Тәрбие: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Тарихын шолу
← Ескірек өңдеме
Content deleted Content added
VisualWikitext
«Воспитание» бетінен аударылып түзілді
Өңдеу түйіні жоқ
Тег: Manual revert
 
1-жол: 1-жол:
[[Сурет:Head, Shoulders, Knees and Toes.jpg|thumb|250px|Тәрбиеші және тәрбиеленушілер]]
'''Тәрбие''' —ересек өмірде олардың сау дамуы мақсатында балаларды [[оқыту, қорғау]] және оларға қамқорлық жасау процесі <ref name="Британика">{{Cite web|lang=en|url=https://www.britannica.com/topic/parenting/Reasons-for-parenting-styles|title=Parenting|work=Encyclopedia Britannica|accessdate=2020-08-14|archivedate=2020-10-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201020101258/https://www.britannica.com/topic/parenting/Reasons-for-parenting-styles|deadlink=no}}</ref> .
'''Тәрбие''', тәлім-тәрбие – жеке тұлғаның адамдық бейнесін, ұнамды мінез-құлқын қалыптастырып, өмірге бейімдеу мақсатында жүргізілетін жүйелі процесс.


Бесік тәрбиесі, балдырған тәрбиесі, өрен тәрбиесі, жасөспірім тәрбиесі, жастар тәрбиесі бір-бірімен жалғасып, өз ерекшеліктерімен жүзеге асырылады. Тәрбиенің мақсаты адам бойында ізгілік, инабаттылық қасиеттерін және тіршілікке қажетті дағдылар қалыптастыру болып табылады.<ref name=s1>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: [[Педагогика]] / О 74 Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: "ЭКО" ҒӨФ. [[2006]]. - 482 б. ISBN 9965-808-85-6</ref><ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы]]» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том</ref>
Көбінесе баланың биологиялық [[Ата-ана|ата-анасы]] тәрбиемен айналысады, ол сондай-ақ атасы немесе әжесі, ағасы немесе әпкесі, қамқоршысы, мемлекеттік мекемелердегі кәсіби тәрбиешілері, сондай-ақ нағашы апасы, ағасы немесе басқа туыстары, отбасы достары болуы мүмкін. <ref>Bernstein, Robert. «{{Cite web|title=Majority of Children Live With Two Biological Parents|url=http://www.census.gov/Press-Release/www/releases/archives/children/011507.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080420053142/http://www.census.gov/Press-Release/www/releases/archives/children/011507.html|archivedate=2008-04-20|deadlink=yes}}». Проверено 13-07-2018.</ref> .


==Қоғамдық тәрбие==
== Еуропалық қоғамда білім беру концепцияларының пайда болуы ==
Қоғамдық тәрбие - тарихи аренада [[адам]]дар [[қоғам]]ының пайда болуымен бірге туды. Қоғамдық тәрбиенің мақсаты, мазмұны, құралы мен әдістері қоғамдық қатынастардың қарқынымен, қандай қоғамдық-экономикалық формацияның шарттарында іске асатынымен анықталады.
{{Cquote|Сын мой, когда на [[рать]] с князем едешь, то езди с храбрыми впереди — и роду своему честь добудешь, и себе доброе имя. Что может лучше быть, если перед князем умереть доведётся! Слуг же путных, чадо, почитай и люби.|Сын мой, если хочешь прославиться перед Богом и людьми, то будь ко всем одинаков и добр ко всякому человеку, и за глаза и в глаза. Если же над кем-нибудь смеются, ты хвали его и люби, тогда и от Бога получишь вознаграждение, и от людей похвалу, и от защищённого тобой — почитание.}}
Орта ғасырларда бала анасыз, күтушісіз немесе медбикесіз жасай алатын болса, ол ересектер әлеміне көшті


== Ізгілік тәрбиесі ==
Еуропалық қоғамда балалық шақ пен білім беру қажеттілігі туралы түсінік 17-18 ғасырларда философ [[Джон Локк]] пен жазушы [[Жан-Жак Руссо|Жан-Жак Руссоның]] еңбектерінде кездеседі.
Ізгілік тәрбиесі - жеке [[тұлға]]ның [[мораль]]дық қасиеттерінің, көзқарастары мен сенімдерінің қалыптасу үрдісі. Ізгілікті деп жалпы адамзаттық [[мораль]]дың ережелері мен талаптарын, [[норма]]ларын өз көзқарасы мен сенімі ретінде, мінез-құлығының үйреншікті формасы ретінде көрсететін адамды есептеуге болады.<ref name="s1"/>


*Адамға ғылымнан бұрын тәрбие беру керек. Тәрбиесіз ғылым зұлымдыққа апарады.
Тәрбие тұжырымдамалары өздерінің бастапқы идеяларымен ерекшеленеді.
*Тәрбие - адамға сапалы өмір сүргізеді.
*Тәрбие - адамның жүріс-тұрысын, сөйлеу мәнері мен мәнін, ой өрісін қамтиды, адамға оң мен солды, жақсы мен жаманды танытады.
*Адам дүниеге келгеннен бастап өмір сүруге, дүние тануға құқылы. Адамның ерік-тілектері, іс-әрекеттері басқа адамның құқығын бұзбауы тиіс.


== Дереккөздер ==
Джон Локктың ойынша, баланың санасы өскен сайын болашақ тұлғаның кез келген тұлғасын «жазып» алатын ақ қағазға ұқсайды. Өткен ғасырдың басында [[Бихевиоризм|бихевиорист]] [[Джон Уотсон]] былай деп жазды:
{{дереккөздер}}
[[Сурет:Fireside_Education_frontispiece.jpg|нобай|309x309 нүкте| «Ана жүрекке, әке ақылға жауапты»]]
''"Маған он шақты қалыпты, дені сау сәбилерді және олар тәрбиеленетін әлемді өз қалауыңыз бойынша құруға мүмкіндік беріңіз, Мен сізге кез-келген кездейсоқ таңдалған баланы алып, одан сіз атайтын маман өсіретініме кепілдік беремін: дәрігер, заңгер, суретші, саудагер, басшы және қаласаңыз, тіпті Қайыршы немесе ұры, оның талантына, бейімділігіне, қалауына, қабілетіне, кәсібіне немесе ата-анасының нәсіліне қарамастан.»''


{{бастама}}
Кейіннен білім берудің бұл тәсілін мінез-құлық психологы Баррис Фредерик Скиннер әзірледі, ол білім беруді қалаған мінез-құлықты күшейтуге (мадақтауға) азайтты. <ref>{{Cite web|url=http://wildkids.biz/ethnography/science/psy/960-dayte-mne-dyuzhinu-mladencev-vospitanie-kak-nauchenie.html|title=Дайте мне дюжину младенцев: воспитание как научение|author=Уильям Крэйн|work=Этнография детства|description=Отрывок из книги "Психология развития человека"|accessdate=2016-01-02|archivedate=2016-03-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304211257/http://wildkids.biz/ethnography/science/psy/960-dayte-mne-dyuzhinu-mladencev-vospitanie-kak-nauchenie.html|deadlink=no}}</ref> [[Бихевиоризм]] әдістері өте тиімді және қазір балалар түзеу мекемелерінде мінез-құлықты өзгертуде қолданылады <ref>{{Cite web|url=http://wilds.biz/krim/14-zhetonnaya-sistema-kak-metod-raboty-s-nesovershennoletnimi-osuzhdennymi.html|title=Жетонная система как метод работы с несовершеннолетними осуждёнными|publisher=Wilds Journal|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160708223213/http://wilds.biz/krim/14-zhetonnaya-sistema-kak-metod-raboty-s-nesovershennoletnimi-osuzhdennymi.html|archivedate=2016-07-08|accessdate=2016-01-02|deadlink=yes}}</ref>, дегенмен, қазіргі заманғы идеяларға сәйкес, тәрбиені күшейту мен жазалауға дейін қысқарту дұрыс емес.


Атап айтқанда, Альберт Бандура баланың басқалардың мінез-құлқын бақылап, еліктеуінің қаншалықты маңызды екенін көрсетті, балалардың да, ересектердің де.

Қарама-қарсы идеялар француз жазушысы және философы Жан-Жак Руссоға тиесілі, ол бала өзінің туа біткен табиғаты бойынша дамиды деп сенді және тәрбиешінің міндеті-осы табиғи бейімділіктердің көрінісі мен гүлденуіне жағдай жасау

== Адам тәрбиесінің түрлері ==
[[Сурет:1849_-_Karikatur_Die_unartigen_Kinder.jpg|нобай|300x300 нүкте| Неміс мектебіндегі классикалық білім ( саяси мультфильм ).]]
Адам тәрбиесінің келесі түрлері ерекшеленеді:

* Білім мазмұны бойынша:
** ''психикалық''
** ''еңбек''
** ''физикалық''
** ''моральдық''
** ''рухани-адамгершілік''
** ''эстетикалық''
** ''заңды''
** ''[[Патриотизм|патриоттық]]''
** ''[[Жыныстық ағарту|жыныстық]] және гендерлік рөл''
** ''экономикалық''
** ''экологиялық''
** тағыда басқа.
* Институционалдық негізде:
** ''отбасы''
** ''діни''
** ''әлеуметтік (тар мағынада)''
** ''диссоциалды (ассоциалды)''
** ''түзетушілік''
* Қатынастардың үстемдік етуші принциптері мен стилі бойынша (бұл бөлу жалпы қабылданған да, түсінікті де емес):
** ''авторитарлық''
** ''тегін''
** ''демократиялық''
* Тұтастай алғанда концепцияны қамтудың айтарлықтай кеңдігіне байланысты орыс педагогикасында мұндай тұжырымдама келесідей ерекшеленеді.
** ''әлеуметтік тәрбие'' – адамның дамуына мақсатты түрде жағдай жасау (материалдық, рухани, ұйымдастырушылық).

[[Тәрбие категориясы]] — педагогикадағы негізгі категориялардың бірі. Тарихи тұрғыдан алғанда, осы категорияны қарастырудың әртүрлі тәсілдері бар. Тұжырымдаманың көлемін сипаттай отырып, көптеген зерттеушілер тәрбиені кең, әлеуметтік мағынада, оның ішінде жалпы қоғамның жеке басына әсерін (яғни тәрбиені әлеуметтенумен сәйкестендіру) және тар мағынада тәрбиелеуді — балаларда жеке қасиеттер, көзқарастар мен бақылаулар жүйесін қалыптастыруға арналған мақсатты әрекет ретінде ажыратады .

== Тәрбие принциптері ==

=== Вальдорф педагогикасының білім беру принциптері ===

* Тек дұрыс емес мінез-құлықты ғана емес, басқалардың қуаныштары мен қиындықтарын өзіңдікіндей қабылдауға мүмкіндік беретін адамгершілік сезімдерді де тәрбиелеу керек.
* Білім беру [[интеллект]] пен ерте оқытуды дамытуға арналмаған. Мұнда 7 жасқа дейін есте сақтау мен ойлауға кез келген жүктеме қатаң түрде алынып тасталады. Егер баланың рухы мен [[Жігер (психология)|ерік]] -жігеріне «зияткерлік еместікте» күшейе түсуге мүмкіндік берілсе, ол кейінірек қазіргі [[Шағын (жергілікті) өркениеттер|өркениетке]] қажетті интеллектуалдық саланы сәтті меңгере алады.
* Бағалау – теріс және оң – табиғи даму процесіне араласу, ересек адамның сыртқы күшінің бір түрі.
* Тек сәбиге деген сүйіспеншілік, оның [[Кісілік|даралығын]] қабылдау оның қайталанбас тұлғасының ашылуына және дамуына мүмкіндік береді. Мұғалім баланы [[Мотивация|өзін-өзі растау]] қажеттілігінен құтқаруға тырысып, өзінің күш-қуаты мен [[Қабілет|қабілеттерін]] жүзеге асыруға мүмкіндік беруі керек.
* Мұғалімге еліктеу . Сонымен қатар, еліктеу басқа біреудің қимылын немесе сөзін қайталау ретінде емес, «жұқтыру» ретінде, адамның өзін және әлеммен байланысын сезіну ретінде түсініледі. Нәрестенің ортасында ол еліктемейтіндей ештеңе болмайтынын қатаң қамтамасыз ету керек.

== Ресейдегі білім беру жүйесіндегі тәрбие ==
"Ресей Федерациясындағы білім туралы" заң тәрбиені "жеке тұлғаны дамытуға, әлеуметтік-мәдени, рухани-адамгершілік құндылықтар негізінде білім алушылардың өзін-өзі анықтауы мен әлеуметтенуіне жағдай жасауға және Ресей қоғамында қабылданған адам, отбасы, қоғам және мемлекет мүдделеріндегі мінез-құлық ережелері мен нормаларына, білім алушылардың бойында патриотизм, азаматтық сезімін қалыптастыруға бағытталған іс-әрекет" деп анықтайды, Отан қорғаушыларды және Отан Батырларыныңвигіктерін, заң мен құқықтық тәртіпті, еңбек адамы мен аға буынды құрметтеу, өзара сыйластық, Ресей Федерациясының көпұлтты халқының мәдени мұрасы мен дәстүрлеріне, табиғаты мен қоршаған ортаға ұқыпты қарау".<ref>Федеральный закон Российской Федерации от 29 декабря 2012 г. № 273-ФЗ «Об образовании в Российской Федерации» — Глава 1</ref> .

== Тағы да қараңыз ==
{{Div col|3}}
* [[Педагогика]]
* [[Образование]]
* [[Педагогическая психология]]
* [[Категория педагогики]]
* [[Этология]]
* [[Антисоциальная психопатия]]
* [[Рыцарское воспитание]]
* [[Половое воспитание]]
* [[Физическое воспитание]]
* [[Воспитание детей]]
* [[Психология родительства]]
* [[Дополнительное образование детей]]
{{Div col end}}

== Ескертпелер ==
{{Дереккөздер}}

== Әдебиет ==

*  
*  
*  
*  
* ''[[Ерёмин, Виталий Аркадьевич|Ерёмин В. А.]]'' Воспитание в испытаниях. М.: Манн, Иванов и Фербер, 2011 г. 176 c. с илл. ISBN 978-5-91657-212-4
* ''Ерёмин В. А.'' [http://makarenko-museum.ru/lib/Eriom/Eriomin_V_Desperate_Pedagogics.pdf Отчаянная педагогика.] М.: Владос, 2008 г. (разм. на страницах Пед. музея А. С. Макаренко с разр. автора.)
* ''Маликова Л. И.'' Воспитание в современной школе. М., 1999.
* ''Новиков&amp;nbsp;А.&amp;nbsp;М.'' [http://www.anovikov.ru/books/op.pdf Основания педагогики. — М.: Эгвес, 2010.]
* ''Краевский&amp;nbsp;В.&amp;nbsp;В.'' Педагогика между философией и психологией. // Журнал «Педагогика» — 1994.- № 6.
* ''Гуляихин В. Н.'' [http://e-notabene.ru/lr/article_12808.html Правовое воспитание человека как процесс формирования ценностно-смыслового компонента правосознания]// Юридические исследования. 2014. № 8. С.60-79.
*  
*  
*   Архивная копия от 23 октября 2011 на Wayback Machine
*   Архивная копия от 23 октября 2011 на Wayback Machine
*  
* Луков Вал. А. Парадигмы воспитания // Знание. Понимание. Умение. — 2005. — № 3. — С. 139—151.
* Зимняя И. А. Стратегия воспитания: возможности и реальность // Знание. Понимание. Умение. — 2006. — № 1. — С. 67—74.
* [https://elibrary.ru/item.asp?id=28143366 ''Стуканов В. Г.'' Исправительная педагогика]: учебное пособие / В. Г. Стуканов. — Минск : Акад. МВД Респ. Беларусь, 2013. — 395 с.
* Трушников Д. Ю. Воспитание гуманистического отношения к природе в процессе преподавания естественнонаучных дисциплин // библиотека Мошкова. — 2004. — № 2 — Педагогика. Психология.
* Трушников Д. Ю. Система воспитания инженерных кадров в условиях университетского комплекса // библиотека Мошкова. — 2000. — № 2 — Педагогика. Психология.
* Уильям Крэйн. Психология развития человека. 25 главных теорий. Глава 1. [http://wildkids.biz/ethnography/science/psy/959-rannie-teorii-vospitaniya-preformizm-lokk-i-russo.html Ранние теории: преформизм, Локк и Руссо]
[[Санат:Отбасы]]
[[Санат:Педагогика]]
[[Санат:Педагогика]]
[[Санат:Этология]]

23:28, 2024 ж. сәуірдің 3 кезіндегі соңғы нұсқа

Тәрбиеші және тәрбиеленушілер

Тәрбие, тәлім-тәрбие – жеке тұлғаның адамдық бейнесін, ұнамды мінез-құлқын қалыптастырып, өмірге бейімдеу мақсатында жүргізілетін жүйелі процесс.

Бесік тәрбиесі, балдырған тәрбиесі, өрен тәрбиесі, жасөспірім тәрбиесі, жастар тәрбиесі бір-бірімен жалғасып, өз ерекшеліктерімен жүзеге асырылады. Тәрбиенің мақсаты адам бойында ізгілік, инабаттылық қасиеттерін және тіршілікке қажетті дағдылар қалыптастыру болып табылады.[1][2]

Қоғамдық тәрбие

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қоғамдық тәрбие - тарихи аренада адамдар қоғамының пайда болуымен бірге туды. Қоғамдық тәрбиенің мақсаты, мазмұны, құралы мен әдістері қоғамдық қатынастардың қарқынымен, қандай қоғамдық-экономикалық формацияның шарттарында іске асатынымен анықталады.

Ізгілік тәрбиесі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Ізгілік тәрбиесі - жеке тұлғаның моральдық қасиеттерінің, көзқарастары мен сенімдерінің қалыптасу үрдісі. Ізгілікті деп жалпы адамзаттық моральдың ережелері мен талаптарын, нормаларын өз көзқарасы мен сенімі ретінде, мінез-құлығының үйреншікті формасы ретінде көрсететін адамды есептеуге болады.[1]

  • Адамға ғылымнан бұрын тәрбие беру керек. Тәрбиесіз ғылым зұлымдыққа апарады.
  • Тәрбие - адамға сапалы өмір сүргізеді.
  • Тәрбие - адамның жүріс-тұрысын, сөйлеу мәнері мен мәнін, ой өрісін қамтиды, адамға оң мен солды, жақсы мен жаманды танытады.
  • Адам дүниеге келгеннен бастап өмір сүруге, дүние тануға құқылы. Адамның ерік-тілектері, іс-әрекеттері басқа адамның құқығын бұзбауы тиіс.

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ a b Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Педагогика / О 74 Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: "ЭКО" ҒӨФ. 2006. - 482 б. ISBN 9965-808-85-6
  2. ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том


Мақала бастамасы Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Тәрбие&oldid=3305507» бетінен алынған