Տեսնել Անտառ էջի աղբիւրը

== Անտառներուն  Տեսակները ==
[[Պատկեր:Swiss National Park 131.JPG|ձախից|մինի|Սոճիներու անտառ՝ [[Զուիցերիա|Զուիցերիոյ]] մէջ]]
*'''Բարեխառն գօտիին ասեղնատերեւ անտառները''' կը տարածուին Եւրասիոյ եւ Հիւսիսային Ամերիկայի բարեխառն շրջաններուն մէջ՝ Տունդրայէն հարաւ, ուր ջերմաստիճանը ցած է: Կը տարածուին ասեղնատերեւ անտառները, ուր ծառերու ու թուփերու տերեւները կը նմանին ասեղներու (ունի պաշտպանիչ նշանակութիւն) եւ ծածկուած են լաւ զարգացած մեքենագիտական հիւսուածքով. անոնք կը նպաստեն բոյսերուն կենսագործունէութեան՝ աճին, խոնաւութեան լրիւ իւրացման, իսկ ձմրան ծառերը կը պահպանեն չորնալէ։ Մութ ասեղնատերեւ անտառներուն մէջ կը գերիշխեն ստուերասէր ծառատեսակները ([[Եղեւին|եղեւինն]] ու սիպերիական սոճին), լուսաւոր ասեղնատերեւ անտառներուն մէջ՝ լուսասէր [[Կուենի|կուենին]] եւ [[Սոճի|սոճին]]։
Մութ ասեղնատերեւ անտառները սովորաբար ունին 2-3 շարք։ Առաջին շարքը ծառային է, երկրորդը՝ խոտային, երրորդը՝ մամռային։ Թուփերը ցանցառ են եւ ինքնուրոյն շարք մը չեն կազմեր։ Անտառին թոյլ լուսաւորութեան պատճառով, բազմաթիւ բոյսեր կորսնցուցած են քլորոֆիլը։ Լուսաւոր ասեղնատերեւ անտառներուն ծառերը աւելի նօսր դասաւորուած են, ստորին շարքերուն մէջ, լոյսին համեմատական ուժգնութիւնը կը նպաստէ թփուտային շարքին զարգացման։

Ասեղնատերեւ անտառներուն մէջ, անողնաշար անասուններուն գերակշռող մասը, որոշ կաթնասուններ, երկակենցաղներ եւ սողուններ խստաշունչ ձմրան ընթացքին կ'անշարժանան։ Կարգ մը անասուններու բնորոշ են եղանակային գաղթերը։ Ասեղնատերեւ անտառներուն մէջ, ամբողջ տարին կը գտնուի անհրաժեշտ քանակութեամբ թարմ եւ մատչելի կեր։

* '''Բարեխառն գօտիին խառն եւ լայնատերեւ անտառները''' կը տարածուին Արեւմտեան Եւրոպայի բարեխառն տարածութիւններուն մէջ, Ռուսիոյ եւրոպական մասին՝ միջին եւ հարաւային շրջաններուն մէջ, Ղրիմի, Կովկասի, Ասիոյ ներքին ցամաքային շրջաններուն, Հեռաւոր Արեւելքի, [[Սախալին|Սախա]]<nowiki/>[[Սախալին|լին]]<nowiki/>ի, Գամչատկայի, Արեւելեան Չինաստանի, Հիւսիսային Ճափոնի եւ Հիւսիսային Ամերիկայի մերձատլանտեան նահանգներուն մէջ։ Այս անտառները բնորոշ են բարեխառն գօտիին տաք եւ խոնաւ կլիմայով շրջաններուն, ուր զարգացած է փարթամ բուսականութիւն մը։ Լայնատերեւ անտառները տերեւածածկ են միայն ամրան՝ աճման բարենպաստ ամիսներուն, իսկ աշնան, նուազ ջերմաստիճանին հետեւանքով կը տերեւաթափին, իսկ ձմրան կը մերկանան։ Լայնատերեւ ծառատեսակներ են հաճարենին, կաղնին, շագանակենին, լորենին, [[ընկուզենի|ըն]]<nowiki/>[[ընկուզենի|կուզենի]]<nowiki/>ն եւ այլն։ Այս<nowiki/> անտառներո<nowiki/>ւն մէջ կարելի է հանդի<nowiki/>պիլ նաեւ մանրատերեւ ծառերու՝ ցարասիի եւ կաղամախիի։
Լայնատերեւ ծառերը աչքի կ'իյնան լայն տերեւաթիթեղիկներով, տերեւները ունին վառ կանաչ գոյն, զուրկ են մազածածկէ։ Ծառերուն բուներն ու ճիւղերը ծածկուած են հաստ կեղեւով, իսկ [[բողբոջներ]]<nowiki/>ը՝ ամուր իրարու վրայ նստած են թեփուկներով։ Այս առանձնայատկութիւնները ձմրան կը նուազեցնեն գոլորշիացման ուժգնութիւնը։ Ի տարբերութիւն փշատերեւներուն՝ լայնատերեւ անտառները աչքի կ'իյնան խիտ (2 ծառային, 2 թփուտային եւ քանի մը խոտային) շարքերով, հարուստ ենթանտառով եւ խոտածածկոյթով։ Լայնատերեւ անտառներուն անասնական աշխարհը հարուստ է եւ բազմազան։

* '''Մերձարեւադարձային չոր անտառները''' կը տարածուին միջերկրածովային կլիմայով շրջաններուն մէջ՝ [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական ծովուն]] ափերուն, Ղրիմի թերակղզիին հարաւը, Հիւսիսային Ամերիկայի մէջ՝ [[Քալիֆորնիա|Քալիֆորնիոյ]] թերակղզիին մէջ, [[Աւստրալիա|Աւստրալիոյ]] հարաւ արեւմտեան շրջաններուն մէջ, [[Ափրիկէ|Ափրիկէի]] հարաւային մասին՝ Կարպի մարզին մէջ։ Այս շրջանին, ամառը տաք է եւ չոր, իսկ ձմեռը՝ տաք։ Կը զարգանան կոշտատերեւ անտառները։ Տերեւները կոշտ են, կաշեկերպ։ Կան այնպիսի բուսատեսակներ, որոնց տերեւները յետաճած են, եւ ֆոթոսինթեզը կը կատարուի կանաչ ցօղուններու միջոցով։ Որոշ բոյսեր ամբողջ տարուան ընթացքին կը շարունակեն իրենց աճը եւ մշտադալար են։ Այս անտառները կազմուած են 2, երբեմն՝ 1 ծառային, 1 թփուտային եւ խոտային շարքերէ։ 
* '''Մերձարեւադարձային խոնաւ անտառները''' կը տարածուին գօտիի<nowiki/>ն, աւելի խոնա<nowiki/>ւ շրջաններուն մէջ՝ [[Հիւսիսային Ամերիկա|Հիւսիսային Ամերիկայ]]<nowiki/>[[Հիւսիսային Ամերիկա|ի]] մէջ, (հարաւային մերձափնեայ շրջաններուն եւ [[Ֆլորիտա|Ֆլորիտայ]]<nowiki/>[[Ֆլորիտա|ի]] մէջ), [[Ճափոն|Ճափոնի]], [[Նոր Զելանտա|Նոր Զելանտայի]], [[Հիմալաեան|Հիմալաեաններու]] հարաւային լանջերուն եւ Այսրկովկասի մէջ։ Գլխաւորաբար՝ կազմուած են երկբլթակ բոյսերէ, երբեմն կարելի է հանդիպիլ նաեւ ասեղնատերեւ ծառերու<nowiki/>։ Ծառերուն տերեւները օժտուած են մեծ տերեւներով, կը փայլին, կաշեկերպ են եւ ձուաձեւ, ունին վառ կանաչ գոյն եւ մեծ միջբջիջային տարածութիւններ։ Արեւին ճառագայթներուն նկատմամբ միշտ ուղղահայեաց կը դասաւորուին։
Այս անտառներուն բարենպաստ պայմանները՝ մեղմ [[ձմեռ]]<nowiki/>ները, տաք հողերը, սնունդի բարձր արժէք ունեցող սերմերու ու պտուղներու առատութիւնը, նպաստած են հողին եւ անտառային թաղիքին մէջ, բնակող անողնաշարներու, ինչպէս նաեւ՝ բուսակեր անասուններու բազմազանութեան։

* '''Արեւադարձային փշոտ չոր նօսրանտառները''' բնորոշ են մերձհասարակած գօտիին։ Կը տարածուին [[Ափրիկէ]]<nowiki/>ի, [[Հարաւային Ամերիկա|Հարաւային Ա]]<nowiki/>[[Հարաւային Ամերիկա|մերիկա]]<nowiki/>յի եւ Աւստրալի<nowiki/>ոյ մէջ. կազմուած են ցած ծառերէ եւ թուփերէն, որոնք չոր ժամանակաշրջանին կը տերեւաթափին։ Կան նաեւ մշտադալար տեսակներ։ Հոս ծառերը եւ թուփերը նօսր դասաւորուած են, ունին ծուռ ու մուռ բուն։ Երբեմն կը գտնուին շշաձեւ ծառեր, որոնք ունին հաստ բուն, ուր ջուր կը պաշարեն։ Այս անտառներուն բնորոշ է փշոտ, ամուր բնափայտ ունեցող ծառերու առատութիւնը, որուն համար զանոնք յաճախ կ'անուանեն կացնակոտրուկ։
Չոր ժամանակաշրջանին, նօսր անտառներու անասուններուն գերակշռող մեծամասնութիւնը չի բազմանար. անողնաշարներն ու երկակենցաղները կը ձմեռեն իրենց թաքստոցներուն մէջ, կարգ մը անասուններ պաշար կը հաւաքեն կլիմայական անբարենպաստ ժամանակաշրջանին համար, իսկ ուրիշներ ալ կը մնան ոչ մեծ տարածքներու մէջ, ուր առկայ են իրենց գոյութեան համար բարենպաստ պայմաններ։ 

Նօսր անտառները աւելի խոնաւ շրջաններու մէջ, կը փոխարինուին արեւադարձային տերեւաթափ անտառներով։ Չոր ժամանակաշրջանին, սովորաբար կը տերեւաթափին միայն վերին շարքի ծառերը, երկրորդ շարքինները մշտադալար են։ Այս անտառներուն մէջ, կը գերակշռեն փոքր ծառերը։ Առատ տեղումներով շրջաններուն մէջ, կը տարածուին արեւադարձային կիսամշտադալար անտառները, ուր  թփուտային շարքը կը բացակայի։ Այս անտառները կը տարածուին Հարաւ արեւելեան Ասիոյ մէջ, [[Հնդկաստան]]<nowiki/>ի, [[Հնդկաչին]]<nowiki/>ի, [[Հարաւային Ամերիկա]]<nowiki/>յի, [[Ափրիկէ]]<nowiki/>ի մէջ։

* '''Խոնաւ մշտադալար արեւադարձային «անձրեւային» անտառը''' բուսականութեան ուրոյն տիպ է, որուն գոյութիւնը կապուած է աւելի բարենպաստ բնակլիմայական պայմաններու հետ։ Անոնք կը տարածուին տաք եւ խոնաւ շրջաններու մէջ, ուր այս երկու գործօնները տարուան ընթացքին հաւասարաչափ կը բաշխուին։ Այս անտառները անընդհատ գօտի չեն կազմեր, որովհետեւ անտառներով զբաղած հարթավայրերը կ'ընդհատին բարձրաւանդակներով եւ լեռներով։ Խոնաւ արեւադարձային անտառները կը տարածուին Հարաւային Ամերիկայի մէջ՝ Ամազոն գետի աւազանին, Կեդրոնական Ամերիկայի արեւելեան ափերուն, Ափրիկէի՝ Գոնկօ գետի աւազանին եւ [[Գվինեական ծոց|Գվինէական ծոց]]<nowiki/>ին մեր<nowiki/>ձա<nowiki/>փնեայ շրջաններուն մէջ, Հարաւ արեւելեան Ասիոյ, Ֆիլիպպինեան կղզիներուն հարաւային մասերուն, Սրի Լանգայի հարաւ<nowiki/> արեւմտեան մասին եւ Մալակա թերակղզիին մէջ։
Խոնաւ արեւադարձային անտառներուն ծառերը եւ թուփերը աչքի կը զարնեն իրենց իւրայատուկ տերեւներով։ Անոնք մեծ են, կոշտ, կաշեկերպ եւ կը պարունակեն մեծ քանակութեամբ կայծքարահող, նուենի: Տերեւին վերին մակերեսը հարթ է եւ փայլուն, իսկ ստորինը՝ երբեմն թաւոտ։ Փայլուն մակերեսը ունի պաշտպանողական դեր. կ'անդրադարձնէ արեւին [[Ճառագայթոմ|ճառագայթ]]<nowiki/>ները եւ կը նպաստէ տերեւներու վրայէն անձրեւի կաթիլներուն արագ արտահոսքին։

Խոնաւ արեւադարձային անտառները հարուստ են ծառերու բուներու վրայ բնակող բոյսերով՝ եւ աչքի կը զարնեն անասուններու բազմազանութեամբ։