«Կոթող»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added

Գծային

Ընթացիկ տարբերակը 20:37, 22 հունվարի 2024-ի դրությամբ

Կոթող, ուղղաձիգ կանգնեցրած քարե քառանիստ, բազմանիստ, կլոր սյուն կամ տախտակ է, որն ունի հիմնականում հիշատակային նշանակություն։ Ծագել է ուղղաձիգ կանգնեցված բրոնզեդարյան խորհրդանիշ մենհիրներից։ Ժամանակի ընթացքում քարագործության զարգացման հետ կոթողները ծածկվել են պատկերաքանդակներով և արձանագրություններով (հիերոգլիֆ, սեպագիր)։ Կոթողների պաշտամունքային նշանակությունը երբեմն արտահայտվել է կենդանակերպ (հայկական վիշապները), երբեմն մարդակերպ (ուրարտական կուռքերը)։ Խորհրդանշական նմանատիպ կոթողներ հայտնի են Հին Արևելքում (Եգիպտոս, Բաբելոն, Ասորեստան և այլն), որոնց վառ օրինակը Աքսումի մոնումենտալ ստելաներն են։

Կոթողները Հայկական լեռնաշխարհում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայկական լեռնաշխարհի կոթողների հիմնումն ու պաշտամունքը հատուկ է ուրարտական շրջանին, որ հայտնի է Ալթըն- Թեփեի պեղումների նյութերից։ Վանի ուրարտական կոթողների սեպագիր արձանագրությունները ունեն պաշտոնական ռազմազեկուցային բովանդակություն և ժամանակի պետական ու շինարարական գործունեության մասին կարևոր աղբյուրներ են։ Արտաշես Ա -ի հողային ռեֆորմի առթիվ կանգնեցված արամեական արձանագրությամբ քարետախտակ կոթողները սահմանաբաժան դեր են կատարել։ Այս հին հայկական «արձանները» 301 թվականին քրիստոնեության ընդունումից հետո հիմք են հանդիսացել հուշարձանների կազմավորման համար։

IV - VII դարերում կանգնեցվում են բազմաթիվ պատկերազարդ, նուրբ հյուսվածքային ստելաներ, սյունակոթողներ և կամարակապ կառույցներ։ Հաճախ ստելաները և այլ կոթողները ավարտվում են ազատ թևերով ծավալուն խաչերով, որ փոխարինում է անտիկ շրջանի կոթողը պսակող քանդակին։ Այս խաչերը հիմք են ծառայել VIII- IX դարերի նոր տիպի կոթողի՝ խաչքարի ստեղծմանը։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գավազան (Տաթևի վանք)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խաչքարը որպես կոթող

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 507)։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-[[Պատկեր:Odzun-funerary-monument.jpg|thumb|[[Օձուն]]<br />Կամրակապ կառույց [[ստելա]]ներով]]
+[[Պատկեր:Odzun-funerary-monument.jpg|մինի|[[Օձուն]]<br />Կամրակապ կառույց [[ստելա]]ներով]]
-'''Կոթող''' - ուղղաձիգ կանգնեցրած քարե քառանիստ, բազմանիստ, կլոր սյուն կամ տախտակ է, որն ունի հիմնականում հիշատակային նշանակություն: Ծագել է ուղղաձիգ կանգնեցված բրոնզեդարյան խորհրդանիշ [[մենհիր]]ներից: Ժամանակի ընթացքում քարագործության զարգացման հետ կոթողները ծածկվել են պատկերաքանդակներով և արձանագրություններով ([[հիերոգլիֆ]], [[սեպագիր]]): Կոթողների պաշտամունքային նշանակությունը երբեմն արտահայտվել է կենդանակերպ (հայկական [[վիշապ]]ները), երբեմն մարդակերպ (ուրարտական կուռքերը):
+'''Կոթող''', ուղղաձիգ կանգնեցրած քարե քառանիստ, բազմանիստ, կլոր սյուն կամ տախտակ է, որն ունի հիմնականում հիշատակային նշանակություն։ Ծագել է ուղղաձիգ կանգնեցված բրոնզեդարյան խորհրդանիշ [[մենհիր]]ներից։ Ժամանակի ընթացքում քարագործության զարգացման հետ կոթողները ծածկվել են պատկերաքանդակներով և արձանագրություններով ([[հիերոգլիֆ]], [[սեպագիր]])։ Կոթողների պաշտամունքային նշանակությունը երբեմն արտահայտվել է կենդանակերպ (հայկական [[վիշապ]]ները), երբեմն մարդակերպ (ուրարտական կուռքերը)։ Խորհրդանշական նմանատիպ կոթողներ հայտնի են [[Հին Արևելք]]ում ([[Եգիպտոս]], [[Բաբելոն]], [[Ասորեստան]] և այլն), որոնց վառ օրինակը Աքսումի մոնումենտալ [[ստելաներ]]ն են։
 == Կոթողները Հայկական լեռնաշխարհում ==
-[[Պատկեր:Տաթևի սյունը.jpg|165px|thumb|[[Տաթև]]ի ճոճվող սյունը [[895]] թ.]]
-[[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի կոթողների հիմնումն ու պաշտամունքը հատուկ է ուրարտական շրջանին, որ հայտնի է Ալթըն- Թեփեի պեղումների նյութերից: [[Վան]]ի ուրարտական կոթողների սեպագիր արձանագրությունները ունեն պաշտոնական ռազմազեկուցային բովանդակություն և ժամանակի պետական ու շինարարականգործունեության մասին կարևոր աղբյուրներ են: Արտաշես Ա- ի հողային ռեֆորմի առթիվ կանգնեցված արամեական արձանագրությամբ քարետախտակ կոթողները սահմանաբաժան դեր են կատարել: Այս հին հայկական «արձանները» [[301]] թվականին քրիստոնեության ընդունումից հետո հիմք են հանդիսացել հուշարձանների կազմավորման համար:
+[[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի կոթողների հիմնումն ու պաշտամունքը հատուկ է ուրարտական շրջանին, որ հայտնի է Ալթըն- Թեփեի պեղումների նյութերից։ [[Վան]]ի ուրարտական կոթողների [[սեպագիր]] արձանագրությունները ունեն պաշտոնական ռազմազեկուցային բովանդակություն և ժամանակի պետական ու շինարարական գործունեության մասին կարևոր աղբյուրներ են։ Արտաշես Ա -ի հողային ռեֆորմի առթիվ կանգնեցված արամեական արձանագրությամբ քարետախտակ կոթողները սահմանաբաժան դեր են կատարել։ Այս հին հայկական «արձանները» [[301]] թվականին քրիստոնեության ընդունումից հետո հիմք են հանդիսացել հուշարձանների կազմավորման համար։
-IV- ից VII դարերում կանգնեցվում են բազմաթիվ պատկերազարդ, նուրբ հյուսվածքային [[ստելա]]ներ, սյունակոթողներ և կամարակապ կառույցներ: Հաճախ ստելաները և այլ կոթողները ավարտվում են ազատ թևերով ծավալուն խաչերով, որ փոխարինում է անտիկ շրջանի կոթողը պսակող քանդակին: Այս խաչերը հիմք են ծառայել VIII- IX դարերի նոր տիպի կոթողի՝ [[խաչքար]]ի ստեղծմանը:
+IV - VII դարերում կանգնեցվում են բազմաթիվ պատկերազարդ, նուրբ հյուսվածքային [[ստելա]]ներ, սյունակոթողներ և կամարակապ կառույցներ։ Հաճախ ստելաները և այլ կոթողները ավարտվում են ազատ թևերով ծավալուն խաչերով, որ փոխարինում է անտիկ շրջանի կոթողը պսակող քանդակին։ Այս խաչերը հիմք են ծառայել VIII- IX դարերի նոր տիպի կոթողի՝ [[խաչքար]]ի ստեղծմանը։
+== Տես նաև ==
+* [[Գավազան (Տաթևի վանք)]]
 == Արտաքին հղումներ ==
 * [http://www.khachkar.am/arm/origins/ Խաչքարը որպես կոթող]
+{{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=507}}
-[[Կատեգորիա:Հուշարձաններ]]
+[[Կատեգորիա:Կոթողներ]]
+[[Կատեգորիա:Հուշարձաններ]]
-{{Arch-stub}}
-[[ar:مسلة]]
-[[arz:مسله]]
-[[bg:Обелиск]]
-[[ca:Obelisc]]
-[[cs:Obelisk]]
-[[da:Obelisk]]
-[[de:Obelisk]]
-[[en:Obelisk]]
-[[eo:Obelisko]]
-[[es:Obelisco]]
-[[et:Obelisk]]
-[[fa:ابلیسک]]
-[[fi:Obeliski]]
-[[fr:Obélisque]]
-[[gl:Obelisco]]
-[[he:אובליסק]]
-[[hr:Obelisk]]
-[[hu:Obeliszk]]
-[[it:Obelisco]]
-[[ja:オベリスク]]
-[[ka:ობელისკი]]
-[[ko:오벨리스크]]
-[[lb:Obelisk]]
-[[lt:Obeliskas]]
-[[nl:Obelisk (bouwkunst)]]
-[[no:Obelisk]]
-[[nrm:Obélisque]]
-[[pl:Obelisk]]
-[[pt:Obelisco]]
-[[ro:Obelisc]]
-[[ru:Обелиск]]
-[[simple:Obelisk]]
-[[sk:Obelisk]]
-[[sl:Obelisk]]
-[[sr:Обелиск]]
-[[sv:Obelisk]]
-[[tr:Dikilitaş (anıt)]]
-[[uk:Обеліск]]
-[[zh:方ほう尖とんが碑いしぶみ]]