Лютеций

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
71 ИттербийЛютецийГафний
Lu

Lr
Периодическая система элементовСутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесон
Периодическая система элементов
71Lu
Жай заттың сыртқы бейнесі
Лютеций — күміс түсті ақшыл металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі

Лютеций, 71

Топ типі

Лантаноидтар

Топ, период, блок

3, 6, d

Атомдық масса
(молярлық масса)

174,967 м. а. б. (г/моль)

Электрондық конфигурация

[Xe] 4f14 5d1 6s2

Қабықшалар бойынша электрондар

2, 8, 18, 32, 9, 2

Атом радиусы

174 пм

Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус

187±8 пм

Ион радиусы

(+3e) 85 пм

Электртерістілігі

1,27 (Полинг шкаласы)

Электродты потенциал

Lu←Lu3+ −2,30 В

Тотығу дәрежелері

0, +1, +2, +3

Иондалу энергиясы

1-ші: 513,0 (5,32) кДж/моль (эВ)
2-ші: 1340 кДж/моль (эВ)
3-ші: 2022.3 кДж/моль (эВ)

Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза

Қатты дене

Тығыздық (қ.ж.)

9,8404 г/см³

Балқу температурасы

1936 K

Қайнау температурасы

3668 K

Булану жылуы

414 кДж/моль

Молярлық көлем

17,8 см³/моль

Қаныққан бу қысымы
P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T (К) 1906 2103 2346 (2653) (3072) (3663)
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы

Алтыбұрышты

Тор параметрлері

a = 3,503, c = 5,551 Å

c/a қатынас

1,585

Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік

(300 K) (16,4) Вт/(м·К)

Юнг модульі

68.6 ГПа

Жылжу модульі

27.2 ГПа

Пуассон коэффициенті

0.261

Виккерс қаттылығы

755–1160 МПа

Бринеллий қаттылығы

890–1300 МПа

CAS нөмірі

7439-94-3

Лютеций / Lutetium (Lu)

Лютеций (лат. Lutetium; Lu) — Менделеевтің Периодтық кестесінің ІІІ тобының 6 периодына жататын химиялық элемент; лантаноидтар қатарына жатады. Рет нөмірі – 71, атомдық массасы – 174,967.

Элементті оксид түрінде 1907 жылы бір-біріне байланыссыз 2 химик ашқан: француз Жорж Урбэн, аустриялық Карл Ауэр фон Вельсбах және американдық Чарльз Джеймс. Ашылуының басымдылығы Ж. Урбэнға берілді.

Аты Париж қаласының латынша атауы – Lutetia Parisorum деген сөздерден алынды. Табиғи Лютецийдің екі тұрақты изотопты 175Lu(97.4%) және 174Lu (2.6%) алынған. Жер қыртысындағы салмақ мөлшері – 1*10−4%. Ең қымбат металдардың бірі, 1 кг бағасы – 3,5–5,5 мың доллар.

Физикалық қасиеттері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Лютеций — күміс түсті ақшыл металл, лантаноидтардың арасында ең ауыры.

Атомдық массасы 174,967, тығыздығы 9,8404. Балқу температурасы 1936 К, қайнау температурасы 3668 К.

Химиялық қасиеттері

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Қосылыстарында ІІІ валентті. Оның тогығы Lu2O3, гидрототығы Lu(OН)3. Лютеций гидрототығы Lu(OН)3 лантоноидтер тобындағы басқа элементтер гидрототықтарының ішінде ең әлсіз негіз.

Лютеций хлориді, нитраты, сульфаты суда ериді. Фториді, карбонаты, оксалаты - суда ерімейді.

  • Ақпарат иесі ретінде цилиндрлік магнит домендердің өндірісінде қолданылады.
  • Лазер сәулелерінің генерациясын жасау үшін қолданады.
  • Магнит, кызуға шыдамды керамика жасау үшін және металлургияда қолданады.
  • Ядролық физикада және энергетикада қолданылады.

Изотоптары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Нуклид

символы

Протон

заряды

N(нейтрон) Изотоп

массасы
(а. е. м.)

Жартылай

ыдырау
мерзімі
(T1/2)

Ядроның

спины
және жұптығы

Қозу энергиясы
150Lu 71 79 149,97323 43 мс 2+
151Lu 71 80 150,96758 80,6 мс 11/2-
152Lu 71 81 151,96412 650 мс 5-
153Lu 71 82 152,95877 900 мс 11/2-
154Lu 71 83 153,95752 1 с 2-
155Lu 71 84 154,954316 68,6 мс 11/2-
156Lu 71 85 155,95303 494 мс 2-
157Lu 71 86 156,950098 6,8 с 1/2+
158Lu 71 87 157,949313 10,6 с 2-
159Lu 71 88 158,94663 12,1 с 1/2+
160Lu 71 89 159,94603 36,1 с 2-
161Lu 71 90 160,94357 77 с 1/2+
162Lu 71 91 161,94328 1,37 мин 1-
163Lu 71 92 162,94118 3,97 мин 1/2+
164Lu 71 93 163,94134 3,14 мин 1-
165Lu 71 94 164,939407 10,74 мин 1/2+
166Lu 71 95 165,93986 2,65 мин 6-
167Lu 71 96 166,93827 51,5 мин 7/2+
168Lu 71 97 167,93874 5,5 мин 6-
169Lu 71 98 168,937651 34,06 сағ. 7/2+
170Lu 71 99 169,938475 2,012 тәулік 0+
171Lu 71 100 170,9379131 8,24 тәулік 7/2+
172Lu 71 101 171,939086 6,70 тәулік 4-
173Lu 71 102 172,9389306 1,37 жыл 7/2+
174Lu 71 103 173,9403375 3,31 жыл 1-
175Lu 71 104 174,9407718 тұрақты 7/2+
176Lu 71 105 175,9426863 3,85×1010 жыл 7-
177Lu 71 106 176,9437581 6,6475 d 7/2+
178Lu 71 107 177,945955 28,4 мин 1+
179Lu 71 108 178,947327 4,59 сағ. 7/2+
180Lu 71 109 179,94988 5,7 мин 5+
181Lu 71 110 180,95197 3,5 мин 7/2+
182Lu 71 111 181,95504 2,0 мин 1
183Lu 71 112 182,95757 58 с 7/2+
184Lu 71 113 183,96091 20 с 3+

Тағы қараңыз

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Сыртқы сілтемелер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Lutetium

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998