იხილეთ წყარო გვერდისთვის ეკონომიკური კრიზისი

== ეკონომიკური კრიზისის სახეები ==
ცნობილია ეკონომიკური კრიზისის ორი ძირითადი სახეობა: ჭარბწარმოებისა და ნაკლწარმოების. 

===ჭარბწარმოების ეკონომიკური კრიზისი ===
ჭარბწარმოების ეკონომიკური კრიზისი ეს არის კრიზისი, როდესაც წარმოების მეტობაა მოთხოვნასთან შედარებით. ახასიათებს პროდუქციის გასაღების სიძნელეთა უკიდურესი გამწვავება, არარეალიზებული პროდუქციის მარაგის ზრდა, მოწყობილობებსა და მშენებლობაზე შეკვეთების მკვეთრი შემცირება, სავაჭრო და სამრეწველო ფირმების მასობრივი გაკოტრება, საკრედიტო-ფინანსური სისტემის მოშლა, საქონლის წარმოების შეწყვეტა ან მნიშვნელოვანი შემცირება, რაც იწვევს უმუშევართა რაოდენობის სწრაფ ზრდასა და ხელფასის შემცირებას, მოსახლეობის მსყიდველობითი უნარიანობის მკვეთრ დაქვეითებას. ჭარბწარმოების ეკონომიკური კრიზისი პერიოდულობით ხასიათდება. პირველი კრიზისი მოხდა [[ინგლისი|ინგლისში]] [[1825]] წელს, სადაც ყველაზე ადრე განვითარდა კაპიტალისტური ურთიერთობანი. მას შემდეგ [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომამდე]] ეკონომიკური კრიზისი მეორდებოდა ყოველ 8–10–12 წელიწადში, ომის შემდგომ კი მისი პერიოდულობა შემცირდა (3–5 წელიწადში ერთხელ) და კრიზისი ნაკლებად მწვავე გახდა. ომის შემდგომ წლებში ჭარბწარმოების ეკონომიკური კრიზისი წარმოიშვა [[აშშ]]-ში ([[1948]]–[[1949]], [[1953]]–[[1954]], [[1957]]–[[1958]], [[1960]]–[[1961]], [[1969]]–[[1970]], [[1973]]–[[1975]] და ა. შ.) და სხვადასხვა დროს – რიგ სხვა ქვეყნებში. 

===ნაკლწარმოების ეკონომიკური კრიზისი ===
კაპიტალისტური ქვეყნებისაგან განსხვავებით, სოციალისტური ორიენტაციის ქვეყნებისათვის დამახასიათებელი იყო ნაკლწარმოების კრიზისი (წარმოების ჩამორჩენა მოთხოვნასთან შედარებით), რაც გამოიხატებოდა მოთხოვნასთან შედარებით მიწოდების ჩამორჩენით, ამასთან, მოთხოვნა მოსახლეობის დაბალი მსყიდველობითი უნარიანობის გამო მკვეთრად ჩამორჩებოდა მოსახლეობის რეალურ მოთხოვნილებებს. ყოველივე ამას განაპირობებდა მრავალი ობიექტური და სუბიექტური ფაქტორი. კერძოდ: წარმოების საშუალებებზე სახელმწიფო საკუთრების აბსოლუტური ბატონობა; სამეურნეო საქმიანობის ზღვარდაუდებელი ცენტრალიზაცია, კონცენტრაცია და ბიუროკრატიზაცია სახელმწიფოს ხელში; კერძო საკუთრების, პირადი დაინტერესებისა და ინიციატივის, თავისუფალი კონკურენციისა და მეწარმეობის არარსებობა ან მაქსიმალური შეზღუდვა; ეკონომიკის საბაზრო თვითრეგულირების თითქმის მთლიანად ჩანაცვლება არაეფექტური, წარმოების განვითარების ბუნებრივი პროცესების შემაფერხებელი ფაქტორებით.  სახელმწფო ცდილობდა ეკონომიკური განვითარების აღურიცხავი პროცესები და მაჩვენებლები ცენტრალიზებული წესით თვითონ განესაზღვრა, რაც რეალურად ყოვლად შეუძლებელი იყო. არსებითად ბიუროკრატიული აპარატის მუშაობა, როგორც წესი, უფრო ხელს უშლიდა, ვიდრე უწყობდა [[ეკონომიკა]]ში ბუნებრივად მიმდინარე პროცესებისა და მოვლენების განვითარებას. ეს იყო მეურნეობრიობის საბჭოთა სისტემის ერთ-ერთი პარადოქსი, რომლისაგანაც თავის დაღწევის აუცილებელი პირობა იყო თვით საბჭოთა სისტემის შეცვლა.