(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Орфография: Нұсқалар арасындағы айырмашылық — Уикипедия

Орфография: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Мазмұны өшірілді Content added
Өңдеу түйіні жоқ
ш ,,қағидақа” сөзін ,,қағидаға’’ сөзіне дұрыстадым
Тег: VisualEditor Мобильді құрылғы Мобильді нұсқа
 
(16 қатысушы жасаған 29 аралық нұсқа көрсетілмеген)
1-жол:
[[Сурет:Modern russian orthography.jpg|thumb|]]
'''Орфография''' ({{lang-la|orthographia}}, [[Грек тілі|грек]] ὀρθός – дұрыс, γράφειν – жазу) – сөздерді дұрыс жазу ережелерінің жиынтығы және оны қарастыратын тіл білімінің бір саласы. Орфография дыбыстарды (фонемаларды) әріппен таңбалауды, сөздерді, оның бөлшектерін бірге, бөлек немесе дефис арқылы жазуды, бас әріптердің қолданылуын, тасымал тәртібін белгілейді. Орфография емле мағынасында да қолданылып, тыныс белгілерінің қойылу тәртібін де көрсетеді. Мұндай ережелер:
=='''Орфография'''==
* фонематикалық,
'''Орфография''' ([[Грек тілі|грек]] orfhos – дұрыс, gropho – жазамын) – сөздерді дұрыс жазу ережелерінің жиынтығы. Орфография дыбыстарды (фонемаларды) әріппен таңбалауды, сөздерді, оның бөлшектерін бірге, бөлек немесе дефис арқылы жазуды, бас әріптердің қолданылуын, тасымал тәртібін белгілейді. Орфография емле мағынасында да қолданылып, тыныс белгілерінің қойылу тәртібін де көрсетеді. Мұндай ережелер:
* фонетикалық,
*фонематикалық,
* тарихи-дәстүрлі,
*фонетикалық,
* айырым [[принцип]]теріне негізделеді.
*тарихи-дәстүрлі,
*айырым [[принцип]]теріне негізделеді.
=='''Фонематикалық принцип'''==
'''Фонематикалық принцип''' көп жағдайда [[морфологиялық]] принципке сәйкес келеді, мұнда белгілі бір фонемалық түрленімдер [[әліпби]]дегі бір ғана әріппен белгіленеді.
*Мысалы, басшы (башшы емес), түнгі (түңгі емес), саудагер (сәудегер емес).
=='''Фонетикалық принцип'''==
'''[[Фонетикалық принцип]]''' бойынша сөз бөлшектерінің дыбыстық өзгерістері есепке алынып, айтылуы негізінде (естілуінше) жазылады. Қазіргі Орфографиялық ереже бойынша кейбір жалқы есімдердің сыңарлары фонетикалық принципке негізделген (Ботагөз, Амангелді, т.б.).
=='''Тарихи-дәстүрлі принцип'''==
'''[[Тарихи-дәстүрлі]]''' принципжазу-сызуы бір [[графика]] негізінде қалыптасқан, өзгеріске түспеген тілдерге тән (ағылшын, француз, т.б.). Қазақ жазуында [[әліпби]] жиі ауысып отырғандықтан, бұл принцип сирек қолданылады.
*Мысалы, тарих, [[халық]], [[хикая]], [[қаһарман]], т.б. сөздердің жазылуы осы принципке негізделген.
=='''Айырым принципі'''==
'''[[Айырым принципі]]''' бойынша дыбыстық құрылымы ұқсас сөздер шартты түрде Орфография арқылы ажыратылады: қан – хан, қауып – қауіп, өкімет – үкімет, т.б. Сөздердің бөлек не бірге жазылуы түрлі лексика-граммат. топтарды қамтиды да, сөзді, сөз тіркесін, [[күрделі сөз]]дерді бір-бірінен ажыратып тұрады.
*Мысалы, ақтаңдақ (сөз) – ақ таңдақ жер (сөз тіркесі). Сондай-ақ сөйлемнің басында тұрған сөздер мен [[жалқы есім]]дер бас әріппен таңбаланады. Сөздерді тасымалдау ережесі қазақ Орфографиясында сөздің [[буын]] жүйесіне негізделген.<ref>Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы қиындықтар, А., 1988;</ref><ref>Сыздық Р., Қазақ тілінің анықтағышы, Аст., 2000;</ref><ref>Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі, А., 2001</ref><ref> Тіл білімі терминдерінін түсіндірме сөздігі — Алматы. "Сөздік-Словарь", 2005. ISBN 9965-409-88-9</ref><ref>Орысша-қазакшатүсіндірмесөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын- Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006.
 
== Фонематикалық қағида ==
ISBN 9965-808-78-3</ref>
'''Фонематикалық қағида''' көп жағдайда [[морфологиялық]] қағидаға сәйкес келеді, мұнда белгілі бір фонемалық түрленімдер [[әліпби]]дегі бір ғана әріппен белгіленеді.
* Мысалы, басшы (башшы емес), түнгі (түңгі емес), саудагер (сәудегер емес).
 
== Фонетикалық қағида ==
==Пайдаланған әдебиет==
'''Фонетикалық қағида''' бойынша сөз бөлшектерінің дыбыстық өзгерістері есепке алынып, айтылуы негізінде (естілуінше) жазылады. Қазіргі орфографиялық ереже бойынша кейбір жалқы есімдердің сыңарлары фонетикалық қағидақа негізделген (Ботагөз, Амангелді, т.б.).
<references/>
 
== Тарихи-дәстүрлі қағида ==
[[Санат: Қазақ тілі]]
'''Тарихи-дәстүрлі қағида''' жазу-сызуы бір [[графика]] негізінде қалыптасқан, өзгеріске түспеген тілдерге тән (ағылшын, француз, т.б.). Қазақ жазуында [[әліпби]] жиі ауысып отырғандықтан, бұл қағида сирек қолданылады.
[[Санат: Тіл білімі]]
* Мысалы, тарих, [[халық]], [[хикая]], [[қаһарман]], т.б. сөздердің жазылуы осы қағидақа негізделген.
[[Санат: О]]
 
[[ru:Орфография]]
== Айырым қағидасы ==
[[af:Ortografie]]
'''Айырым қағидасы''' бойынша дыбыстық құрылымы ұқсас сөздер шартты түрде Орфография арқылы ажыратылады: қан – хан, қауып – қауіп, өкімет – үкімет, т.б. Сөздердің бөлек не бірге жазылуы түрлі лексика-грамматикалық топтарды қамтиды да, сөзді, сөз тіркесін, [[күрделі сөз]]дерді бір-бірінен ажыратып тұрады.
[[als:Orthographie]]
* Мысалы, ақтаңдақ (сөз) – ақ таңдақ жер (сөз тіркесі). Сондай-ақ сөйлемнің басында тұрған сөздер мен [[жалқы есім]]дер бас әріппен таңбаланады. Сөздерді тасымалдау ережесі қазақ Орфографиясында сөздің [[буын]] жүйесіне негізделген.<ref>Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы қиындықтар, А., 1988;</ref><ref>Сыздық Р., Қазақ тілінің анықтағышы, Аст., 2000;</ref><ref>Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі, А., 2001</ref><ref>Тіл білімі терминдерінің түсіндірме сөздігі — Алматы. «Сөздік-Словарь», 2005. ISBN 9965-409-88-9</ref><ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын- Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006. ISBN 9965-808-78-3</ref><ref>Қазақ тілі. Энциклопедия. Алматы: Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет. ISBN 5-7667-2616-3</ref>
[[ar:قواعد كتابة]]
 
[[bar:Orthographie]]
Сөздердің дұрыс жазылу ережелерін сақтау үшін басты екі қағида басшалаққа алынады олар:
[[be:Арфаграфія]]
#''' Морфологиялық қағида'''-әр сөздің түбірі мен оған жалғанатын қосымшанаң тұлғасын сақтап жазу қағидасы.
[[be-x-old:Правапіс]]
Мысалы: бас-шы (башшы деп айтпаймыз ол қате болып саналады), кете-алмай (кетеалмай деп айтуға болмайды), сары-арқа (сарарқа деуге болмайды)
[[bg:Правопис]]
 
[[bn:লিখনবিধি]]
# '''Фонетикалық қағида'''-сөздердің естілу дағдысын сақтап жазу қағидасы.
[[br:Reizhskrivadur]]
Мысалы: тарағы (тарақы емес), Торайғыров (Торыайғыров емес) және т.б
[[bs:Pravopis]]
 
[[ca:Ortografia]]
== Дереккөздер ==
[[cs:Pravopis]]
<references/>
[[cv:Орфографи]]
[[cy:Orgraff]]
[[da:Retskrivning]]
[[de:Orthographie]]
[[el:Ορθογραφία]]
[[en:Orthography]]
[[eo:Ortografio]]
[[es:Ortografía]]
[[eu:Ortografia]]
[[fa:درست‌نویسی]]
[[fi:Oikeinkirjoitus]]
[[fr:Orthographe]]
[[fy:Stavering]]
[[gl:Ortografía]]
[[he:אורתוגרפיה]]
[[hr:Pravopis]]
[[hu:Helyesírás]]
[[hy:Ուղղագրություն]]
[[ia:Orthographia]]
[[id:Ortografi]]
[[io:Ortografio]]
[[is:Réttritun]]
[[it:Ortografia]]
[[ja:正書法せいしょほう]]
[[ka:ორთოგრაფია]]
[[ko:맞춤법]]
[[la:Orthographia]]
[[lv:Ortogrāfija]]
[[mhr:Чынвозыш]]
[[mk:Правопис]]
[[nds:Schrievwies]]
[[nl:Spelling]]
[[no:Rettskriving]]
[[oc:Ortografia]]
[[pl:Ortografia]]
[[pt:Ortografia]]
[[qu:Allin qillqay]]
[[ro:Ortografie]]
[[sh:Pravopis]]
[[simple:Orthography]]
[[sk:Pravopis]]
[[sl:Pravopis]]
[[sr:Правопис]]
[[su:Ortografi]]
[[sv:Ortografi]]
[[th:อักขรวิธี]]
[[tl:Palabaybayan]]
[[tr:Yazım]]
[[tt:Орфография]]
[[uk:Правопис]]
[[vec:Ortografia]]
[[vi:Chính tả]]
[[wa:Ortografeye]]
[[zh:正字せいじほう]]
[[zh-min-nan:Chiàⁿ-jī-hoat]]
 
[[Санат:Қазақ тілі]]
{{Stub}}
[[Санат:Лингвистика]]
{{wikify}}
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Орфография» бетінен алынған