Neoidimiam

Neoidimiam

Substaint cheimiceach	dúil cheimiceach
Neoidimiam sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceach	Nd
Uimhir adamhach	60
Mais adamhach	144.242
Peiriad, Grúpa	lantanóidigh peiread 6
Airíonna fisiceacha
Dlús	kg/m⁻³
Leictridhiúltacht	1.14
Ga ianach	0.98, 1.12, 1.16 agus 1.27
Stair
Aimsitheoir	Carl Auer von Welsbach
Fionnachtain	1885
Eapainm	nuacht agus cúpla

Is é an neoidimiam dúil cheimiceach uimhir a 60, agus is é Nd an tsiombail cheimiceach a sheasann dó. Miotal bog insínte é a dtagann smúit air faoi thionchar an aeir. Ba é an ceimiceoir Ostarach Carl Auer von Welsbach a rinne a fhionnachtain sa bhliain 1885. Níor táirgeadh eiseamal mór den mhiotal ach sa bhliain 1925. Tá an t-ainm bunaithe ar neos ("nua") agus didymos ("leathchúpla") na Gréigise. Ar dtús, shíl na ceimiceoirí go raibh a leithéid de mhiotal ann agus didimiam, ach le fírinne, is éard a bhí ann ná meascán praiséidimiam agus neoidimiam, agus nuair a tuigeadh gur dhá mhiotal éagsúla a bhí ann i ndáiríre, bhí ainmneacha nua ag teastáil ón mbeirt sin.

Lantanóideach agus miotal tearc-chré é an neoidimiam, agus é le fáil sa dá mhianra úd monaisít agus bastnaeisít cosúil lena lán dúl eile sna grúpaí seo.

Is é +III gnáthstaid ocsaídiúcháin an neoidimiam, rud coitianta ag an gcuid is mó de na miotail tearc-chré (sin é an tuige go mbíonn sé chomh deacair iad a dhealú ó chéile). Comhdhúile tipiciúla iad an trí-ocsaíd dé-neoidimiam Nd₂O₃, an trífhluairíd neoidimiam NdF₃, an tríchlóiríd neoidimiam NdCl₃, an tríbhróimíd neoidimiam NdBr₃, an trí-iaidíd neoidimiam NdI₃, an dá shuilfíd NdS agus Nd₂S₃, agus an nítríd NdN.

Tá neoidimiam an dúlra comhdhéanta as cúig iseatóp cobhsaí, mar atá, ¹⁴²Nd (27.2 % de neoidimiam an dúlra), ¹⁴³Nd (12.2 %), ¹⁴⁵Nd (8.3 %), ¹⁴⁶Nd (17.2 %) agus ¹⁴⁸Nd (5.7 %), chomh maith le dhá iseatóp radaighníomhach, ¹⁴⁴Nd (23.8 %) agus ¹⁵⁰Nd (5.6 %). Tá na raidiseatóip nádúrtha an-fhadsaolach, nó tá neoidimiam a 144 2.29 cuintilliún bliain ar leathré, agus neoidimiam a 150 breis is dhá mhíle oiread níos fadsaolaí fós. Mar sin, is féidir dearmad a dhéanamh de radaighníomhaíocht an dá iseatóp sin sa ghnáthshaol.