Չենդու

Չենդու
Բնակավայր
	Չենդու
	չինարեն՝ 成なり都市とし
Երկիր	Չինաստան
Համայնք	Սիչուան
Ներքին բաժանում	Jinjiang District?, Qingyang District?, Jinniu District?, Wuhou District?, Chenghua District?, Longquanyi District?, Qingbaijiang District?, Xindu District?, Wenjiang District?, Jintang County?, Shuangliu District?, Pidu District?, Dayi County?, Pujiang County?, Xinjin District?, Dujiangyan City?, Pengzhou?, Qionglai City?, Chongzhou? և Jianyang?
Հիմնադրված է	մ. թ. ա. 311 թ.
Մակերես	14 378 կմ²
ԲԾՄ	500 մետր
Բնակչություն	▲20 937 757 մարդ (2020)
Ժամային գոտի	UTC+8
Հեռախոսային կոդ	028
Փոստային դասիչ	610000
Ավտոմոբիլային կոդ	川かわA և 川かわG
Պաշտոնական կայք	chengdu.gov.cn(չին.)
	Չենդու (Չինաստան)
	Չենդու (Չինաստան)
	Չենդու Վիքիպահեստում

Չենդու (չինարեն՝ 成なり都市とし), քաղաք Չինաստանի հարավարևմտյան մասում, Սինցզյան գետի հովտում, Սիչուան նահանգի վարչական կենտրոնը։ 2019 թվականին ուներ 16,5 միլիոն բնակչություն։ Տրանսպորտային խոշոր հանգույց է, արդյունաբերական կենտրոն։ Կա մեքենաշինություն, մետաղամշակություն, քիմիական, տեքստիլ, սննդի, փայտամշակում, կաշվի արդյունաբերություն, գեղարվեստական արհեստագործություն։ Գործում է ՋԷԿ։ Ունի համալսարան։

Հիմնադրվել է մեր թվարկությունից առաջ IV դարում, 221—63 թվականներին եղել է Շու, 908—965-ին՝ Հոու Շու կայսրությունների մայրաքաղաքը։ 1644—46 թվականներին գրավվել է Չժան Այան Չժունի ապստամբ բանակի կողմից։ XVII դ․ 2-րդ կեսից դառնում է Սիչուան նահանգի վարչական կենտրոնը։ Մեր թվարկության սկզբներին Չենդուն հռչակված էր դիպակների արտադրությամբ և երբեմն կոչվել է Ցզինչեն («դիպակների քաղաք»)։ Ճարտարապետական հուշարձաններից հայտնի են Ցինյանգուն («Սև այծի պալատ») պալատը (XIII դար), Բաոգուանսի վանքը, Ուխոուցի տաճարի համալիրը (XVI —XVIII դարեր)։ Չենդուում է Սիչուան նահանգի թանգարանը, Դու Ֆուի տուն-թանգարանը։ Տեղացիները Չանդուն անվանում են նաև Փոքր Պեկին։

Աշխարհագրություն

Քաղաքը գտնվում է Չենդու հարթավայրի Սիչուան ավազանի արևմտյան ծայրում։ Քաղաքի շրջանը ձգվում է 192 կմ արևմուտքից արևելք և 166 կմ հյուսիսից հարավ՝ 12390 կմ² տարածքով։ Սահմանակից է Դեյան, Զըյան, Մեյշան և Յաան և Նգավա-տիբեթական-ցյան ինքնավար պրեֆեկտուրա հետ։ Քաղաքային տարածքը գտնվում է ծովի մակարդակից մոտ 500 մ բարձրության վրա։ Չենդուի ամենացածր կետը 378 մ է, քաղաքից դուրս տեղանքն ավելի բազմազան է։

Կլիմա

Չենդուի կլիման բնութագրվում է որպես խոնավ մերձարևադարձային։ Հարմար է ինչպես մարդկանց, բնակության, այնպես էլ գյուղատնտեսության համար։ Լեռները Քինլին քաղաքը պաշտպանում են Սիբիրից հյուսիսային օդային զանգվածների ներթափանցումից, ուստի Չենդուում ձմեռը ավելի մեղմ է, քան Յանցզիի ստորին հատվածում։ Հունվարի միջին ջերմաստիճանը 5°С է; ձյունը շատ հազվադեպ է ընկնում, չնայած երբեմն հնարավոր են կարճատև սառնամանիքներ։ Ամառները խոնավ են և բավականին շոգ, բայց ոչ այնքան տաք, որքան Յանցզի գետի տակ գտնվող քաղաքներում։ Հուլիսին և օգոստոսին միջին ջերմաստիճանը մոտ 25 °C է, թեև ցերեկը կարող է հասնել 37 °C և ավելի բարձր։ Կայուն ջերմային ալիքները նույնպես բավականին հազվադեպ են։ Ամենաշատ տեղումները ընկնում են հունիսից սեպտեմբեր ամիսներին։

Պատմություն

Չենդուն առաջացել է մ.թ.ա 4-րդ դարում։ Երբ մարդիկ եկան այս վայրերը Շու թագավորության հիմնադրման ժամանակ, նրանց ասացին. «Առաջին տարին պետք է դառնա գյուղ, երկրորդ տարին` քաղաք, երրորդ տարին պետք է դառնա մայրաքաղաք» (一いち年ねん成なり聚，二に年ねん成なり邑，三さん年ねん成都せいと); «մայրաքաղաք դառնալ» (成都せいと) բառերից առաջացել է «Չենդու» անվանումը։ Հին Շու թագավորությունում հայտնի էին Չենդուն, Սինդու և Գուանդուն (ժամանակակից Շուանգլիու), որոնք միասին կոչվում են «երեք Դու» (三さん都と), բայց ավելի ուշ Չենդուն բարձրացավ, իսկ Սինդու և Գուանդուն այժմ դարձել են նրա բաղկացուցիչ մասերը։

Մեր դարաշրջանի սկզբում Չենդուն հայտնի էր դիպա արտադրությամբ և կոչվում էր նաև Ջինչենգ ("դիպայի քաղաք")։ Մինչև Մ.թ. ա. 316 թ. Չենդուն Շու թագավորության ժամանակ մայրաքաղաքն էր ( Չժոու շրջան), Երեք թագավորությունների դարաշրջանում 221 — ից մինչև 263 թվականը ՝ թագավորության մայրաքաղաքը, IV դարի առաջին կեսին ՝ պետության մայրաքաղաքը Չեն, V դարի սկզբին ՝ պետության մայրաքաղաքը Արևմտյան Շու, իսկ հինգ հարստությունների դարաշրջանը և տասը թագավորությունները|հինգ հարստությունների ժամանակաշրջանը, պետությունների մայրաքաղաքը վաղ Շու և Վերջին Շու:994 թվականին Չենդուն որոշ ժամանակ եղել Է ապստամբական պետության մայրաքաղաքը ՝Լի Շու։

1644-46-ին Չենդուն գրավվեց Ճան Սիենճոնի ապստամբ բանակի կողմից՝ դառնալով նրա հիմնադրած Մեծ Արևմտյան պետության] մայրաքաղաքը։ Գյուղացիական մեծ պատերազմի տարիներին (1628-1647), Չինաստանի մանչուների նվաճման և Երեք վտակ իշխանների պատերազմի տարիներին։ Քաղաքը մեծ վնաս է կրել և գրեթե ամայացել։ Ցին կայսրության ստեղծումից հետո կառավարությունը ստիպված էր հատուկ միջոցներ ձեռնարկել լքված Սիչուան նահանգը վերաբնակեցնելու համար, և քաղաքն աստիճանաբար վերականգնվեց։ Սիչուան նահանգն առանձնացվեց առանձին ռազմական նահանգապետության, իսկ 1731 թվականից Չենդուն դարձավ Սիչուանի նահանգապետի նստավայրը։

Մինչև 20-րդ դարը Չենդուն շրջանային քաղաք էր, որը չուներ սեփական կառավարություն։ 1928 թվականին Չենդու և Հուայան շրջանները պաշտոնապես միավորվեցին Չենդու քաղաքի մեջ՝ իրենց սեփական իշխանությունների հետ։

1949 թվականի դեկտեմբերի 27-ին Չինաստանի ժողովրդական ազատագրական բանակը մտավ Չենդու, իսկ Չենդուն դարձավ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության մի մասը։ 1952 թվականին Սիչուանը վերականգնվեց, և Չենդուն դարձավ ուղղակի գավառական կառավարման քաղաք, որտեղ գտնվում էր նահանգային կառավարությունը։

Բնակչություն

Չենդուում գերակշռում են Հանը, կան նաև տիբեթցիների, Ցիանգի, Լիսուի և Նաքսիի փոքր համայնքներ։ Չենդուի հավատացյալ բնակիչները դավանում են շենգիզմ, բուդդայականություն, դաոսականություն, իգուանդաո, կաթոլիկություն, անգլիկանիզմ և իսլամ։

Վենշու վանք
Դաոսական կանաչ այծի տաճարը
Բուդիստական տաճար Դացիկ
Սանյայի տաճար Ուհաուցի համալիրում
Անարատ հղիության կաթոլիկ տաճար

Վարչատարածքային բաժանում

Չենգդու ենթագավառական քաղաքը բաժանված է 12 շրջանների, 5 քաղաքային շրջանների, 3 շրջանների։

Տնտեսություն

Չենդուն Չենդու-Չունցին տնտեսական օղակի շրջանի մի մասն է, որը չորրորդն է Չինաստանում տնտեսական կլաստերների շարքում՝ զիջելով միայն Գուանդուն-Սյանգան-Մաոմինի Մեծ ծոցին, Յանցզի դելտային և Պեկին-Տյանցզին-Հեբեյին^[2]:.

Չենդուն արտադրության, մանրածախ և մեծածախ առևտրի, ֆինանսական և ապահովագրական ծառայությունների, գիտության և տեխնոլոգիաների, լոգիստիկայի, տրանսպորտի և հեռահաղորդակցության խոշոր կենտրոն է։ Համաշխարհային բանկի 2007 թվականի Համաշխարհային ներդրումային կլիմայի զեկույցի համաձայն՝ Չենդուն հայտարարվել է Չինաստանի ներդրումային միջավայրի չափանիշ^[3]։ Նաև, ըստ տնտեսագիտության Նոբելյան մրցանակակիր Ռոբերտ Մանդելի և հայտնի չինացի տնտեսագետ Լի Ինինի կողմից անցկացված ուսումնասիրության, որը հրապարակվել է 2010 թվականին Ազգային տեղեկատվական կենտրոնի կողմից, Չենդուն դարձել է արևմտյան տարածաշրջանի տնտեսական շարժիչը, նոր ուրբանիզացիայի գլխավոր կենտրոնը և ամենամեծը՝երկրի արևմտյան մասում ներդրումների ներգրավման կենտրոն։

Ծանոթագրություններ

↑ 国くに务院第だい七次全国人口普查领导小组办公室 中国ちゅうごく人口じんこう普ひろし查分县资料りょう—2020 (չին.) — 北京ぺきん市し: 中国ちゅうごく统计出版しゅっぱん社しゃ, 2022. — 983 p. — ISBN 978-7-5037-9772-9
↑ «Китай продвигает строительство кластера аэропортов Чэнду-Чунцин». Жэньминь Жибао.
↑ «Chengdu, a benchmark city for investment environment in inland China», Chengdu Invest [1] Արխիվացված 2013-06-03 Wayback Machine

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 713)։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չենդու» հոդվածին։

[_78ce9f59160902eb-1] 国くに务院第だい七次全国人口普查领导小组办公室 中国ちゅうごく人口じんこう普ひろし查分县资料りょう—2020 (չին.) — 北京ぺきん市し: 中国ちゅうごく统计出版しゅっぱん社しゃ, 2022. — 983 p. — ISBN 978-7-5037-9772-9

[2] «Китай продвигает строительство кластера аэропортов Чэнду-Чунцин». Жэньминь Жибао.

[3] «Chengdu, a benchmark city for investment environment in inland China», Chengdu Invest [1] Արխիվացված 2013-06-03 Wayback Machine

[1]

[2]

[3]