ចំនួនកុំផ្លិច ៖ គឺជាចំនួនដែលមានទម្រង់
a
+
b
i
{\displaystyle a+bi\,}
ដែល
a
{\displaystyle a\,}
និង
b
{\displaystyle b\,}
ជាចំនួនពិត និង
i
{\displaystyle i\,}
ជាឯកតានិមិ្មត (
i
=
−
1
,
i
2
=
−
1
{\displaystyle i={\sqrt {\color {Red}-1}},\quad i^{2}=-1}
)។
និយមន័យ
ឯកតានិមិ្មត
i
=
−
1
,
i
2
=
−
1
{\displaystyle i={\sqrt {\color {Red}-1}},\quad i^{2}=-1}
Z
=
a
+
b
i
.
{\displaystyle Z=a+bi.\,}
a ជាផ្នែកពិត នៃចំនួនកុំផ្លិច Z (Real Part)
b ជាផ្នែកនិម្មិត នៃចំនួនកុំផ្លិច Z (Imaginary part)
ប្រមាណវិធី
i
=
−
1
,
i
2
=
−
1
{\displaystyle i={\sqrt {\color {Red}-1}},\quad i^{2}=-1}
៖
ផលបូក:
(
a
+
b
i
)
+
(
c
+
d
i
)
=
(
a
+
c
)
+
(
b
+
d
)
i
{\displaystyle \,(a+bi)+(c+di)=(a+c)+(b+d)i}
ផលដក:
(
a
+
b
i
)
−
(
c
+
d
i
)
=
(
a
−
c
)
+
(
b
−
d
)
i
{\displaystyle \,(a+bi)-(c+di)=(a-c)+(b-d)i}
ផលគុណ:
(
a
+
b
i
)
(
c
+
d
i
)
=
a
c
+
b
c
i
+
a
d
i
+
b
d
i
2
=
(
a
c
−
b
d
)
+
(
b
c
+
a
d
)
i
{\displaystyle \,(a+bi)(c+di)=ac+bci+adi+bdi^{2}=(ac-bd)+(bc+ad)i}
ផលចែក:
(
a
+
b
i
)
(
c
+
d
i
)
=
(
a
c
+
b
d
c
2
+
d
2
)
+
(
b
c
−
a
d
c
2
+
d
2
)
i
{\displaystyle \,{\frac {(a+bi)}{(c+di)}}=\left({ac+bd \over c^{2}+d^{2}}\right)+\left({bc-ad \over c^{2}+d^{2}}\right)i\,}
ប្លង់កុំផ្លិច
លក្ខណៈធរណីមាត្រនៃ
z
{\displaystyle z}
និងចំលាស់របស់វា
z
¯
{\displaystyle {\bar {z}}}
ក្នុងប្លង់កុំផ្លិច
តំលៃដាច់ខាតនៃចំនួនកុំផ្លិចឆ្លាស់
z
+
w
¯
=
z
¯
+
w
¯
{\displaystyle {\overline {z+w}}={\bar {z}}+{\bar {w}}}
z
⋅
w
¯
=
z
¯
⋅
w
¯
{\displaystyle {\overline {z\cdot w}}={\bar {z}}\cdot {\bar {w}}}
(
z
/
w
)
¯
=
z
¯
/
w
¯
{\displaystyle {\overline {(z/w)}}={\bar {z}}/{\bar {w}}}
z
¯
¯
=
z
{\displaystyle {\bar {\bar {z}}}=z}
z
¯
=
z
{\displaystyle {\bar {z}}=z}
ប្រសិនបើ z ជាចំនួនពិតសុទ្ធ
z
¯
=
−
z
{\displaystyle {\bar {z}}=-z}
ប្រសិនបើ z ជាចំនួននិម្មិតសុទ្ធ
|
z
|
=
|
z
¯
|
{\displaystyle |z|=|{\bar {z}}|}
|
z
|
2
=
z
⋅
z
¯
{\displaystyle |z|^{2}=z\cdot {\bar {z}}}
z
−
1
=
z
¯
⋅
|
z
|
−
2
{\displaystyle z^{-1}={\bar {z}}\cdot |z|^{-2}}
ប្រសិនបើ z ខុសពីសូន្យ
ប្រភាគនៃចំនួនកុំផ្លិច
a
+
b
i
c
+
d
i
=
(
a
+
b
i
)
(
c
−
d
i
)
(
c
+
d
i
)
(
c
−
d
i
)
=
(
a
c
+
b
d
)
+
(
b
c
−
a
d
)
i
c
2
+
d
2
=
(
a
c
+
b
d
c
2
+
d
2
)
+
i
(
b
c
−
a
d
c
2
+
d
2
)
.
{\displaystyle {\begin{aligned}{a+bi \over c+di}&={(a+bi)(c-di) \over (c+di)(c-di)}={(ac+bd)+(bc-ad)i \over c^{2}+d^{2}}\\&=\left({ac+bd \over c^{2}+d^{2}}\right)+i\left({bc-ad \over c^{2}+d^{2}}\right).\,\end{aligned}}}
ទម្រង់ប៉ូលែរ
កូអរដោនេប៉ូលែក្នុងតម្រុយដេកាត
x
=
r
cos
φ ふぁい
{\displaystyle x=r\cos \varphi }
y
=
r
sin
φ ふぁい
{\displaystyle y=r\sin \varphi }
ផ្ទុយមកវិញ
r
=
x
2
+
y
2
{\displaystyle r={\sqrt {x^{2}+y^{2}}}}
φ ふぁい
=
arg
(
z
)
=
a
r
c
t
a
n
y
x
{\displaystyle \varphi =\arg(z)=arctan{\frac {y}{x}}}
x
+
i
y
=
r
e
i
φ ふぁい
{\displaystyle x+iy=re^{i\varphi }\!}
ទម្រង់ត្រីកោណមាត្រ និង ម៉ូឌុលនៃចំនួនកុំផ្លិច
a
+
b
i
=
r
(
c
o
s
α あるふぁ
+
i
s
i
n
α あるふぁ
)
{\displaystyle a+bi=r(cos\alpha +isin\alpha )\!}
, ដែល
r
{\displaystyle r\!}
ជាម៉ូឌុលនៃ
a
+
b
i
{\displaystyle a+bi\!}
។
r
=
|
z
|
=
a
2
+
b
2
{\displaystyle r=|z|={\sqrt {a^{2}+b^{2}}}\!}
c
o
s
α あるふぁ
=
a
r
;
s
i
n
α あるふぁ
=
b
r
{\displaystyle cos\alpha ={\frac {a}{r}};sin\alpha ={\frac {b}{r}}\!}
ទ្រឹស្តីបទ៖
បើគេមានទម្រង់ត្រីកោណមាត្រនៃចំនួនកំផ្លិច
z
1
{\displaystyle z_{1}\!}
និង
z
2
{\displaystyle z_{2}\!}
ដែល
z
1
=
r
1
(
c
o
s
α あるふぁ
1
+
i
s
i
n
α あるふぁ
1
)
{\displaystyle z_{1}=r_{1}(cos\alpha _{1}+isin\alpha _{1})\!}
និង
z
2
=
r
2
(
c
o
s
α あるふぁ
2
+
i
s
i
n
α あるふぁ
2
)
{\displaystyle z_{2}=r_{2}(cos\alpha _{2}+isin\alpha _{2})\!}
គេបាន
ក)
z
1
z
2
=
r
1
r
2
[
c
o
s
(
α あるふぁ
1
+
α あるふぁ
2
)
+
i
s
i
n
(
α あるふぁ
1
+
α あるふぁ
2
)
]
{\displaystyle z_{1}z_{2}=r_{1}r_{2}[cos(\alpha _{1}+\alpha _{2})+isin(\alpha _{1}+\alpha _{2})]\!}
ខ)
z
1
z
2
=
r
1
r
2
[
c
o
s
(
α あるふぁ
1
−
α あるふぁ
2
)
+
i
s
i
n
(
α あるふぁ
1
−
α あるふぁ
2
)
]
{\displaystyle {\frac {z_{1}}{z_{2}}}={\frac {r_{1}}{r_{2}}}[cos(\alpha _{1}-\alpha _{2})+isin(\alpha _{1}-\alpha _{2})]\!}
ទ្រឹស្តីបទ៖
បើ
z
{\displaystyle z\!}
ជាចំនួនកុំផ្លិចគេបាន
|
z
|
2
=
z
⋅
z
¯
{\displaystyle |z|^{2}=z\cdot {\bar {z}}\!}
។
លក្ខណៈ
គេឲ្យ
w
{\displaystyle w\!}
និង
z
{\displaystyle z\!}
ជាចំនួនកុំផ្លិចគេបាន
ក)
|
w
z
|
=
|
w
|
⋅
|
z
|
{\displaystyle |wz|=|w|\cdot |z|\!}
ខ)
|
w
z
|
=
|
w
|
|
z
|
;
z
≠
0
{\displaystyle |{\frac {w}{z}}|={\frac {|w|}{|z|}};z\neq 0\!}
គ)
|
w
+
z
|
≤
|
w
|
+
|
z
|
{\displaystyle |w+z|\leq |w|+|z|\!}
ស្វ័យគុណទី
n
{\displaystyle n\!}
នៃចំនួនកុំផ្លិច
គេមាន
Z
=
r
(
c
o
s
α あるふぁ
+
i
s
i
n
α あるふぁ
)
{\displaystyle Z=r(cos\alpha +isin\alpha )\!}
។
តាមរូបមន្ត
Z
1
Z
2
=
r
1
r
2
[
c
o
s
(
α あるふぁ
1
+
α あるふぁ
2
)
+
i
s
i
n
(
α あるふぁ
1
+
α あるふぁ
2
)
]
{\displaystyle Z_{1}Z_{2}=r_{1}r_{2}[cos(\alpha _{1}+\alpha _{2})+isin(\alpha _{1}+\alpha _{2})]\!}
គេបាន
Z
Z
=
r
r
[
c
o
s
(
α あるふぁ
+
α あるふぁ
)
+
i
s
i
n
(
α あるふぁ
+
α あるふぁ
)
]
{\displaystyle ZZ=rr[cos(\alpha +\alpha )+isin(\alpha +\alpha )]\!}
Z
2
=
r
2
(
c
o
s
2
α あるふぁ
+
i
s
i
n
2
α あるふぁ
)
{\displaystyle Z^{2}=r^{2}(cos2\alpha +isin2\alpha )\!}
Z
3
=
Z
2
⋅
Z
=
(
r
2
⋅
r
)
[
c
o
s
(
2
α あるふぁ
+
α あるふぁ
)
+
i
s
i
n
(
2
α あるふぁ
+
α あるふぁ
)
]
=
r
3
(
c
o
s
3
α あるふぁ
+
i
s
i
n
3
α あるふぁ
)
{\displaystyle Z^{3}=Z^{2}\cdot Z=(r^{2}\cdot r)[cos(2\alpha +\alpha )+isin(2\alpha +\alpha )]=r^{3}(cos3\alpha +isin3\alpha )\!}
........................................................................................
Z
n
=
Z
n
−
1
⋅
Z
=
r
n
(
c
o
s
n
α あるふぁ
+
i
s
i
n
n
α あるふぁ
)
{\displaystyle Z^{n}=Z^{n-1}\cdot Z=r^{n}(cosn\alpha +isinn\alpha )\!}
ជាទូទៅ៖
Z
n
=
[
r
(
c
o
s
α あるふぁ
+
i
s
i
n
α あるふぁ
)
]
n
=
r
n
(
c
o
s
n
α あるふぁ
+
i
s
i
n
n
α あるふぁ
)
{\displaystyle Z^{n}=[r(cos\alpha +isin\alpha )]^{n}=r^{n}(cosn\alpha +isinn\alpha )\!}
គ្រប់
n
∈
Z
{\displaystyle n\in \mathbb {Z} \!}
គេទាញបាន
(
c
o
s
α あるふぁ
+
i
s
i
n
α あるふぁ
)
n
=
(
c
o
s
n
α あるふぁ
+
i
s
i
n
n
α あるふぁ
)
{\displaystyle (cos\alpha +isin\alpha )^{n}=(cosn\alpha +isinn\alpha )\!}
ហៅថា ទ្រឹស្តីបទដឺម័រ។
ឧទាហរណ៍: គណនា
(
1
+
i
)
50
{\displaystyle (1+i)^{50}\!}
តាង
z
=
1
+
i
{\displaystyle z=1+i\!}
គេបាន
z
=
2
(
c
o
s
π ぱい
4
+
i
s
i
n
π ぱい
4
)
{\displaystyle z={\sqrt {2}}(cos{\frac {\pi }{4}}+isin{\frac {\pi }{4}})\!}
តាមទ្រឹស្តីបទដឺម័រ
(
i
+
i
)
50
=
2
50
[
c
o
s
(
50
⋅
π ぱい
4
)
+
i
s
i
n
(
50
⋅
π ぱい
4
)
]
=
2
25
(
c
o
s
25
π ぱい
2
+
i
s
i
n
25
π ぱい
2
)
=
2
25
[
c
o
s
(
12
π ぱい
+
π ぱい
2
)
+
i
s
i
n
(
12
π ぱい
+
π ぱい
2
)
]
=
2
25
(
c
o
s
π ぱい
2
+
i
s
i
n
π ぱい
2
)
{\displaystyle (i+i)^{50}={\sqrt {2}}^{50}[cos(50\cdot {\frac {\pi }{4}})+isin(50\cdot {\frac {\pi }{4}})]=2^{25}(cos{\frac {25\pi }{2}}+isin{\frac {25\pi }{2}})=2^{25}[cos(12\pi +{\frac {\pi }{2}})+isin(12\pi +{\frac {\pi }{2}})]=2^{25}(cos{\frac {\pi }{2}}+isin{\frac {\pi }{2}})\!}
ដូចនេះ
(
1
+
i
)
50
=
2
25
i
=
33554432
i
{\displaystyle (1+i)^{50}=2^{25}i=33554432i\!}
ឫសទី
n
{\displaystyle n\!}
នៃចំនួនកុំផ្លិច បើចំនួនកុំផ្លិចមិនសូន្យ Z មានឫសទី n គឺ W គេបាន
W
n
=
Z
{\displaystyle W^{n}=Z\!}
។ ទម្រង់ត្រីកោណមាត្រនៃចំនួនកុំផ្លិច Z និង W គឺ
Z
=
r
(
c
o
s
θ しーた
+
i
s
i
n
θ しーた
)
{\displaystyle Z=r(cos\theta +isin\theta )\!}
និង
W
=
s
(
c
o
s
α あるふぁ
+
i
s
i
n
α あるふぁ
)
{\displaystyle W=s(cos\alpha +isin\alpha )\!}
គេបាន
W
n
=
s
n
(
c
o
s
n
α あるふぁ
+
i
s
i
n
n
α あるふぁ
)
{\displaystyle W^{n}=s^{n}(cosn\alpha +isinn\alpha )\!}
ដោយ
W
n
=
Z
{\displaystyle W^{n}=Z\!}
គេបាន
s
n
(
c
o
s
n
α あるふぁ
+
i
s
i
n
n
α あるふぁ
)
=
r
(
c
o
s
θ しーた
+
i
s
i
n
θ しーた
)
{\displaystyle s^{n}(cosn\alpha +isinn\alpha )=r(cos\theta +isin\theta )\!}
ចំនួនកុំផ្លិចពីរស្មើគ្នា ម៉ូឌុលរបស់វាក៏ស្មើគ្នាដែរ។
ដូចនេះ
s
n
=
r
{\displaystyle s^{n}=r\!}
។ ដោយ
s
>
0
{\displaystyle s>0\!}
និង
r
>
0
{\displaystyle r>0\!}
នាំឲ្យ
s
=
r
n
{\displaystyle s={\sqrt[{n}]{r}}\!}
។
c
o
s
n
α あるふぁ
+
i
s
i
n
n
α あるふぁ
=
c
o
s
θ しーた
+
i
s
i
n
θ しーた
{\displaystyle cosn\alpha +isinn\alpha =cos\theta +isin\theta \!}
គេបាន
c
o
s
n
α あるふぁ
=
c
o
s
θ しーた
{\displaystyle cosn\alpha =cos\theta \!}
នាំឲ្យ
n
α あるふぁ
=
θ しーた
+
2
k
π ぱい
;
α あるふぁ
=
θ しーた
+
2
k
π ぱい
n
;
k
∈
Z
{\displaystyle n\alpha =\theta +2k\pi \ ;\ \alpha ={\frac {\theta +2k\pi }{n}}\ ;\ k\in \mathbb {Z} \!}
។
ជំនួស
α あるふぁ
=
θ しーた
+
2
k
π ぱい
n
{\displaystyle \alpha ={\frac {\theta +2k\pi }{n}}\!}
និង
s
=
r
n
{\displaystyle s={\sqrt[{n}]{r}}\!}
ក្នុងទម្រង់ត្រីកោណមាត្រនៃចំនួនកុំផ្លិច
W
{\displaystyle W}
គេបាន
w
=
r
n
[
c
o
s
(
θ しーた
+
2
k
π ぱい
n
)
+
i
s
i
n
(
θ しーた
+
2
k
π ぱい
n
)
]
{\displaystyle w={\sqrt[{n}]{r}}[cos({\frac {\theta +2k\pi }{n}})+isin({\frac {\theta +2k\pi }{n}})]\!}
។
បើគេជំនួស
k
=
0
;
1
;
2
;
.
.
.
;
n
−
1
{\displaystyle k=0;1;2;...;n-1}
គេបាន n ឫសទី n ផ្សេងៗគ្នានៃ Z ។
ទ្រឹស្តីបទ៖
បើ
Z
=
r
(
c
o
s
θ しーた
+
i
s
i
n
θ しーた
)
{\displaystyle Z=r(cos\theta +isin\theta )\!}
ជាចំនួនកុំផ្លិចមិនសូន្យ ហើយ n ជាចំនួនគត់វិជ្ជមាននោះ Z មានឫសទី n គឺ :
w
k
=
r
n
[
c
o
s
(
θ しーた
+
2
k
π ぱい
n
)
+
i
s
i
n
(
θ しーた
+
2
k
π ぱい
n
)
]
{\displaystyle w_{k}={\sqrt[{n}]{r}}[cos({\frac {\theta +2k\pi }{n}})+isin({\frac {\theta +2k\pi }{n}})]\!}
បើ k=0;1;2;...;n-1 នោះ Z មានឫសទី n គឺ
w
0
;
w
1
;
w
2
;
.
.
.
;
w
n
−
1
{\displaystyle w_{0};w_{1};w_{2};...;w_{n-1}\!}
។
ឧទាហរណ៍ : គណនាឫសទី 6 នៃ -1
តាង Z = -1 + 0i គេបាន
r
=
1
=
1
{\displaystyle r={\sqrt {1}}=1}
។
c
o
s
θ しーた
=
a
r
=
−
1
{\displaystyle cos\theta ={\frac {a}{r}}=-1}
និង
s
i
n
θ しーた
=
b
r
=
0
{\displaystyle sin\theta ={\frac {b}{r}}=0}
នាំអោយ
θ しーた
=
π ぱい
{\displaystyle \theta =\pi }
។
Z
=
−
1
+
0
i
=
(
c
o
s
π ぱい
+
i
s
i
n
π ぱい
)
{\displaystyle Z=-1+0i=(cos\pi +isin\pi )\!}
n = 6 យើងគណនាឫសទី 6 នៃ Z = -1 + 0i ។
w
k
=
c
o
s
(
π ぱい
+
2
k
π ぱい
6
)
+
i
s
i
n
(
π ぱい
+
2
k
π ぱい
6
)
{\displaystyle w_{k}=cos({\frac {\pi +2k\pi }{6}})+isin({\frac {\pi +2k\pi }{6}})\!}
w
k
=
c
o
s
(
π ぱい
6
+
k
π ぱい
3
)
+
i
s
i
n
(
π ぱい
6
+
k
π ぱい
3
)
{\displaystyle w_{k}=cos({\frac {\pi }{6}}+{\frac {k\pi }{3}})+isin({\frac {\pi }{6}}+{\frac {k\pi }{3}})\!}
បើ k=0;1;2;3;4;5 គេបាន
k=0 នាំឲ្យ
w
0
=
c
o
s
π ぱい
6
+
i
s
i
n
π ぱい
6
=
3
2
+
1
2
i
{\displaystyle w_{0}=cos{\frac {\pi }{6}}+isin{\frac {\pi }{6}}={\frac {\sqrt {3}}{2}}+{\frac {1}{2}}i\!}
k=1 នាំឲ្យ
w
1
=
c
o
s
π ぱい
2
+
i
s
i
n
π ぱい
2
=
i
{\displaystyle w_{1}=cos{\frac {\pi }{2}}+isin{\frac {\pi }{2}}=i}
k=2 នាំឲ្យ
w
2
=
c
o
s
5
π ぱい
6
+
i
s
i
n
5
π ぱい
6
=
−
3
2
+
1
2
i
{\displaystyle w_{2}=cos{\frac {5\pi }{6}}+isin{\frac {5\pi }{6}}=-{\frac {\sqrt {3}}{2}}+{\frac {1}{2}}i}
k=3 នាំឲ្យ
w
3
=
c
o
s
7
π ぱい
6
+
i
s
i
n
7
π ぱい
6
=
−
3
2
−
1
2
i
{\displaystyle w_{3}=cos{\frac {7\pi }{6}}+isin{\frac {7\pi }{6}}=-{\frac {\sqrt {3}}{2}}-{\frac {1}{2}}i}
k=4 នាំឲ្យ
w
4
=
c
o
s
3
π ぱい
2
+
i
s
i
n
3
π ぱい
2
=
−
i
{\displaystyle w_{4}=cos{\frac {3\pi }{2}}+isin{\frac {3\pi }{2}}=-i}
k=5 នាំឲ្យ
w
5
=
c
o
s
11
π ぱい
6
+
i
s
i
n
11
π ぱい
6
=
3
2
−
1
2
i
{\displaystyle w_{5}=cos{\frac {11\pi }{6}}+isin{\frac {11\pi }{6}}={\frac {\sqrt {3}}{2}}-{\frac {1}{2}}i}
សូមមើលផងដែរ