Boksum: ferskil tusken ferzjes
Content deleted Content added
L Bewurkings fan "83.136.198.196" (oerlis) werom set ta de ferzje fan "Wutsje". |
oare posysjekaart |
||
| (36 tuskenferzjes fan 17 meidoggers net werjûn) | |||
Rigel 1:
{{Universele ynfoboks stêd
| namme =
| ôfbylding = 2023 Boksum, Sint-Margryttsjerke (2).jpg
| ôfbyldingsbreedte =
| ôfbyldingstekst = ''Sint-Margryttsjerke''
| wapen =
| ynwennertal ={{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Boksum}} <small>({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})</small><ref>https://opendata.cbs.nl/statline</ref>
| oerflak = 2,71 km², wêrfan: <br> - lân: 2,67 <br> - wetter: 0,04 km²
| befolkingstichtens = 152 ynw./km²
| stêdekloft =
| hichte =
| lân = [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1 = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]]
| bestjoerlike ienheid 2 = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Waadhoeke vlag.svg|20px]] [[Waadhoeke]]
| bestjoerlike ienheid 3 =
| namme bestjoerlike ienheid 3=
| bestjoerlike ienheid 4 =
| namme bestjoerlike ienheid 4=
| boargemaster =
| stedsyndieling =
| stifting =
| postkoade =
| tiidsône =
| simmertiid =
| koördinaten = {{Koördinaten yn tekst|53_10_36_N_5_43_38.3_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 10' N 5° 43' E}}
| webside = [http://www.boksum.frl/ www.boksum.frl] <br> [https://www.facebook.com/digitaaldorp.boksum/?locale=nl_NL FB-side Boksum]
| ôfbylding2 =
| ôfbyldingstekst2 =
| ôfbylding3 =
| ôfbyldingstekst3 =
| mapname = Waadhoeke
| lat_deg = 53
| lat_min = 10
| lat_sec = 36
| lat_dir = N
| lon_deg = 5
| lon_min = 43
| lon_sec = 38.3
| lon_dir = E
}}
'''Boksum''' is in doarp yn it súdeasten fan de gemeente [[De Waadhoeke]] tichteby it doarp [[Jellum]]. Oan de eastlike kant fan de himrik is de stêd [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] mei syn bebouwing kommendewei. Allinne de [[Heak om Ljouwert]] hâldt de âlde [[Himrik|doarpshimrik]] noch frij fan it optsjende Ljouwerter yndustrygebiet.
Boksum hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Boksum}} <small>({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})</small><ref>https://opendata.cbs.nl/statline</ref> ynwenners.
==
Yn 'e 13e iuw waard it doarp fermeld as Boxum. Oare bekende nammen binne Boxim (1400) en Bouxum (1478). Oant 1982 wie de offisjele namme Boxum. De offisjele namme fan de Boxsumervaart waard yn 2007 ferfryske ta [[Boksumer Soal]]. De polder hjit noch jimmeroan Polder Boxum. De namme betsjut hiem fan Bokke.
==
[[Ofbyld:De Boksumer tsjerke neffens Jacobus Stellingwerf (1723).jpg|thumb|left|''De tsjerke mei de âlde sealtektoer yn 1723'']]
Lykas de oare doarpen yn de omkriten is Boksum ûntstien oan de [[Middelsee]]. De âlde Middelseedyk, de Hegedyk, tsjûget dêr noch fan. Foar de reformaasje hearde it doarp ûnder it dekanaat Jorwert en it hat in ridlik grutte parochy west mei in pastoar, in fikaris en twa prebintarissen. Boksum mocht net in eigen pastoar kieze, dat rjocht wie foar de [[premonstratinzers|premonstratinzerske]] abdij [[Kleaster-Lidlum|Lidlum]], dy't yn Boksum twa úthôven hie: it Muontsehûs en Terpoarte. De bewenners fan de úthôven wiene grûnwurkers en min yn 'e stokken te hâlden. Yn it jier 1332 waard [[abt]] [[Eelko Liaukama]] troch muontsen fan it kleaster deaslein op de úthôf fan it kleaster. Boksum hearde yn de striid tusken [[Skieringers|Skier]] en [[Fetkeapers|Fet]] yn it gebiet fan Skier en hat in soad te lijen hân fan de strideraasjes.
=== Tsjerke ===
{{Apart|Sint-Margryttsjerke (Boksum)}}
De oarspronklik oan [[Margareta fan Antiochje|Margryt fan Antiochje]] wijde tsjerke waard om it jier [[1100]] boud en om [[1300]] hinne fergrutte. Yn de noardmuorre sit in tichtmitsele [[Koerbôge|koerbôgige]] yngong mei in list fan profylstien út ûngefear [[1500]]. De toer is yn [[1843]] boud nei in ynstoarting. Ein [[2003]] is de tsjerke, mei in oargel út [[1675]], restaurearre. Yn [[2010]] is it oargel werombrocht yn âlde steat. De tsjerke fan Boksum hat in tradisjoneel protestantsk bankeplan: rjochts de banken foar de froulju en lofts foar de manlju. De [[hearebank]] út [[1661]] hat in bekroaning en in wapen fan Bouricius en Glinstra.
By it oanlizzen fan leidings yn 'e grûn waard yn 2002 in midsiuwske [[sarkofaach]] fûn, dy't opgroeven waard en in plak yn de foartsjerke krige. Yn desimber [[2006]] waard by in ûndersyk dat folge wer in sarkofaach fûn. Dêrnei waarden der trije groppen groeven en fuort yn de earste waard wer in sarkofaach fûn.
[[Ofbyld:2023 Boksum, eardere griff. tsjerke (no Loft) - 2.jpg|thumb|left|''Eardere grifformearde tsjerke'']]
De [[Ofskieding fan 1834|ôfskieding]] yn Boksum fûn yn 1847. De [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân|grifformearden]] hiene ynearsten harren tsjerkje yn in hûs oan It Fine Reedsje, mar krigen yn 1909 in echte tsjerke oan de Oedsmawei. Yn 1930 is de tsjerke nochris grutter makke. Yn [[2004]] is de grifformearde tsjerke sletten om't by de foarming fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân|PKN]] foar de Margryttsjerke keazen waard. It Reil-oargel út 1982 ferhûze nei de Wite Tsjerke fan Lochem en de grifformearde tsjerke krige in oare funksje.
==
Benoarden de Margryttsjerke stie eartiids de op it heechste diel fan de yn 1869 ôfgroeven terp Juckemastate. Dêr wenne yn 'e 15e iuw Worp Liuwes, dy't Ljouwert 400 goudgûne as skea foar it fernielen fan syn stins betelje liet. Tusken [[1640]] en [[1698]] waard de Juckemastate ôfbrutsen. Dat hat ek noch in Oedsmastate en Scheltingastate west. Oer dy staten is net in soad bekend. De [[Schotanusatlas]]sen fan [[1698]] en [[1719]] sette de Scheltemastate op it plak yn 'e hoeke fan de Hegedyk en de Tiltsjedyk dêr't [[Wopke Eekhoff]] de Oedsmastate set hat. Van den Akker neamde yn 1940 de Eekhoff-kaart in fersin en stelde dat de Oedsmastate op de doarpsterp stie en deselde wie as Juckemastate. In grêfstien yn 'e tsjerke fan Wytse fan Juckema mei it opskrift ''tot Oetsma'' soe dat mooglik ûnderstypje.<ref>Skiednis fan Menameradiel, O. Santema en Y.N. Ypma, ISBN 90 6171 427 3</ref>
===
[[Ofbyld:Boksum, ôfbyld fan Slach by Boksum (foto fan publikaasjeboerd).jpg|thumb|left|''Slach by Boksum'']]
Yn de [[Tachtichjierrige Oarloch]] fûn by Boksum op [[17 jannewaris]] [[1586]] tusken troepen fan [[Filips II fan Spanje|Filips II]] en Fryske troepen de [[Slach by Boksum]] plak. De Spanjerts koene sa ticht by de haadstêd komme, om't alle sleatten en fearten beferzen wienen. In leger fan sa'n 1000 man út Ljouwert hie him klear makke foar in konfrontaasje mei de Spanjerts, mar it wie yntusken teiwaar en der ûntstie dize oer it lân. Nei't se troch Spanjerts ûntdutsen waarden ferplettere it Spaanske leger de Friezen. Fanwegen it teiwaar lutsen de Spanjerts harren werom en de likernôch 400 oant 500 manlju dy't by de striid omkamen waarden by Boksum en Blessum begroeven.<ref>Ynformaasjeboerd by it grêf fan Bokke en Skelte yn de Margryttsjerke</ref> Neffens in âld boerd yn 'e tsjerke wiene der lykwols sa'n tûzen slachtoffers.
[[Ofbyld:2023 Sint-Margryttsjerke, grêf fan 'Bokke' en 'Skelte', twa slachtoffers fan de Slach by Boksum (1586).jpg|thumb|260px|''Grêf fan Bokke en Skelte, twa slachtoffers fan de Slach by Boksum (1586)'']]
Yn [[2016]] waarden by de oanlis fan in fytstunnel by Pypsterbuorren yn it ramt fan de werynrjochting Deinum-Boksum bonken en ierdewurk fûn. It wie in kûle dêr't meiïnoar seis of sân minsken yn leine, wêrûnder trije manlju fan likernôch 20 jier; de oaren wiene om 15 jier hinne en der wie ien fan 12 jier. Yn ien fan de plassen siet in kûgelgat en út ûndersyk die bliken dat de resten fan Friezen út de tiid fan de Slach by Boksum datearje. Twa fan de manlju waarden yn in grêf yn de tsjerke lein en krigen de nammen Bokke en Skelte.
==
Tusken Boksum en Jellum stie fan [[1883]] oant [[1938]] oan it spoar [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]-[[Starum]] it stasjon ''[[Jellum-Boksum]]''. In bekend ferske, in kanon fan de Fryske komponist Paulus Folkertsma, oer Jellum-Boksum:
:'It muzyk giet troch de buorren, it is allegearre folk.'<br>
:'Rom-bom-bom, rom-bom-bom, slacht de tromme.'<br>
:'Dêr begjint it al: "Jellum-Boksum is in wiidferneamd stasjon!'<br>
:'Alle jonges, alle famkes sjonge mei `t Is in lust,<br>
:'Hast ús hiele lytse doarpke dat is op 'en baan!'<br>
=== Gemeente ===
Boksum hearde by de gritenij [[Menameradiel]], dy't by de gemeentewet fan [[1851]] omset waard yn in Nederlânske gemeente. De weryndielings fan [[1984]] yn Fryslân wiene foar Menameradiel sûnder gefolgen, mar by de weryndieling fan 2018 waard Menameradiel opheft. Boksum heart sûnt by de gemeente [[De Waadhoeke|Waadhoeke]].
== Mienskip ==
[[Ofbyld:2023 Boksum, doarpshûs It String (Hylaerderpaed 3).jpg|thumb|260px|''It String'']]
It doarp hat sûnt [[1907]] in feriening fan [http://www.boksum.frl/dorpsbelangen-boksum/ Doarpsbelangen], dêr't ek de begraffenisferiening ûnder falt. By in grutte ferbouwing fan it doarpshûs [https://www.boksum.frl/dorpshuis-it-string/ It String] binne in soad frijwilligers oan it wurk west. Boksum hat mienskiplik mei de doarpen Deinum, Ritsumasyl en Blessum de doarpskrante De Klaver Trije, dy't alveris yn 't jier ferskynt. Boksumers krigen leafst trije skelwurden: kikkerts op 'e fyts, [[Skries|skriezen]] en kneppels. It [https://www.facebook.com/DorpsfeestBoksum/?locale=nl_NL doarpsfeest] wurdt yn 'e regel yn it lêst fan augustus fierd.<ref>List mei skelnammen, útjûn troch de AFUK yn de jierren 1980 mei ferwizing nei in jierboekje fan de Fryske Akademy, skreaun fan Ph.H. Breuker</ref>
=== Tsjerke ===
* [https://www.terpoarte.nl/over-ons/ PKN-gemeente Terpoarte Boksum-Blessum-Deinum]
=== Skoalle ===
Nei in lange striid fan it doarp waard de basisskoalle [[Otto Clantskoalle|Otto Clant]] yn 2018 sletten. De skoalle waard ôfbrutsen en sûnt 2023 ferfongen troch nijbou foar de ynwenners fan it eigen doarp.<ref>[https://lc.nl/friesland/Boksum-sloopt-oude-school-en-krijgt-er-nieuwe-lokalen-voor-terug.-Nu-om-in-te-wonen-27337985.html Ljouwerter Krante, 13 desimber 2021]</ref><ref>[https://omroepzilt.nl/nieuws/projectontwikkelaar-kan-eindelijk-aan-de-slag-met-nieuwbouw-in-boksum/ omroepzilt.nl]</ref>
=== Ferieningen ===
[[Ofbyld:2023 Boksum, pleats oan de Oedsmawei.jpg|thumb|260px|''Pleats oan de Oedsmawei'']]
{|
|valign=top|
* [https://www.facebook.com/activiteitencommissieboksum Aktiviteitenkommisje]
* [http://www.boksum.frl/biljartvereniging/ Biljertklub Boksum]
* [http://www.boksum.frl/volleybal/ Follybalferiening]
* [http://www.boksum.frl/fugelwacht/ Fûgelwacht Boksum en omkriten]
* [https://www.sfdeinum.nl/voetbal/historie Fuotbalferiening Sparta '59]
* [http://www.boksum.frl/ijsclub/ Iisklub Boksum-Blessum-Deinum]
* [https://www.facebook.com/ftwboksum/?locale=nl_NL Keatsferiening Boksum]
|valign=top|
* [https://www.sfdeinum.nl/korfbal Kuorbalferiening Troch de Koer]
* [http://www.boksum.frl/mingd-koar-deinum/ Mingd Koar]
* [https://www.advendoboksumblessumdeinum.nl/ Muzykferiening Advendo]
* [http://www.boksum.frl/boksum-foar-lins/ Stifting Boksum foar de Lins]
* [http://www.boksum.frl/toneelgroep-de-stringpraters/ Toanielferiening De Stringpraters]
|}
''(<small>Sjoch foar de meast aktuele ynformaasje oer ferienings op de [http://www.boksum.frl/verenigingen/ hiemside])</small>''
[[Ofbyld:2023 Boksum, Buorren (1).jpg|thumb|260px|''Buorren'']]
[[Ofbyld:2023 Boksum, pleats oan de Hegedyk 1.jpg|thumb|260px|''Pleats Hegedyk 1'']]
=== Befolkingsferrin ===
{| class="wikitable" style="width:450px"
|-
! style="text-align:left;"| Jier || 1840 || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974 || 2004 || 2013
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left;"| '''Ynwenners''' || 237 || 404 || 381 || 342 || 342 || 360 || ±400 || 422
|-
! style="text-align:left;"| Jier || 2015 || 2020
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left;"| '''Ynwenners''' ||412 || 405
|}
''<small>(Boarnen: 1840: Plaatsengids, 2013, 2015 en 2020: [https://allecijfers.nl/woonplaats/boksum/ Alle Cijfers]. Oare jierren oernommen fan de besteande ynformaasje sûnder boarnefermelding yn it artikel.)</small>''
=== Berne ===
* [[Hendrik van Houten]] (1892-1952), politikus.
* [[Ulbe van Houten]] (1904-1974), skriuwer
* [[Douwe Kalma]] (1896-1953), skriuwer, dichter
== Publikaasjes ==
* {{Aut|D. Gerbens}} "Boksum foar de lins" (15 jier histoaryske wurkgroep Boksum foar de lins 1988-2003)
* {{Aut|Syds Pasma e.o.}} Boksum foar de Lins 2
== Strjitten ==
[[Blessum]]erpaad, Buorren, Diorremahiem, Fockingastrjitte, Heechpaad, Hegedyk, [[Hilaard]]erpaad, It Reedtsje, Muontsehiem, Nijlânsdyk, Oedsmawei, Pypsterbuorren, Scheltemahiem, Tiltsjedyk.
{{Boarnen|boarnefernijing=
* [https://www.boksum.frl/ Webstee Boksum]
* [http://www.aldefrysketsjerken.nl/kerkinfo/boksum_2.html Oer de tsjerke]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Boksum}}
}}
{{Koördinaten|53_10_38_N_5_43_47_E_type:city_zoom:15_region:NL|53° 11' NB, 5° 44' EL}}
[[
[[Kategory:Doarp of stêd yn Menameradiel]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn De Waadhoeke]]
| |||