Porto Alegre
| Porto Alegre | ||
| ||
| Kelk imaji pri Porto Alegre. | ||
|
_-_Brasao.png)
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Brazilia
| |
| Stato: | Rio Grande do Sul | |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 30°01'58"S | |
| Longitudo: | 51°13'48"W | |
| Altitudo: | 10 m | |
| Surfaco: | 497 km² | |
| Habitanti: | 1 332 570[1] (2022) | |
| Denseso di habitantaro: | 2682 hab./km² | |
| Disto de Brasília: | 2 121 km | |
| Urbestro: | Sebastião Melo (MDB, 2021-2024) | |
Mapo:
| ||
| ||
Porto Alegre esas chef-urbo di Braziliana stato Rio Grande do Sul. Segun la demografiala kontado di 2022, ol havis 1 332 570 habitanti[1]. Lua tota surfaco esas 497 km². Lua metropolala regiono havas cirkume 4 276 475 habitanti,[2] esanta la 5ma maxim populoza metropolala regiono di Brazilia. Porto Alegre e lua metropolala regiono koncentras multa industrii, komerceyi e servadi.
En 2007 Porto Alegre deklaresis "urbo sen iliterateso" dal Ministerio pri Eduko Braziliana. Ta agnosko donesas al urbi ube plua kam 96% ek la habitantaro esas alfabetizata. Segun la demografiala kontado di 2000, nur 3,3% de la habitantaro ne savis lektar o skribar.[3] La du maxim bona universitati del urbo anke judikesis en 2006 kom la du maxim bona universitati de la Suda Regiono di Brazilia: l'Universitato Federala de Rio Grande do Sul (Universidade Federal do Rio Grande do Sul - UFRGS) e la Pontifikala Universitato Katolika (Pontifícia Universidade Católica - PUC-RS).
Historio
[redaktar | redaktar fonto]
La regiono di Porto Alegre ja habitesis da indijena grupi de adminime 11.000 yari ante nun. Cirkume la yaro 1000, indijeni tapuia ekpulsesis de ibe dal indijeni de etnio Tupi, veninta de Amazonia.
La regiono apartenis a Hispania segun la traktato di Tordesillas, de 1494. Tamen, kande la kroni Portugalana e Hispana unionesis, Portugalani e lia decendanti komencis explorar la regiono. Kande li arivis a la regiono, ol habitesis dal indijeni Karijo, qui sklavigesis dal kolonigiisti de Portugalana origino.
Pos la Traktato di Madrid de 1750, Portugal recevis definitive la regiono de Hispania. La rejulo Portugalana imperis la sendo di 4.000 familii de Acori a la regiono por koloniigar ol, ma fakte nur 1.000 pari sendesis. Porto Alegre fondesis ye la 26ma di marto 1772 da Acoriana kolonigiisti. En 1798 l'urbo havis 3.000 habitanti, ed en 1814 li ja esis 6.000.
Ye la 27ma di agosto 1808 Porto Alegre promocesis a "vilajo", ed en 1812 ol divenis chef-urbo di la kapitanio São Pedro do Rio Grande do Sul, pose transformita en la nuna stato Rio Grande do Sul kande la republiko prokamesis. Kun la kresko di vicina urbi, Porto Alegre balde divenis importanta komercala centro di la regiono.
En 1822 Porto Alegre divenis urbo. Pose, komencis arivar l'unesma enmigranti Germana, qui instalis fabrikerii, restorerii e komerceyi. Pro la mala ekonomiala stando di la kapitanio e l'alta imposti, en 1835 komencis la milito di Farrapos kontre la centrala guvernerio imperiala di Brazilia. En 1836 l'imperiala trupi okupis Porto Alegre, qua pose asiejesis tri foyi, til 1838. Malgre la kresko dil habitantaro dum ta epoko, la surfaco dil urbo expansesis erste pos 1845, kande la milito finis, e la murego qua cirkondis ol demolisesis.[4] En 1861 inauguresis lua unesma teatro.
De 1865 til 1870 dum la milito di Paraguay, ol esis la maxim granda urbo Braziliana proxim la zoni di kombati. L'urbo recevis pekunio del guvernerio imperiala, instalesis telegrafo, e lua portuo e kazerni modernigesis. Du yari pos finir la milito, en 1872, inauguresis l'unesma linei di tramveturi, en 1874 inauguresis lua gasometro, ed en 1899 inauguresis lua sistemo di higienala kloaki.
Dum la komenco dil 20ma yarcento l'urbestro José Montaury, qua guvernis l'urbo dum 27 yari ed influesis dal idei Pozitivista, komencis granda programo di publika verki. Ilu expansis la sistemo di publika lumizo, la distributo di aquo, la sistemo di transporto, la quanto di publika skoli, la policistaro, la sistemo di higienala kloaki e l'asisto publika. Pri la kulturo, inauguresis en 1908 la Libera Instituto pri Bel Arti, nun parto del Universitato Federala de Rio Grande do Sul. En 1928 l'urbestro Alberto Bins inauguris l'avenui Borges de Medeiros, Júlio de Castilhos, e la viadukto Otávio Rocha, l'unesma del urbo. Dum la Revoluciono di 1930 qua revokis lora prezidanto Washington Luís de la povo eventis populala tumulti e pafadi en la stradi.
La demografiala kontado di 1940 trovis 385 mil habitanti en Porto Alegre. Ante la duesma mondomilito existis 3 jurnali en Germana linguo en la urbo, Vaterland, Neue Deutsche Zeitung e Deutsches Volksblatt, pro la granda kolonio Germana dil stato. Omni montris simpatio a Naziista Germania, e kelka membri de la Germana komunitato kelkafoye paradis portanta la swastiko. Tamen, kande Brazilia eniris la milito alonge la Westala Federiti la jurnali e klubi Germana klozesis, ed omna demonstro di simpatio pri Naziisti proskriptesis. La manko di vari por konsumo stimulis l'expanso di lokala industri, nome en la baseno dil rivero Gravataí.
En 1941 eventis la maxim serioza inundado tillore enrejistrita en la urbo: granda parto dil centro e di la suda quarteri dil urbo inundesis[5]. On komencis diskutar pri konstrukto di digi por protektar ol. Tamen, erste dum la fino dil yari 1960a lua konstrukto komencis[5].
_d%C3%A9c1960_(11017097425).jpg)
En 1961, dum la politikala krizo pos la renunco di lora Braziliana prezidanto Janio Quadros, Leonel Brizola, lor guvernisto di Rio Grande do Sul, komandis de Porto Alegre tale nomizita "kampanio pri legaleso", e defensis ke lora viceprezidanto João Goulart asumis la povo segun establisis la konstituco, malgre la volunto di militistala sektori qui deziris kunvoko di nova elekti. En 1963, l'urbo gastigis l'Universíade, mondala sporta konkurso inter universitati. Dum la fino dil yari 1960a, la linei di tramveturi extingesis komplete. De 1971 til 1974 konstruktesis digo Mauá, alta de 3 metri, por preventar inundadi de lago Guaíba[5].
Dum la komenco dil yari 1980a, l'urbo ja havis 1,1 milion habitanti e konfrontis serioza urbala problemi, malgre min intense kam altra urbi Braziliana, exemple povreso, chomeso, manko di bona habiteyi e higienala kloako-sistemo por omni, poluto di lua riveri, edc. En 1983 e 1984, quale ank eventis en altra granda urbi Braziliana ye la sama epoko, eventis granda demonstri qui demandis direta elekti por prezidanto.
Dum la yari 2000a l'urbo trifoye gastigis la Mondala Forumo Sociala (Portugalane: Fórum Social Mundial) qua diskutis alternativi por durar mondala developo sen domajar l'ambiento, ed inkluzanta le povra e la povra nacioni. En 2009, 1,4 milion personi rezidis en Porto Alegre, qua esis la 11ma maxim populoza de Brazilia. En 2014 l'urbo recevis kelka partii de la Mondala Kupo di Futbalo, e stadio Beira Rio, de futbalo-klubo Internacional modernigesis.
En mayo 2024, Porto Alegre subisis la maxim serioza inundado de lua historio: ye la 5ma di mayo, la nivelo di lago Guaíba esis plu kam 5,3 metri plu alta kam lua normala nivelo[6]. La digi ne esis suficanta por protektar la centro e la nordala quarteri dil urbo[6].
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
.jpg)
Porto Alegre jacas an la norda extremajo di rivala laguno nomizita Lagoa dos Patos, ube 5 fluvii e riveri debushas, e formacas lago (lokale nomizita rio, to esas, "fluvio") Guaíba. En la lago Guaíba, la maxim importanta hidrografiala loko dil urbo, ekfluas riveri qui trairas la urbo ed existas plaji di dolca aquo, malgre ke ne uzebla por balnar, pro sua polutajo.
La reliefo di Porto Alegre esas anciena, kun roki evanta 2 til 2,4 miliardi yari. Existas 40 kolini en sua perimetro, e la mezavalora altitudo dil urbo esas 10 metri. La maxim alta punto (kolino Santana) jacas 331 metri super la marala nivelo.
La klimato di Porto Alegre esas subtropikala (Cfa segun la klimatala klasifikuro da Köppen). La proximeso dil lago Guaíba augmentas la humideso dil urbo. La mezavalora temperaturo en julio (vintro) esas 13,8°C, kontre ke la temperaturo en januaro (somero) esas 24,7°C.
La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1425,4 mm, e la maxim pluvoza monati esas junio, julio e septembro, kun mezavalore 141,3 mm single.
Transporto
[redaktar | redaktar fonto]
La geografiala situo di Porto Alegre, havanta la lago Guaíba este, e monteti sude ed este kondicionis lua urbala kresko adnorde. En ta direciono kreesis la precipua chosei e ferovoyi, e norde del urbo jacas la precipua urbi de lua metropolala regiono. La portuo di Porto Alegre esas la maxim granda fluviala portuo di Brazilia. Havanta entote 25 magazini qui okupas 70 mil m² en totala areo di 450 mil m², ol administresas da publika kompanio qua apartenas a la stato Rio Grande do Sul, e transportas cirkume 4 milion tuni di vari omnayare, nome papero, dungo, salo, grani, granda elektrala equipuri, hani konjelata, e celuloso.
Tri importanta federala chosei - BR-290, BR-101 e BR-116 - konvergas a Porto Alegre. Choseo BR-290 ligas la litoro di Santa Catarina (ube ol recevas la nomo BR-101) e la norda litoro di Rio Grande do Sul a la frontiero di Brazilia kun Arjentinia ed Uruguay. Choseo BR-116 ligas la sudo di Brazilia (Chuí) a la nordo di la lando.
Pri aerala transporto, l'aeroportuo Internaciona Salgado Filho recevis 8 012 114 veheri dum la yaro 2017,[7] esanta la 8ma maxim uzata aeroportuo di Brazilia.
Pri publika transporto urbala existas 1592 autobusi, qui parkuras 364 linei e transportas 1,1 milion veheri omnadie. Ultre l'autobusi existas 403 mikr-autobusi, 618 vehili por transportar skolani, e 3.923 taxii. Ank existas 1 lineo di surfacala metroo, qua ligas Porto Alegre a Novo Hamburgo. En 2009, ol transportis 44 404 858 veheri.[8]
De la nomizita Estação Rodoviária de Porto Alegre (staciono di autobusi di Porto Alegre) departas linei di autobusi qui ligas Porto Alegre ad altra urbi fora lua metropolala regiono, ad altra stati, ed anke a vicina landi (Arjentinia ed Uruguay). Dum la festala dii o dum la skolala vakanci, ol povas recevar plu kam 80 mil veheri omnadie.
Kelka turistala loki
[redaktar | redaktar fonto]
Quale altra granda urbi kun turistala loki, Porto Alegre havas sistemo di autobusi qui parkuras lua historiala centro ed altra turistala punti. Un ek la maxim famoza esas la Publika Centrala Merkato (Mercado Central Público), en edifico inaugurita en 1869, ube vendesas regionala produkturi, exemple mateo e mielo, e gastigesas multa restorerii. L'edifico subisis 4 granda incendii (1912, 1976, 1979 e 2013), ma restauresis pose.[9]
La Muzeo Iberê Camargo gastigas permanante pikturi del piktisto Iberê Camargo e tempale expozas verki da altra artisti.
Parko Redenção esas granda verda areo proxim la centro del urbo multe uzata dal habitanti por ociado. La zoo di Porto Alegre jacas en ol.
L'ancienda gasometro dil urbo, inaugurita en 1928, nun esas kulturala centro. Jacanta apud la lago Guaíba, multa Portoalegreani iras ibe por observar la sunokusho.
La Muzeo pri Arto de Rio Grande do Sul (MARGS) jacas en edifico inaugurita en 1913, e gastigas pikturi da Emiliano Di Cavalcanti e Candido Portinari.[10]
Referi
[redaktar | redaktar fonto]
- ↑ 1,0 1,1 População em Porto Alegre (RS) é de 1.332.570 pessoas, aponta o Censo do IBGE - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 28ma di junio 2023. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Região Metropolitana de Porto Alegre é a 5ª mais populosa do país - Publikigita da Zero Hora. Dato di publikigo: 30ma di agosto 2016.
- ↑ "Porto Alegre é destaque na erradicação do analfabetismo" - Publikigita da Comunicação Social da Prefeitura de Porto Alegre. Dato di publikigo: 20ma di junio 2007. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Baptista, Maria Teresa Paes Barreto. José Lutzenberger no Rio Grande do Sul: Arquitetura, Ensino, Pintura (1920-1951). Porto Alegre: PUC-RS, 2007. pp. 8-9
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Entenda como funciona o sistema de diques de Porto Alegre - Publikigita da Correio do Povo. Dato di publikigo: 25ma di septembro 2023. Idiomo: Portugalana.
- ↑ 6,0 6,1 Nível do Guaíba ultrapassa 5 metros e recorde coloca Porto Alegre em alerta de ‘inundação severa’ - Publikigita da Portal Banda B. Dato di publikigo: 5ma di mayo 2024. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Estatísticas - Dezembro de 2017 - Publikigita da Infraero. URL vidita ye 23ma di julio 2017. Idiomo: Portugalana.
- ↑ "Histórico" - Publikigita da Trensurb. URL vidita ye 14ma di septembro 2010. Idiomo: Portugalana.
- ↑ O Mercado Público Central de Porto Alegre - URL vidita ye 6ma di decembro 2019.
- ↑ MUSEU de Arte do Rio Grande do Sul/Margs - URL vidita ye 6ma di decembro 2019. Idiomo: Portugalana.