Véddi o wikitèsto de Savignon

{{Grafîa ofiçiâ}}
{{Divisione amministrativa
|Nome = Savignón
|Panorama = Savignone-panorama1.jpg
|Didascalia = Panoràmma de Savignón
|Stato = ITA
|Grado amministrativo = 3
|Divisione amm grado 1 = Liguria
|Divisione amm grado 2 = Zena
|Amministratore locale = Antonio Bigotti
|Partito = lìsta cìvica "Savignone viva"
|Data elezione = 10-6-2024
|Data istituzione = 1861
|Abitanti = 2996
|Note abitanti = [http://demo.istat.it/bilmens/index.php?anno=2019&lingua=ita Dato Istat] - Popolaçión rescidénte a-i 30 de novénbre do 2019.
|Aggiornamento abitanti = 30-11-2019
|Sottodivisioni = Canalborzón, Gagge, Izoêlle, Montemàzzo, Ponte, San Bærtomê, Sorîvi, Vacaéssa
|Divisioni confinanti = [[A Særa]], [[Buzalla|Buzàlla]], [[Casella|Cazélla]], [[A Croxe|Croxefiéschi]], [[Mignanego|Mignànego]], [[Valbrevenna|Valbrevénna]]
|Zona sismica = 3
|Gradi giorno = 2554
|Diffusività = 
|Nome abitanti = savignonéixi
|Patrono = sant'Agostìn
|Festivo = 28 agósto
|Mappa = Map of comune of Savignone (province of Genoa, region Liguria, Italy).svg
|Didascalia mappa = Poxiçión do comùn de Savignón inta çitæ metropolitànn-a de Zêna
}}
'''Savignon''' (''Savignone'' in [[Léngoa italiànn-a|italiàn]]) o l'é 'n [[Comun|comûne]] [[Liguria|lìgure]] ch'o g'à 3.225 de abitanti e o se trêuva inta [[Çittæ metropolitann-a de Zena|çitæ metropolitànn-a de Zena]].

== Giögrafìa ==
O teritöio comunâle o se trêuva a nòrd de [[Zena|Zêna]] inta [[Screivia|Valle Scrivia]], inte quéllo ch'o l'è o versante padàn de l'appenìn lìgure, con 'n anbiente colinâre e muntàgnìn. O capolêugo o l'è scitoòu inte 'na cónca naturàle a-o de sotta do mónte Cianétto, ch'a s'è formâ a segoito d'inn-a paleo-frann-a. Da-o nucleo çentrâle do paîze se peu zonze a-e êutto fraçioîn (Canalborzón, Gagge, Izoêlle, Montemàzzo, Ponte, San Bærtomê, Sorîvi, Vacaéssa) e a-e borgæ de ste chi<ref>{{Çitta web|url=https://www.comune.savignone.ge.it/geografia|tìtolo=Geografîa do comun de Savignon|vìxita=2021-12-30|léngoa=IT}}</ref>.

== Stöia ==
Savignón o gh’à òrìgini pre-române ([[Etæ do brónzo]]) ma e notìçie ciù segûe són quélle da colonizaçión da pàrte de [[Romma|Rómma]], da quæ són stæti trovæ repèrti inportànti. E o nómme de Savignón o vêgne con tùtta probabilitæ da-o nómme latìn ''Sabinianus'' (''Savignano'') ò sæ da Sabino ch'o poriéiva êse stæto o proprietâio do fóndo.

Inte l'anno [[1199]] fra Zêna e [[Turtonn-a|Tortónn-a]] vegnîva firmòu 'n tratâto de pâxe ch'o prevedéiva a spartiçión do teritöio segóndo o córso do sciùmme Scrîvia: quéllo in sciâ spónda mancìnn-a a [[Zena|Zêna]], quéllo in sciâ drîta a Tortónn-a. A despêto de tùtti i avegniménti polìtichi sucescîvi, sta spartiçión chi a l'é restâ e ancheu, Savignón, che cómme aministraçión civîle o l'é inta provìnsa de Zêna, da 'n pónto de vìsta religiôzo o l'é ancón sot'â-a [[Diòcexi de Tortónn-a]].
[[File:O castello de Savignon.jpg|thumb|300x300px|E rovinn-e do castéllo de Savignon|sinistra]]
L'apartenénsa de Savignón a-a léngoa e a-a coltûa zenéize a l'êa za ciæa inta meitæ do sécolo XIII, quànde o pàize o l'é stæto acatòu da-a famìggia di Fiéschi, cónti de Lavàgna, scibén che Savignón o continoâva a fâ pàrte di [[Féodi Inperiâli]] do [[Sacro Impêo Roman|Sâcro Româno Inpêro]]. Dötréi documénti testimònian l'investitûa ofiçiâle do Fèodo a-o [[Giàn Loîgi Fiéschi]], dîto o Vêgio, inte l'ànno [[1495]] da pàrte de l'Inperatô [[Mascimiliàn I d'Asbùrgo|Mascimiliàn I]], e a-o Étore Fiéschi Seniore inte l'ànno [[1548]] da pàrte de l'Inperatô [[Carlo V|Càrlo V]]. Són stæti i Fiéschi mæximi a tiâ sciù o castéllo ch’o dòmina o Pàize.

Co-a spartiçión ereditâia de l'ànno [[1678]], o féodo inperiâle o rizultâva de proprietæ do [[Giêumo Fiéschi]], che óltre a [[Casella|Casélla]] o l'ingrandîva inte l'ànno [[1685]] i sò posediménti in scî bórghi ascì de Frascinéllo, Ciàppe e Senàrga; e o mantegnîva ascì a conscignorîa in sce [[Mongiardin|Mongiardìn]], ereditâ da-a moæ Tomaxìnn-a Spìnoa. Dòppo o pàize o l'é pasòu sot'a-o contròllo da famìggia Crêuza de [[Vergagni|Vergàgni]], ch'a gh'à ezercitòu o sò potêre scìnn-a-a sopresción di féodi inperiâli inte l'anno [[1797]] con l'arîvo da dominaçión françéize.

A caxón da riorganizaçión aministratîva napoliònica, Savignón o l'é diventòu pàrte do Dipartiménto di Mónti Lìguri Ocidentâli, con capolêugo [[Rucheta Ligure|Rochétta Lìgure]], inta [[Repùbrica Lìgure|Repùblica Lìgure]]. Unîo a-o [[Prìmmo Inpêro françéize|Prìmmo Inpêro Françéize]], da-i 13 de zùgno de l'anno [[1805]] scìn'â-o [[1814]] Savignón o l'êa inserîo into [[Dipartiménto de Zêna]]. Inte l'ànno [[1804]] vegnîva agregòu a-o teritöio savignonéize i muniçìppi de Cravaéssa, Nénno, Paæo, Tónno, Vacaéssa e Valecâda, costitoîi inte l'anno 1797.
[[Immaggine:Savignone - Piazza della Chiesa (1901).jpg|sinistra|miniatura|300x300px|Cartolìnn-a co-a ciàssa da gêxa into [[1901]].]]
Inte l'anno [[1815]], Savignón o diventâva pàrte do [[Regno de Sardegna|Régno de Sardégna]], cómme stabilîo da-o [[Congresso de Vienna|Congrèsso de Viénna]] de l'anno 1814, e dòppo do [[Regno d'Italia (1861-1946)|Régno d'Itàlia]] inte l'ànno [[1861]]. Da l'anno [[1859]] a-o [[1926]], Savignón o rizultâva conpréizo into IX mandaménto co-o mæximo nómme do circondâio de Zêna e de quélla ch'a l'êa alôa a provìnsa de Zêna.

Inti anni do [[fascismo]] l'é stæto costroîo e dôe colònie de Renésso e de Montemàzzo (purtròppo ancheu abandonæ) inaoguræ tùtte dôe da-o [[Benîto Mussolîni]]. Vèrso a fìn da [[Segonda Guæra Mondiâ|segónda goæra mondiâle]] i conponénti do quartê generâle do Comàndo Tedésco Nòrd àn sogiornòu stabilménte inte vìlle do teritöio. O Generâle Günther Meinhold, comandànte de Fòrse Armê da Germània nazìsta insegiæ into teritöio de Zêna, o stâva inta Vìlla Romanéngo, 'na bèlla vìlla da meitæ de l'800, missa a l'intrâta do Pàize. E pròpio a Savignón, a matìnn-a di 25 d'arvî do [[1946|1945]], o Meinhold o vegnîva prelevòu e, ascôzo inte 'n'anbolànsa, portòu a Zêna inta Vìlla Migón (rescidénsa do Cardinâle Boétto) pe-a fìrma da réiza sò e de tùtti i sordàtti tedéschi. Ma gh'é de notìçie segûe chò-u tèsto da réiza o l'é stæto scrîto pròpio inta Vìlla Romanéngo quàrche giórno prìmma.

== Pòsti de interèsse ==
=== Architetûe religiôze ===
{{Seçión vêua}}

=== Architetûe civîli ===
{{Seçión vêua}}

=== Architetûe militâri ===
{{Seçión vêua}}

== Economîa ==
{{Seçión vêua}}

== Coltûa ==
A Savignón gh'é o provèrbio: ''Avàrdite da-o lànpo, da-o trón e da-a montâ de Savignón'': o scignificâto o no l'é ciæo; fòscia perché a montâ pe Savignón a l’é ràpida e fadigôza, fòscia perché 'na vòtta a Savignón gh'êa a staçión do Dàçio...

Notìçie in sce Savignón se pêuan trovâ inta Bibliotêca Comunâle de Savignón.

== Manifestaçioìn ==
{{Seçión vêua}}

== Fèste e fëe ==
{{Seçión vêua}}

== Comunicaçioìn ==
{{Seçión vêua}}

== Nòtte ==
<references/>

== Bibliografîa ==
* {{Çitta lìbbro|outô=Clelio Goggi|tìtolo=Storia dei comuni e delle parrocchie della diocesi di Tortona|url=https://books.google.it/books?id=VWPLoQEACAAJ|ediçión=3|ànno=1973|editô=Litocoop|çitæ=Tortónn-a|léngoa=IT}}
* {{Çitta lìbbro|outô=Màrco De Felîçe|tìtolo=Savignone: storia, tradizioni e cultura di un antico borgo feudale|url=https://books.google.it/books?id=iw1OPQAACAAJ|ànno=2004|editô=Brigati|léngoa=IT|ISBN=88-87-82215-8}}

== Âtri progètti == 
{{Interprogetto}}

{{Comûni da Çittæ metropolitann-a de Zena}}
{{Contròllo de outoritæ}}