1990
წელი
1990 (ათას ცხრაას ოთხმოცდაათი) წელი — გრიგორიანული კალენდრის არანაკიანი წელიწადი, რომლის პირველი დღეა ორშაბათი. ეს წელი არის XX საუკუნის მე-9 დეკადის მე-10 წელი.
| ათასწლეული: | I · II · III |
| საუკუნე: | XIX · XX · XXI |
| წლები: | 1987 · 1988 · 1989 1990 1991 · 1992 · 1993 |
| გრიგორიანული კალენდარი | 1990 MCMXC |
| იულიანური კალენდარი | 1989—1990 (14 იანვარიდან) |
| იულიანური კალენდარი ბიზანტიურ ერასთან |
7498—7499 (14 სექტემბერიდან) |
| ებრაული კალენდარი |
5750—5751 |
| ისლამური კალენდარი | 1410—1411 |
| ძველქართული კალენდარი | (21 მარტიდან) |
| - სამყაროს შექმნიდან | 7593—7594 |
| - ქრისტეს შობიდან | 1990 (ჩშჟ) |
| - ქორონიკონით | XIV მოქცევა და 146 (რმვ) წელი |
| ძველსომხური კალენდარი | 4482—4483 (11 აგვისტოდან) |
| სომხური საეკლესიო კალენდარი | 1439 ԹՎ ՌՆԼԹ
|
| ეთიოპური კალენდარი | 1982—1983 |
| რომის დაარსებიდან | 2742—2743 (4 მაისიდან) |
| ძველინდური კალენდარი | |
| - ვიქრამ-სამვატი | 2046—2047 |
| - შაკა სამვატი | 1912—1913 |
| - კალი-იუგა | 5091—5092 |
| ირანული კალენდარი | 1368—1369 |
| ბუდისტური კალენდარი | 2533 |
| იაპონური წელთაღრიცხვა | 2-й год Хэйсэй |
| ჩინური კალენდარი | 4686—4687 ყვითელი გველი — თეთრი ცხენი |
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:
მოვლენები
რედაქტირებაიანვარი
რედაქტირება- 3 იანვარი : პანამის ყოფილი ლიდერი მანუელ ნორიეგა ჩაბარდა ამერიკის სამხედრო ძალებს.
- 7 იანვარი : პიზის დახრილი კოშკი საზოგადოებისთვის დაიხურა ავარიული მდგომარეობის გამო.
- 10 იანვარი : ტაიმ ვორნერი (ინგ. Time Warner) შეიქმნა კორპორაციათა ტაიმ და ვორნერ კომუნიკაციების შერწყმის შედეგად.
- 11 იანვარი : მასიური (200.000) დემონსტრაცია ლიტვის დამოუკიდებლობის მხარდასაჭერად.
- 13 იანვარი : დაგლას ვაილდერი ხდება პირველი აფრო-ამერიკელი შტატის მთავრობის მმართველი აშშ-ს ისტორიაში რიჩმონდში, ვირჯინია.
- 15 იანვარი : ათასობით ადამიანი იჭრება შტასის შტაბ-ბინაში ბერლინში პირადი ჩანაწერების სანახავად.
- 22 იანვარი : რობერტ ტაპპან მორის, ჯუნიორს თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა 1988 წელს ინტერნეტ ვირუსის გამოშვებისთვის.
- 25 იანვარი : ბერლინის კედელი იწყებს რღვევას.
- 27 იანვარი : ქალაქი ტირასპოლი, მოლდავეთის სსრ, აცხადებს დამოუკიდებლობას მცირე ხნით.
- 31 იანვარი : პირველი მაკდონალდსი (ინგ. McDonald's) იხსნება მოსკოვში, სსრკ.
თებერვალი
რედაქტირება- 2 თებერვალი : აპართეიდი: სამხრეთ აფრიკის პრეზიდენტი ფრედერიკ დე კლერკი ლეგალიზების უფლებას აძლევს აფრიკის ეროვნულ კონგრესს ხელმეორედ და პირობას დებს ნელსონ მანდელას პატიმრობიდან განთავისუფლებისთვის.
- 7 თებერვალი : საბჭოთა კავშირი ოფიციალურად დაიშალა: საბჭოთა კომუნისტური პარტიის ცენტრალური კომიტეტი თანხმდება დასთმოს მართვის მონოპოლია.
- 11 თებერვალი : ნელსონ მანდელა გათავისუფლდა ვიქტორ ვერსტერის საპყრობილედან, კეიპტაუნთან ახლოს, სამხრეთ აფრიკა.
- 13 თებერვალი : გერმანიის გაერთიანება: მიღწეულ იქნა შეთანხმება გერმანიის გაერთიანების ორ ეტაპიან გეგმაზე.
- 15 თებერვალი : 8 წლის შემდეგ გაერთიანებულმა სამეფომ და არგენტინამ აღადგინეს დიპლომატიური კავშირები. გაერთიანებულმა სამეფომ კავშირი გაწყვიტა არგენტინის მიერ ფოლკლენდის კუნძულებზე (ბრიტანეთის დაქვემდებარებაში მყოფი ტერიტორია) შეჭრის გამო.
- 26 თებერვალი : სსრკ თანხმდება სრულად გამოიყვანოს სამხედრო ძალები (73500 მოსამსახურე) ჩეხოსლოვაკიიდან 1991 წლის ივლისისთვის.
მარტი
რედაქტირება- 6 მარტი : SR-71 ამყარებს ამერიკის ტრანსკონტინენტური სიჩქარის რეკორდს (1 საათი, 8 წუთი, 17 წამი), რაც ასევე მისი ბოლო ოფიციალური ფრენა იყო.
- 9 მარტი : ექ. ანტონია ნოველლო დაინიშნა აშშ მთავარ ექიმად (Surgeon General), რითაც ის გახდა აშშ ისტორიაში ამ პოსტზე წარდგენილი პირველი ქალბატონი, და ამასთან ლათინური წარმოშობის.
- 11 მარტი:
- ლიტვამ საბჭოთა კავშირისგან დამოუკიდებლობა გამოაცხადა.
- პატრიციო ეილვინი ხდება პირველი დემოკრატიულად არჩეული პრეზიდენტი ჩილეში 1970 წლის შემდეგ.
- 15 მარტი:
- სსრ კავშირის პირველ აღმასრულებელ პრეზიდენტად არჩეულ იქნა მიხეილ გორბაჩოვი.
- სპარსეთის ყურის ომი: ერაყელებმა ჩამოხრჩობა მიუსაჯეს ბრიტანელ ჟურნალისტს ფარზად ბაზოფტს ჯაშუშობის ბრალდებით. დაფნე პარიშს, ბრიტანელს მედდას, კი 15 წელი თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა თანამონაწილეობისთვის.
- 18 მარტი:
- 12 ფეწერული ნამუშევარი, შეფასებული 100 მილიონ აშშ დოლარად, მოიპარა პოლიციის თანამშრომლებად გადაცმულმა ორმა ქურდმა იზაბელა სტიუარტ გარდნერის მუზეუმიდან ბოსტონში, მასაჩუსეტსი. ეს იყო ამერიკის ისტორიაში მხატვრული ნამუშევრების ყველაზე მასშტაბური ქურდობა (ნაქურდალი 2005 წლისთვის ნაპოვნი არ იყო).
- აღმოსავლეთი გერმანია პირველ თავისუფალ არჩევნებს ატარებს 1932 წლის შემდეგ.
- 20 მარტი : ფილიპინების ყოფილი პრეზიდენტის, ფერდინანდ მარკოსის მეუღლე, ემელდა მარკოსის სასამართლო პროცესი იწყება, მექრთამეობის, სახელმწიფო ქონების დიდი რაოდენობით გაფლანგვისა და გამოძალვის ბრალდებით.
- 21 მარტი : ნამიბიამ დამოუკიდებლობა გამოაცხადა.
- 22 მაისი : იემენის გაერთიანება.
- 29 მაისი : რსფსრ სახალხო დეპუტაოტთა I ყრილობაზე ბორის ელცინი აირჩიეს რსფსრ უმაღლესი საბჭოს თავმჯდომარედ.
- 2 აგვისტო : ერაყის ჯარი ქუვეითში შეიჭრა.
- 3 ოქტომბერი : გამოცხადდა გერმანიის გაერთიანება.
- 15 ოქტომბერი : სსრ კავშირის ლიდერი მიხალ გორბაჩოვი დაჯილდოვდა ნობელის პრემიით მშვიდობის დარგში.
- 27 ოქტომბერი : ყირგიზეთის სსრ-ში პირველ პრეზიდენტად არჩეულ იქნა ასკარ აკაევი.
- 28 ოქტომბერი: საქართველოში ჩატარდა გასაბჭოების შემდეგ პირველი მრავალპარტიული არჩევნები. არჩევნებში გაიმარჯვა პოლიტიკურმა ბლოკმა, მრგვალი მაგიდა — თავისუფალი საქართველო.
- 22 ნოემბერი : დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრი მარგარეტ ტეტჩერი თანამდებობიდან გადადგა.
დაიბადნენ
რედაქტირება
მთავარი სტატია: კატეგორია:დაბადებული 1990.იანვარი
რედაქტირება- 4 იანვარი : ტონი კროოსი — გერმანელი ფეხბურთელი
- 7 იანვარი : ელენე გედევანიშვილი — ქართველი მოციგურავე
- 8 იანვარი : მარი ბექაური — ქართველი მწერალი და ფსიქოლოგი
- 13 იანვარი : მამადუ სახო — ფრანგი ფეხბურთელი
- 17 იანვარი : ერეკლე კილაძე — ქართველი ფეხბურთელი
- 18 იანვარი : ნაჩო (ფეხბურთელი) — ესპანელი ფეხბურთელი
- 22 იანვარი : ალიზე კორნე — ფრანგი პროფესიონალი ჩოგბურთელი
თებერვალი
რედაქტირება- 2 თებერვალი : გოგიტა გოგატიშვილი — ქართველი ფეხბურთელი
- 3 თებერვალი : ანა ტატიშვილი — ქართველი ჩოგბურთელი
- 7 თებერვალი : ჯანლუკა ლაპადულა — იტალიელი ფეხბურთელი
- 9 თებერვალი : ბადრი ტეტუნაშვილი — ქართველი ფეხბურთელი
- 11 თებერვალი : გო არა — სამხრეთკორეელი მსახიობი და მოდელი
მარტი
რედაქტირება- 1 მარტი : ლაშა ღონღაძე — ქართველი ფეხბურთელი
- 3 მარტი : ლუკა მარონე — იტალიელი ფეხბურთელი
- 3 მარტი : ომერო ტონიონი — იტალიელი ფეხბურთელი და მწვრთნელი
- 6 მარტი : ესტი გინზბერგი — ებრაელი მოდელი და მსახიობი
- 7 მარტი : გიორგი გეთიაშვილი — ქართველი ფეხბურთელი
- 8 მარტი : ასიერ ილიარამენდი — ესპანელი ფეხბურთელი
- 9 მარტი : დალეი ბლინდი — ნიდერლანდელი ფეხბურთელი
- 9 მარტი : არაზ ოზბილისი — სომეხი ფეხბურთელი
- 13 მარტი : ანტუან ვალუა-ფორტიე — კანადელი ძიუდოისტი
- 14 მარტი : საშა კლემენტსი — კანადელი მსახიობი
აპრილი
რედაქტირებამაისი
რედაქტირება- 29 მაისი : დავით ღარიბიანი — სომეხი მსახიობი, რეჟისორი, წამყვანი და მოდელი
ივნისი
რედაქტირებაივლისი
რედაქტირებააგვისტო
რედაქტირებასექტემბერი
რედაქტირებაოქტომბერი
რედაქტირებანოემბერი
რედაქტირებადეკემბერი
რედაქტირებაგარდაიცვალნენ
რედაქტირება მთავარი სტატია: კატეგორია:გარდაცვლილი 1990.იანვარი
რედაქტირება- 26 იანვარი : აბაშიძე, დოდო — ქართველი მსახიობი
თებერვალი
რედაქტირებამარტი
რედაქტირება- 20 მარტი : იაშინი, ლევ — რუსი ფეხბურთელი (დ. 1929)
აპრილი
რედაქტირება- 15 აპრილი : გარბო, გრეტა — შვედი კინომსახიობი
მაისი
რედაქტირებაივნისი
რედაქტირებაივლისი
რედაქტირება- 20 ივლისი : ფარაჯანოვი, სერგო — სომეხი კინორეჟისორი
აგვისტო
რედაქტირება- 5 აგვისტო : ჟავორონკოვი, ნიკოლოზ — რუსი ქიმიკოსი
- 27 აგვისტო : რამონ პინეირა ლოპესი — ესპანელი პოლიტიკური და ინტელექტუალური მოღვაწე
სექტემბერი
რედაქტირება- 26 სექტემბერი : მორავია, ალბერტო — იტალიელი მწერალი (დ. 1907)
ოქტომბერი
რედაქტირება- 9 ოქტომბერი : ბორის პაიჭაძე — ქართველი ფეხბურთელი. (დ. 1915)
- 14 ოქტომბერი : ლენარდ ბერნსტაინი — ამერიკელი კომპოზიტორი, დირიჟორი (დ. 1918)
ნოემბერი
რედაქტირებადეკემბერი
რედაქტირებანობელის პრემიის ლაურეატები
რედაქტირება- ფიზიკა : ჯერომ აიზაკ ფრიდმანი, ჰენრი უეი კენდალი, რიჩარდ ედუარდ ტეილორი
- ქიმია : ელიას ჯეიმზ კორი
- ფიზიოლოგია და მედიცინა : ჯოსეფ ე. მარეი, ე. დონალ ტომასი
- ლიტერატურა : ოქტავიო პასი
- მშვიდობა : მიხაილ გორბაჩოვი
- ეკონომიკა : ჰარი მარკოვიტცი, მერტონ მილერი, უილიამ შარპი
