Onomatopoeia

Onomatopoeia (Graece: ὀνοματοποιία; ab ὄνομα 'nomen' + ποιέω 'facio') est, ut etymologia huiusce nominis indicat, quaelibet fictio nominis vel nominatio, qua linguae nova vocabula sibi asciscunt.^[1] Imprimis tamen significat nominationem sonos naturales humana voce imitando factam vel, ut dicit Donatus, "Onomatopoeia est nomen de sono factum."^[2]

De sonis naturalibus imitandis

Constat primordium omnium linguarum naturalium (Theodisce: Urschöpfung) magna ex parte constitisse in imitatione sonorum rerum homini circumiectarum. Etiam nunc hoc modo linguae nova verba argutiis plena sibi asciscunt.

De vocibus animalium

In omnibus fere linguis, usitatum est voces animalium circumgementium, circummugientium, circumvolantium, &c. observare humanaque voce imitari. Hae tamen imitationes haud iconicae sunt, id est, voce humana haudquaquam accurate aut perfecte depinguntur. Etiam vocabula sonos naturales imitantia sunt symbola conventionalia, quibus certus modus arbitrii inest. Exempli causa, cum apud Graecos antiquos sues γがんまρろーῦ γがんまρろーῦ vel κかっぱοおみくろんῖ κかっぱοおみくろんῖ faciunt, apud Anglos oink oink, apud Suecos nöff nöff, apud Finnos röh röh faciunt, licet vox ipsa naturalis omnibus sit eadem; item, cornices Latine cras cras,^[3] cum autem Finnice kraak kraak faciunt.

Saepe numero animalia, praesertim aves, nomina sua ex illis quas emittunt vocibus habuerunt. Ita cornix, corvus, cuculus, grus, turdus, turtur certe per onomatopoeiam Latine appellati sunt. Etsi animalia non volucria rarius nomina sua ex sonitu emisso habeant, tamen nonnumquam quomodo sonent per onomatopoeiam redditur:

Animal	Latine	Graece	Theodisce	Anglice	Francogallice	Italice	Finnice	Hispanice
Canis	baubat(ur), latrat	βαύζει	bellt	barks	aboie	abbaia	haukkuu	ladra
Equus	hinnit	χρεμετίζει	wiehert	neighs	hennit	nitrisce	hirnuu	relincha
Feles	maumat	μιαυρίζει	miaut	miaows (Am. meows)	miaule	miagola	naukuu	maúlla
Leo	rugit	βべーたρろーυうぷしろんχかいᾶτたうαあるふぁιいおた	brüllt	roars	rugit	ruggisce	karjuu	ruge
Ovis	balat	βべーたλらむだηいーたχかいᾶτたうαあるふぁιいおた	blökt	baas	bêle	bela	määkii	bala
Rana	coaxat	κοάζει	quakt	croaks	coasse	gracchia	kurnuttaa	croa
Sus	grundit	γρυλίζει	grunzt	grunts	grogne	grugnisce	röhkii	gruñe
Vacca	mugit	μみゅーυうぷしろんκかっぱᾶτたうαあるふぁιいおた	muht	moos	meugle	muggisce	ammuu	muge

De aliis sonis

Homines variis sonis circumdati semper sunt. Cunctorum sonituum alii vitae, societati prosperitatique hominis sunt maximi momenti et notabiles, alii non. Qui notabiles sunt soni, nominabuntur, neglegendi autem ignorabuntur. Hoc modo res actionesque sonum emittentes intellectu comprehenduntur.

Constat linguam Latinam admodum egenam esse vocabulorum per onomatopoeiam fictorum. Perpaucae tantum interiectiones sonos imitantes nobis traditae sunt: frit (etymologice, sonus friandi);^[4] hahahae, hehae; prox (sonus repentinus eiectandi vel eructandi); trit (quem sonum imitetur, nescimus); tux tax (sonus flagri aut baculi tergum ferientis). Sunt quidem verba nonnulla, quae exactissime sonum actionis depingunt:

Latine	Graece	Theodisce	Anglice	Finnice
balbutit	βαρβαρίζει	plappert	babbles	pälättää
cachinnat	κかっぱαあるふぁ(γがんま)χάζει	lacht	guffaws	hohottaa
friat	θρύπτει	bröckelt	crumbles	murentaa
gargarizat	γαργαρίζει	gurgelt	gargles	kurlaa
gluttit	βροχθίζει	schluckt	gulps	kulauttaa
murmurat	μορμύρει	murmelt	murmurs	murisee
sorbet	ῥοφεῖ	schlürft	slurps	hörppii
sternuit	πτάρνυται	niest	sneezes	aivastaa
stertit	ῥέγκει	schnarcht	snores	kuorsaa
tintinnat	κελαδεῖ	klingelt	tinkles	kilisee

Sunt etiam aliquot verba sonitus naturales imitantia (crepat vel crepit, fremit, stridet, strepit), quae temporis decursu tam capacia sunt facta, ut diversissima genera sonituum exhibere possent.^[5] Sine dubio e.g. verbum crepandi primo a sono [krr...] imitando in systema lexicale linguae Latinae ascitum est. Fontes crepandi apud Plautum plerumque sunt fores earumque partes (cardines, claustra). Vix est alienum a vero proponere hunc usum vetustissimum indicium etymologiae praebere.

De vocabulis ex interiectionibus factis

Exclamationes et interiectiones sonitus naturales imitantes extra systema grammaticale sunt. Tenorem elocutionis interrumpunt ut exempli gratia Et tu cum esses capo – cocococo!!! – atque cor non habebas (Trimalchio in Petronii Satyricis 59,2); at interdum etiam quasi partes orationis adhibentur ut exempli causa diu quo bene erit, die uno absolvam: tux tax tergo erit meo (Sagaristio servus in Plauti Persa 264). Licet interiectio sit tux tax, tamen locum quendam syntacticum explet.

Soni naturales eorundemque imitationes voce humana factae uno aut periodico tenore fiunt. Imitationes autem discretis litteris vel potius phonematis symbolizantur: coco-coco, tux-tax, βρεκεκεκὲξくしー-κかっぱοおみくろんὰξくしー-κοάξ,^[6] κικκαβαῦ-κικκαβαῦ,^[7] τιοτιο-τιοτιο-τιοτιο-τιοτιο,^[8] τたうοおみくろんρろーοおみくろん-τορο-τορο-τορο-τίξ,^[9] τたうοおみくろんρろーοおみくろん-τορο-τορο-τορο-λιλι-λίξ.^[10] Saepe numero autem huiusmodi symbolizationes in systema grammaticale ita asciscuntur, ut nominum verborumque muneribus fungantur. Talem ascensum in systema morphologicum appellabimus nominationem.

De nominatione simplici

Interdum symbolizatio onomatopoeiae talis qualis est systemate inflexionali excipitur. Exempli gratia, ex sonis mur-mur et tur-tur nomina substantiva murmur et turtur tertiae declinationis facta sunt; item ex sono kuk-kuk lingua Theodisca nomen Kuckuck excepit. Simplici ascensu etiam verbum murmurandi exstitit inflexionibus stirpi murmur suffixis.

De nominatione accommodativa

Cuculus, cum Graece κόκκυ sonet, tamen ipse appellatur κόκκυξ, morphologice /kokkuk+s/. Itaque κόκκυξ factum est ex stirpe κかっぱοおみくろんκかっぱκかっぱυうぷしろんκかっぱ, cui inflexiones suffiguntur. Stirps ipsa κかっぱοおみくろんκかっぱκかっぱυうぷしろんκかっぱ sonum naturalem kok-kuk^[11] exhibet. Interiectio autem κόκκυ exstitit phonemate /k/ finali detruncato, nam in loco finali nulli consonantes nisi νにゅー, ρろー, ς permittuntur. Ita in phonotaxin linguae Graecae accommodata est etiam interiectio. Item sonus grundiendi γがんまρろーῦ factus est ex grug, quae stirps verbo γρύζω (< *γρυγ+j+ωおめが) subest.

Verba bulliendi diversarum linguarum ex sonis naturalibus per onomatopoeiam conceptis facta sunt. Exempli gratia bullio a (bul-)bul, Fin. pulputa 'bullire' a pul-pul, Angl. blob 'gutta' a (blob-)blob (per nominationem simplicem), Gr. βλύζω 'bullio' a (blud-)blud per βべーたλらむだυうぷしろんδでるた+j+ωおめが.

Etiam ex geminatis interiectionibus verba facta sunt. Haec exempla e lingua Graeca prompta sunt:

Interiectio	Qui sonus?	Antecessio	Forma effecta	Annotatiunculae
mur-mur	Sonus murmurandi	*μυρμυρ+j+ωおめが	μορμύρω	In compensationem [j] soni perditi [u] sonus longior factus est.
mul-mul	Sonus sugendi vel delibandi	*μυλμυλ+j+ωおめが	μοιμύλλω	Dissimilationes: (1) u ... u > o ... u ; (2) l ... l > j ... l
p^hla(d)-p^hlad	Sonus aestuandi	*φλαφλαδ+j+ωおめが	παφλάζω	(1) Dissimilatio: φλαφλα... > φαφλα... (2) Lex Grassmannii: φαφλα... > παφλα...

Notae

↑ Quintilianus, Institutiones 8,6,3.
↑ https://web.archive.org/web/20070202230007/http://ccat.sas.upenn.edu/jod/texts/donatus.3.html
↑ https://web.archive.org/web/20070930120934/http://www.yale56.org/Comment%2056/Pandora.htm
↑ Nomen indeclinabile factum est, quod a Varrone (Res rustica 1,48,2) hoc modo definitur: illud ... summa in spica iam matura, quod est minus quam granum, vocatur "frit".)
↑ Exempli causa, crepat Theodisce klappert, knattert, knarrt, knallt, klatscht, knistert, knittert, knirscht, klirrt, schwirrt, knackt, kracht, dröhnt, rasselt, prasselt, rauscht, saust, braust, plätscht, schmatzt, schnalzt, etc redditur; Finnice autem helisee, jyrisee, kalisee, kilahtaa, kirahtaa, kilisee, kahisee, kihisee, kuhisee, kopisee, kurisee, kurnii, loiskii, läiskähtää, naksuu, napsuu, narisee, natisee, rämisee, rätisee, räsähtää, suihkii, etc.
↑ Aristophanes, Ranae 210.
↑ Aristophanes, Aves 261.
↑ ibid. 237.
↑ ibid. 260.
↑ ibid. 262.
↑ Vel kuk-kuk, si respicimus quod duo /u/ phonemata syllabarum contiguarum alienum quid videntur esse linguae Graecae (cf. *μυρμυρ+j+ωおめが > μορμύρω).

Fontes antiqui

Strabo, Geographica XIV.2.28

Bibliographia

Biville, Frédérique. 1996. "Et tu cum esses capo, cocococo (Pétr. 59, 2): métaphores et onomatopées animalières dans Sat. 57-59." Latomus 55:855–862.

Horowski, Jan. 1966. "O niekotórych wyrazah dźwiękonaśladowczych w komediach Arystofanesa." Eos 56:227–237. (Summarium Latinum: De vocibus, quae dicuntur onomatopoeia, in Aristophanis fabulis occurrentibus, p. 237.)

Tichy, Eva. 1983. Onomatopoetische Verbalbildungen des Griechischen. Sitzungsberichte der Akademie der Wissenschaften in Wien, 409. Vindobonae: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.

Nexus interni

[1] Quintilianus, Institutiones 8,6,3.

[2] ttps://web.archive.org/web/20070202230007/http://ccat.sas.upenn.edu/jod/texts/donatus.3.html

[3] ttps://web.archive.org/web/20070930120934/http://www.yale56.org/Comment%2056/Pandora.htm

[4] Nomen indeclinabile factum est, quod a Varrone (Res rustica 1,48,2) hoc modo definitur: illud ... summa in spica iam matura, quod est minus quam granum, vocatur "frit".)

[5] Exempli causa, crepat Theodisce klappert, knattert, knarrt, knallt, klatscht, knistert, knittert, knirscht, klirrt, schwirrt, knackt, kracht, dröhnt, rasselt, prasselt, rauscht, saust, braust, plätscht, schmatzt, schnalzt, etc redditur; Finnice autem helisee, jyrisee, kalisee, kilahtaa, kirahtaa, kilisee, kahisee, kihisee, kuhisee, kopisee, kurisee, kurnii, loiskii, läiskähtää, naksuu, napsuu, narisee, natisee, rämisee, rätisee, räsähtää, suihkii, etc.

[6] Aristophanes, Ranae 210.

[7] Aristophanes, Aves 261.

[8] . 237.

[9] . 260.

[10] . 262.

[11] Vel kuk-kuk, si respicimus quod duo /u/ phonemata syllabarum contiguarum alienum quid videntur esse linguae Graecae (cf. *μυρμυρ+j+ωおめが > μορμύρω).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]