوند و آذربایجان.

• در مفاتیح العلوم نوشته شده است که:

یکی از زبان‌های ایران پهلوی است و همین زبان است که پادشاهان در مجالس خود به‌آن سخن می‌گفتند و آن منسوب است به پهله و پهله نامی است که به پنج شهر اصفهان، ری، همدان، ماه نهاوند و آذربایجان داده شده است.

جستارهای وابسته

• پیشینه تقسیمات کشوری ایران
• جغرافیای تاریخی ایران