Հինդուիստական սրբապատկերագրություն

Հինդուիստական սրբապատկերագրություն, հինդուիզմի ձևավորման հազարամյակների ընթացքում ընդունված տարբեր սրբապատկերային խորհրդանշաններ, որոնց վերագրվել է հոգևոր նշանակություն և որոնք հիմնված են հինդուիզմի սրբազան տեքստերի ու հինդուիստական մշակութային ավանդույթների վրա։ Այս խորհրդանիշների նշանակության մեկնաբանությունը տարբեր է`կախված աշխարհագրական շրջանից, պատմական ժամանակաշրջանից և կրոնական ավանդույթից, որին հետևում են հինդուսները։ Ժամանակի ընթացքում որոշ խորհրդանիշներ (օրինակ՝ սվաստիկան) գտել են կիրառություն հինդուիզմից դուրս, իսկ մյուսները (օրինակ՝ ձայնի ուժի մանտրան) ճանաչվել են որպես միմիայն հինդուիստական։ Հինդու պատկերապատման մյուս կարևոր կողմերն են մուրտիսն ու մուդրան։

Հինդուիստական սրբապատկերագրության որոշ խորհրդանիշներ (կենդանիներ, բուսական աշխարհ, գործիքներ, զենք կամ նույնիսկ գույներ) կապված են դևերից որևէ մեկի հետ կամ հակառակը։ Որոշ դեպքերում, աստվածություններն իրենք են անձնավորում բնական ուժերին, օրինակ՝ Ագնի աստվածությունն անձնավորում է կրակը, Վայուն՝ քամուն, Սուրյան՝ արևին իսկ Պրիտհիվին՝ երկիրը։ Այլ դեպքերում, որոշակի ասոցիացիաներ կապված են որոշ հինդու դիցաբանական որոշակի դրվագների հետ։ Սիմվոլիզմը հաճախ աստվածությունները կապում է բնական կամ մարդկային հատկանիշների կամ մասնագիտության հետ։

Հինդու սիմվոլիզմի իմացությունն առանցքային դեր ունի ինչպես հինդու գրականության մեջ, այնպես էլ ժամանակակից և հին հնդկական հեղինակների (ինչպես կրոնական, այնպես էլ աշխարհիկ) աշխատություններում այլաբանական հիշատակումները հասկանալու համար։

Հինդուիստական սրբապատկերագրության խորհրդանիշների աղյուսակ

Հինդու աստվածները և նրանց հարակից խորհրդանիշները
Աստվածություն	Ասոցիացվող կերպարներ	Նշումներ
Բրահմա	Լոտոս, կարապ, Վեդաներ, համրիչ	անձնավորում է ստեղծագործությունը
Վիշնու	լոտուս, Չակրա, կապույտ	անձնավորում է աջակցությունը
Շիվա	երրորդ աչք, կոբրա, կիսալուսին, թմբուկ, վագրի մորթի	վերահսկում է ոչնչացումը,
Ինդրա	վաջրա
Վարունա	Փաշա
Լակշմի	լոտոս, բու	անձնավորում է բարեկեցությունը, բախտը և բարգավաճումը
Փարվատի	առյուծը	Շիվայի կինն է, խորհրդանշում է պտղաբերությունը
Սարասվատին	լոտոս, սիրամարգ, կարապ, գինի, սպիտակ	անձնավորում է իմաստությունն ու արվեստը
Կալի	մարդկային գլուխներից պատրաստված պսակ	անձնավորում է սանսկրիտ այբուբենը
Ռամ	նետ ու աղեղ	Վիշնուի ավատար, անձնավորում է բարեգործությունը
Կրիշնա	կով, կաթ (ավելի ճիշտ՝ կարագ), ֆլեյտա, սիրամարգի փետուր, մուգ կապույտ կամ սև մարմնի գույն	Վիշնուի կերպարանափոխություն
Բալարամա	գութան, մազում սպիտակ փետուր է կրում, կապույտ հագուստ, մարմնի սպիտակ գույն	Կրիշնայի ավագ եղբայրը, նույն ինքը՝ Սանկարշանա կամ Անանտադև
Գանեշա	մուկ	անձնավորում է բարեկեցությունը
Հանուման	գավազան	Շիվայի կերպարանափոխություն, անձնավորում է կրոնասիրությունը
Մուրուգան	սիրամարգ, նիզակ	Շիվայի որդին, անձնավորում է պատերազմը

Տես նաև

Վիշնուի պատկերապատումը

Գրականություն

Rao, T. A. Gopinatha (1998): Հինդու պատկերապատման տարրեր (4 մասում), Նյու Դելի. Motilal Banarsidass, ISBN 81-208-0878-9

Արտաքին հղումներ