tarî

Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg r. 82.
Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 90
MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966, r. 121

Werger

tinebûna yan kêmbûna ronahiyê

Afrîkansî: donker → af
Almanî: dunkel → de, finster → de
Altayiya başûrî: караҥу (karaŋu), караҥуй (karaŋuy)
Asamî: এন্ধাৰ (endhar), আন্ধাৰ (andhar)
Astûrî: escuru
Azerî: qaranlıq → az, qara → az
Balînî: peteng
Baskî: ilun
Başkîrî: ҡараңғы (qarañğï)
Belarusî: цёмны → be (cjómny)
Bengalî: আঁধার → bn (ãdhar), অন্ধকার → bn (ôndhkar)
Bîkoliya naverast: madiklom
Bretonî: teñval → br
Bruneyî: galap, patang
Bulgarî: тъ́мен → bg (tǎ́men)
Burmayî: နက် → my (nak), မည်း → my (many:)
Çamicuroyî: chpolyaye
Çeçenî: ӏаьржа (ʿärža)
Çekî: tmavý → cs, temný → cs
Çînî:
Kantonî: 黑くろ (haak¹), 黑くろ暗くら (hak¹ am³)

Çîniya klasîk: 黲

Mandarînî: 黑くろ暗くら → zh (hēi'àn), 黲 → zh (cǎn)
Dalmatî: sčor
Danmarkî: mørk → da
Dolganî: караӈа
Endonezyayî: gelap → id
Erebî: مُظْلِم‎ (muẓlim), دَاكِن‎ (dākin)
Ermenî: մութ → hy (mutʻ), խավար → hy (xavar)
Esperantoyî: malluma, malhela → eo
Farisî: تاریک‎ → fa (târik), تار‎ → fa (târ), تیره‎ → fa (tire)
Ferî: myrkur, dimmur, døkkur
Fînî: pimeä → fi
Fransî: obscur → fr, sombre → fr
Frîsî: tsjuster, donker
Gaelîka skotî: dorcha
Galîsî: escuro → gl, fusco
Gotî: 𐍂𐌹𐌵𐌹𐌶𐌴𐌹𐌽𐍃 (riqizeins)
Gujaratî: અંધારું (andhārũ)
Gurcî: ბნელი (bneli), შავბნელი (šavbneli), უკუნი (uḳuni), წყვდიადი (c̣q̇vdiadi)
Haîtî: nwa
Hawayî: ʻeleʻele, pōʻeleʻele, pōʻele, uli, uliuli
Hindî: अंधेरा → hi (andherā)
Hîlîgaynonî: dulum
Holendî: donker → nl, duister → nl
Îbranî: חָשׁוּךְ‎ → he (khashukh), אָפֵל‎ → he (afél)
Îdoyî: tenebroza → io, obskura → io
Îlokanoyî: nasipnget
Îngilîziya kevn: þīestre
Îngilîzî: dark → en
Înterlîngua: obscur
Îrlendî: dorcha
Îtalî: buio → it, oscuro → it, fosco → it, tetro → it
Îzlendî: dökkur → is, dimmur → is
Japonî: 暗くらい → ja (くらい, kurai)
Javayiya kevn: hirĕng, pĕtĕng
Javayî: peteng → jv
Kapampanganî: madalumdum
Karaçay-balkarî: къарангы
Karaîmî: karanhy
Katalanî: fosc → ca, obscur → ca
Keçwayî: laqha
Kirgizî: караңгы → ky (karañgı)
Kîrîbatî: ro
Komî-permyakî: пемыд (pemyd)
Komî-zîriyî: пемыд (pemyd)
Koreyî: 어둡다 → ko (eodupda)
Kumikî: къарангы (qarañı)
Ladînoyî: aleskuro, eskuro
Latgalî: tymss
Latînî: obscūrus → la, creper, fuscus → la
Latviyayî: tumšs → lv
Lawsî: ມືດ (mư̄t)
Lîtwanî: tamsus
Lombardî: scur
Lubuagan kalingayî: manggikbot
Luksembûrgî: däischter, donkel
Makedonî: темен (temen)
Malayalamî: ഇരുട്ട് → ml (iruṭṭŭ), അന്ധകാരം → ml (andhakāraṃ)
Malezî: gelap → ms, kelam → ms
Maorî: pokere, pōkerekere, uri, uriuri, wheuri, whēuriuri
Maratî: अंधारमय (andhārmay)
Mbya guaraniyî: pytũ
Mecarî: sötét → hu
Megrelî: ურწკუმი (urc̣ḳumi)
Mongolî:
Kirîlî: харанхуй → mn (haranhuj)
Nedersaksî: düster → nds, duster
Nogayî: каранъа (karaña)
Normandî: sombre
Norsiya kevn: myrkr, ámr
Norwecî:
Norweciya bokmålî: mørk → no

Norweciya nînorskî: mørk, døkk
Ojibweyî: dibiki-
Oksîtanî: escur → oc, fosc → oc
Oriyayî: ଅନ୍ଧାର (ôndharô)
Osetî: тар (tar)
Oygurî: قاراڭغۇ‎ (qarangghu)
Ozbekî: qorongʻilik → uz, qorongʻu
Plodîşî: dunkel
Polonî: ciemny → pl
Portugalî: escuro → pt
Qazaxî: қараңғы (qarañğy)
Romancî: stgir, stgeir, s-chür
Romanyayî: murg → ro, închis → ro, întunecat → ro
Rusî: тёмный → ru (tjómnyj)
Samiya bakurî: seavdnjat
Sanskrîtî: श्याम → sa (śyāma)
Sebwanoyî: dulom
Sirboxirwatî:
Kirîlî: та́ма̄н, мра́чан

Latînî: támān → sh, mráčan → sh
Sîlhetî: ꠀꠘ꠆ꠗꠣꠁꠞ (andáir)
Skotî: mirk
Slaviya kevn:
Kirîlî: тьмьнъ (tĭmĭnŭ)
Slovakî: tmavý, temný
Slovenî: temen → sl
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: śamny
Spanî: oscuro → es
Swêdî: mörk → sv
Tacikî: торик → tg (torik)
Tagalogî: madilim
Tahîtî: ʻārehurehu, ʻereʻere
Tamîlî: இருள் → ta (iruḷ)
Tayî: มืด → th (mʉ̂ʉt)
Telûgûyî: చీకటి → te (cīkaṭi), గాఢాంధకారము → te (gāḍhāndhakāramu)
Teterî: караңгы (qarañgı)
Tirkî: karanlık → tr
Tirkmenî: garaňky
Tofalarî: ӄараӈғы (qaraňġy)
Toxarî B: orkamo, orkmo
Tuvanî: караңгы (karañgı)
Tuwali ifugaoyî: ngitit
Udmurtî: пеймыт (pejmyt)
Urdûyî: اندھیرا‎ (andherā)
Ûkraynî: те́мний → uk (témnyj)
Ûrûmî: харанғы
Venîsî: scùro
Viyetnamî: tối → vi
Warayî: masirum, dulum
Weylsî: tywyll → cy
Yagnobî: тора
Yakutî: хараҥа (xaraŋa)
Yidîşî: פֿינצטער‎ (fintster), טונקל‎ (tunkl)
Yûnanî: σκοτεινός → el (skoteinós)
Kevn: σκοτεινός (skoteinós)
Zimanê destan ê emerîkî: FlatB@SideNosehigh-PalmBack-FlatB@SideNosehigh-PalmBack RoundVert-RoundVert FlatB@CenterNeckhigh-PalmBack-FlatB@CenterNeckhigh-PalmBack
ǃXóõ: dtʻkxʻái

rengê negeş

Almanî: dunkel → de
Azerî: tünd, tutqun → az
Baskî: ilun
Bruneyî: galap
Bulgarî: тъ́мен → bg (tǎ́men), мрачен → bg (mračen)
Çekî: tmavý → cs
Çînî:
Kantonî: 黑くろ暗くら (hak¹ am³)

Mandarînî: 黑くろ暗くら → zh (hēi'àn)
Danmarkî: mørk → da
Endonezyayî: gelap → id
Erebî: غَامِق‎ (ḡāmiq), دَاكِن‎ (dākin)
Erebiya kendavî: غامج‎ n (ḡāmij)

Erebiya hîcazî: غَامِق‎ n (ḡāmig)
Ermenî: մուգ → hy (mug)
Fînî: tumma → fi
Fransî: foncé → fr
Frîsî: donker

Gaelîka skotî: dorcha
Gurcî: მუქი (muki)
Holendî: donker → nl
Îbranî: כהה‎ → he
Îdoyî: obskura → io
Îngilîzî: dark → en
Îtalî: scuro → it
Japonî: 暗くらい → ja (くらい, kurai), 濃こい → ja (こい, koi)
Javayî: peteng → jv
Katalanî: fosc → ca, obscur → ca
Koreyî: 어둡다 → ko (eodupda)
Latviyayî: tumšs → lv
Maorî: waitutu, uri, uriuri, parauri → mi, manauri, keretewha
Maratî: गडद (gaḍad)
Norsiya kevn: ámr
Norwecî: mørk → no
Norweciya bokmålî: mørk → no

Norweciya nînorskî: mørk
Osmanî: قویو‎ (koyu)
Portugalî: escuro → pt
Rusî: тёмный → ru (tjómnyj)
Samiya bakurî: čoahkkat
Sirboxirwatî:
Kirîlî: та́ма̄н, мра́чан

Latînî: támān → sh, mráčan → sh
Skotî: mirk
Spanî: oscuro → es
Swêdî: mörk → sv
Tirkî: koyu → tr
Ûkraynî: те́мний → uk (témnyj)
Warayî: maitum
Yûnanî:
Kevn: περκνός (perknós)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tarî	tarî
Îzafe	tariya	tariyên
Çemandî	tariyê	tariyan
Nîşandera çemandî	wê tariyê	wan tariyan
Bangkirin	tariyê	tariyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tariyek	tariyin
Îzafe	tariyeke	tariyine
Çemandî	tariyekê	tariyinan

tarî mê

Nebûna ronahîyê.
Hevmane: tarîtî
- Di tarîyê de xebat nayê kirin. — (Ferhenga Kurdî-Tirkî. Amadekar, Zana Farqînî. Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê. Çapa. 1. Nisan 2004. Rûpel: 1807.)

Werger

tarîtî — binêre tarîtî