Munduko Osasun Erakundea
Munduko Osasun Erakundea[1] edo MOE[1] (frantsesez: Organisation mondiale de la santé edo OMS; ingelesez: World Health Organization edo WHO) Nazio Batuen Erakundearen osasun-agentzia da, munduan osasunaren arloko prebentzio-, sustapen- eta esku-hartze politikak kudeatzen espezializatuta dagoena. 1948ko apirilaren 7an eratu zen eta gaur egun, munduko 196 estatu dira MOEko kide eta Osasunaren Mundu Biltzarraren bidez gobernatzen dute Erakundea.[2]
Erakundearen helburuak nazioartean osasun baldintzak hobetzea eta eritasunen kontra borrokatzea dira. Horretarako, ikerketak, garatu gabeko herrialdeetako gaixotasun endemikoen kontrako kanpainak eta sendagaien hedapena bultzatzen ditu, besteak beste. Bi alor nagusi bereizten dira MOEren lanean: teknika eta ikerketak, batetik, eta prestakuntza eta laguntza, bestetik. Genevan du egoitza.[3]
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Nazioarteko Osasun Konferentziak, 1851ko ekainaren 23an egin zirenak, OMEren lehen aurrekoak izan ziren. 1851tik 1938ra iraun zuten 14 hitzalditan, Nazioarteko Osasun Konferentziek gaixotasun askori aurre egiteko lan egin zuten, batez ere kolera, sukar horia eta izurri bubonikoa. Hitzaldiak, neurri handi batean, ez ziren eraginkorrak izan zazpigarrenera arte, 1892an, koleraz arduratzen zen Nazioarteko Osasun Konbentzio bat onartu zen arte. Handik bost urtera, izurriterako konbentzio bat sinatu zuten[4].
1920an Nazioen Elkartea sortu zenean, Nazioen Elkartearen Osasunaren Erakundea ezarri zuten. Bigarren Mundu Gerraren ondoren, Nazio Batuek gainontzeko osasun erakunde guztiak xurgatu zituzten, MOE osatzeko.
Nazio Batuetako 51 herrialdeek eta beste 10 herrialdek Osasunerako Mundu Erakundearen eraketa sinatu zuten, 1946ko uztailaren 22an. Horrela, Nazio Batuen lehen erakunde espezializatu bihurtu zen, kide guztiak atxiki zitzaizkiona. Haren eraketa 1948ko apirilaren 7an sartu zen indarrean formalki, Osasunaren Mundu Mailako lehen Egunean, 26. estatu kideak berretsi zutenean[5].
Osasunaren Mundu Batzarraren lehen bilera 1948ko uztailaren 24an amaitu zen: 5 milioi dolarreko (artean, 1.250.000 libera esterlina) aurrekontua ziurtatu zen 1949rako. Andrija Stampar Batzarreko lehen presidentea izan zen, eta G. Brock Chisholm izendatu zuten OMEko zuzendari nagusi, plangintza-etapetan idazkari exekutibo gisa jardun ondoren. Hasierako lehentasunak paludismoaren, tuberkulosiaren eta sexu-transmisiozko infekzioen hedapena kontrolatzea eta amaren eta haurren osasuna, nutrizioa eta ingurumen-higienea hobetzea izan ziren[6][7].
Helburua eta funtzioak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]MOEren Konstituzioak dio bere helburua "pertsona guztiek ahalik eta osasun maila gorena lortzea" dela.[8] Hain zuzen, bere Konstituzioan zehaztutako funtzioen bidez betetzen du helburu hori:
- Nazioarteko osasun-lana zuzentzeko eta koordinatzeko agintaritza gisa jardutea.
- Nazio Batuekin, erakunde espezializatuekin, gobernuko osasun-administrazioekin, lanbide-taldeekin eta egokitzat jotzen den beste edozein erakunderekin lankidetza eraginkorra ezartzea eta mantentzea.
- Osasun zerbitzuak indartzeko laguntza ematea eskatzen duten gobernuei.
- Gobernuek eskatu edo onartu ondoren, behar den laguntza-tekniko eta larrialdikoa ematea.
- Nazio Batuek hala eskatuta, osasun zerbitzu eta instalazioak ematea talde bereziei, hala nola fideikomisoan dauden lurraldeetako herriei.
- Behar diren administrazio eta teknika zerbitzuak ezartzea eta mantentzea, zerbitzu epidemiologikoak eta estatistikoak barne
- Gaixotasun epidemikoak desagerrarazteko lana sustatu eta bultzatzea.
- Beste erakunde espezializatu batzuekin lankidetzan, beharrezkoa denean, nutrizioa, etxebizitza, saneamendua, aisialdia, baldintza ekonomikoak edo lanekoak eta ingurumenaren higienearen beste alderdi batzun hobekuntza sustatzea.
- Osasunaren aurrerabidean lagunduko duten talde zientifiko eta profesionalen arteko lankidetza sustatzea.
- Konbentzioak, akordioak eta araudiak proposatzea, eta gomendioak egitea. [8]
2012tik aurrera, MOEk honela definitu du osasun publikoan duen eginkizuna:
- osasunerako gai kritikoetan lidergoa ematea eta baterako ekintza behar duten elkarteetan parte hartzea,
- ikerketa-agenda eratzea eta ezagutza baliotsuak sortzea, itzultzea eta zabaltzea,
- arauak ezartzea eta horien aplikazioa sustatzea eta gainbegiratzea,
- politika etikoen eta frogetan oinarritutakoen aukerak artikulatzea,
- laguntza teknikoa ematea, eta
- osasun-egoera zaintzea eta osasunaren joerak ebaluatzea.[9]
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ a b EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.
- ↑ (Ingelesez) Estatu kideen zerrenda
- ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
- ↑ (Ingelesez) Howard-Jones, Norman. (1975). [https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/62873/14549_eng.pdf;jsessionid=AB6E259D678515D3DFEEDE4C92B2F697?sequence=1 The scientific background of the International Sanitary Conferences. ].
- ↑ (Ingelesez) World Health Organisation. .
- ↑ (Ingelesez) Chronicle of the WHO. 1947.
- ↑ (Ingelesez) Origins of the WHO. .
- ↑ a b (Ingelesez) [https://www.who.int/governance/eb/who_constitution_en.pdf CONSTITUTION OF THE WORLD HEALTH ORGANIZATION. ] 2006.
- ↑ (Ingelesez) The role of WHO in public health. .
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Medikuntzaren historia
- Hepatitisaren Mundu Eguna
- Malariaren Mundu Eguna
- HIESaren Aurkako Nazioarteko Eguna
- Chagasko Gaixotasunaren Nazioarteko Eguna
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Ingelesez) MOEren webgune ofiziala
- (Ingelesez) Argitalpenak
- (Ingelesez) Lotura interesgarriak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q7817
Multimedia: United Nations World Health Organization / Q7817