Saffo

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Saffo

Ritræto de 'na zóvena de Pompéi, in mòddo eròu dîto "de Saffo"

Dæti personâli

Nàscita: settimo sec. a.C.
Mòrte: sesto sec. a.C.

Âtre informaçioìn

Profesción: poêta

Saffo (in grêgo àtico Σαπφώ, in dialétto eòllico Ψάπφω; fìn do VII sécolo - prìmma meitæ do VI sécolo a.C.), a l'é stæta 'na poetéssa grega de l'îzoa de Lesbo.

(GRC) «ὀ μみゅーὲνにゅー γがんまὰρろー κάλος ὄσσον ἴδでるたηいーたνにゅー πέλεται <κάλος>, ὀ δでるたὲ κかっぱἄγαθος αあるふぁὔτικα κかっぱαあるふぁὶ κάλος ἔσσεται.»	(LIJ) «Un ch'o l'é bèllo o rèsta bèllo a-a vìsta, méntre un ch'o l'é bón o saiä sùbito ànche bèllo.»
(Saffo: Fr. 50)

Vìtta

Fìggia de Scamandronimo e de Cleide, a l'êa nasciûa da 'na famìggia nòbile a Ereso, inte l'îzoa de Lesbo, into 640 a.C., a l'avéiva tréi fræ: Larico, Carasso e Eurigio, di quæ a l'ha parlòu inte seu poêxîe.

Tra-o 607 e il 590 a l'êa stæta mandâ in exìlio a Palermo, fòscia perché in contràsto co-i Cleanattidi, a stìrpe ch'a governâva l'îzoa. A l'é stæta amîga do poêta contenporànio Alceo, ànche lê de l'îzoa de Lesbo, e-a l'ha avûo 'na fìggia de nómme Cleide, a-a quæ l'é dedicòu quàrche vèrso:

(GRC) «ἔσしぐまτたうιいおた μみゅーοおみくろんιいおた κάλα πάϊς χρυσίοισιν ἀνθέμοισιν ἐμφέρην ἔχοισα μόρφαν Κλέϊς ἀγαπάτα, ἀνにゅーτたうὶ τたうᾶς ἔγがんまωおめが οおみくろんὐδでるたὲ Λυδίαν πぱいαあるふぁῖσしぐまαあるふぁνにゅー οおみくろんὐδでるた᾿ἐράνναν»	(LIJ) «Mi ho 'na bèlla fìggia che a-e scioî d'öo a l'ha scìmile a câa, Cleide, mæ ùnica creatûa, in càngio mi no voriéiva tùtta a Lìdia ni l'amàbile (Lesbo)»
(Saffo: Fr. 132)

A l'êa a sacerdotéssa de 'n tìaso (θίασος) legòu a-o cùlto d'Afrodîte, dôve e zoêne de famìgge facoltôze riçevéivan 'n'educaçión in vìsta do seu maiézzo e inparâvan dónca o cànto, o bàllo, a rafinatéssa, l'estética e l'àrte de l'amô.

(GRC) «ὀρράνοθεν κατιουσδεῦρろーυうぷしろん μみゅー᾿ ἐκかっぱ Κρήτας ἐπぱいὶ τόνδε νにゅーαあるふぁῦοおみくろんνにゅー ἄγνον ὄππαι τたうοおみくろんιいおた χάριεν μみゅーὲνにゅー ἄλσος μαλίαν, βべーたῶμみゅーοおみくろんιいおた δでるた' ἔνにゅーιいおた θυμιάμενοι λιβανώτωι· ἐνにゅー δでるた' ὔδωρ ψぷさいῦχρον κελάδει δでるたιいおた' ὔσδων μαλίνων, βρόδοισι δでるたὲ πぱいαあるふぁῖς ὀ χかいῶρος ἐσκίαστ', αあるふぁἰθυσσομένων δでるたὲ φύλλων κかっぱῶμみゅーαあるふぁ καταίρει· ἐνにゅー δでるたὲ λείμων ἰππόβοτος τέθαλε ἠρίνοισιν ἄνθεσιν, αあるふぁἰ δでるた' ἄηται μέλλιχα πνέοισιν [...] ἔνにゅーθしーたαあるふぁ δでるたὴ σしぐまὺ στέμ‹μみゅーαあるふぁτたう'› ἔλοισα Κύπρι χρυσίαισιν ἐνにゅー κυλίκεσσιν ἄβρως ὀμみゅー‹μみゅーεいぷしろん›μείχμενον θαλίαισι νέκταρ οおみくろんἰνοχόαισον»

(LIJ) «[...] Chinàndo zu da-o çê [...] Chîe a mi da Crêta (vegni) into santoâio veneràbile, dôve pe ti gh'é 'n graçiôzo boschétto de méi e artæ che sparzan profùmmo de incénso. Chîe ægoa frésca a borbóggia tra-i ràmmi di méi e tùtto o lêugo o l'é onbrezòu de rêuze; fra o frusciâ de féugge s'efónde asopiménto into santoâio. Chîe o pròu, pàscolo de cavàlle, o l'é flòrido de scioî primaverîli; e brîxe spîran doçeménte [...] Chîe, Cipride, concêdi voentêa che con gràçia in cóppe d'öo pòsse versâ nétare inbeviòu de giöia.»

(Saffo: Fr. 2)

In quésti anbiénti êan pe de ciù frequénti rapòrti òmosesoâli, no sôlo tra-e alêve ma ànche tra zoêne e-a sacerdotéssa; a ògni mòddo a pederastîa a l'êa no sôlo acetâ ma incoragiâ ascì, perché a l'êa consciderâ 'n'ativitæ ùtile a preparâ a futûra mogê a-o matrimònio.

Framénti

I studiôxi lisciandrìn han acugéito a seu produçión leterâia in éutto ò fòscia nêuve lìbbri: a ògni mòddo ne rèstan in tùtto sôlo pöco ciù de duxénto framénti. Sôlo 'n'öde a l'é arivâ a noî conplêta, l'ìnno a Afrodîte, into quæ a poetéssa a l'esprìmme a pénn-a caozâ da l'amô, raxón pe-a quæ a domànda agiùtto a-a dêa.

(GRC) «Ποικιλόθρον' ἀθανάτ' Ἀφρόδιτα, πぱいαあるふぁῖ Δίος δολόπλοκε, λίσσομαί σしぐまεいぷしろん, μή μみゅー' ἄσαισι μみゅーηいーたδでるた' ὀνίαισι δάμνα, πότνια, θしーたῦμみゅーοおみくろんνにゅー, ἀλらむだλらむだὰ τυίδ' ἔλらむだθしーた', αあるふぁἴ ποτα κかっぱἀτέρωτα τたうὰς ἔμας αあるふぁὔδας ἀίοισα πήλοι ἔκλυες, πάτρος δでるたὲ δόμον λίποισα χρύσιον ἦλθες ἄρろーμみゅー' ὐπασδεύξαισα· κάλοι δέ σしぐま' ἆγがんまοおみくろんνにゅー ὤκεες σしぐまτたうρろーοおみくろんῦθしーたοおみくろんιいおた πぱいεいぷしろんρろーὶ γがんまᾶς μελαίνας πύκνα δίννεντες πτέρ' ἀπぱい' ὠράνωἴθしーたεいぷしろん- ρος δでるたιいおたὰ μέσσω· αあるふぁἶψぷさいαあるふぁ δでるた' ἐξίκοντο· σしぐまὺ δでるた', ὦ μάκαιρα, μειδιαίσαισ' ἀθανάτῳ προσώπῳ ἤρろーεいぷしろん' ὄτたうτたうιいおた δでるたηいーたὖτたうεいぷしろん πέπονθα κかっぱὤτたうτたうιいおた δでるたηいーたὖτたうεいぷしろん κάλημμι κかっぱὤτたうτたうιいおた μみゅーοおみくろんιいおた μάλιστα θέλω γένεσθαι μαινόλᾳ θύμῳ· τίνα δでるたηいーたὖτたうεいぷしろん πείθω ἄψぷさい ἄγがんまηいーたνにゅー ἐς σしぐまὰνにゅー φιλότατα; τίς σしぐま', ὦ Ψάπφ', ἀδικήει; κかっぱαあるふぁὶ γがんまὰρろー αあるふぁἰ φεύγει, ταχέως διώξει, αあるふぁἰ δでるたὲ δでるたῶρろーαあるふぁ μみゅーὴ δέκετ', ἀλらむだλらむだὰ δώσει, αあるふぁἰ δでるたὲ μみゅーὴ φίλει, ταχέως φιλήσει κかっぱωおめがὐκかっぱ ἐθέλοισα. Ἔλらむだθしーたεいぷしろん μみゅーοおみくろんιいおた κかっぱαあるふぁὶ νにゅーῦνにゅー, χαλέπαν δでるたὲ λらむだῦσしぐまοおみくろんνにゅー ἐκかっぱ μερίμναν, ὄσしぐまσしぐまαあるふぁ δέ μみゅーοおみくろんιいおた τέλεσσαι θしーたῦμος ἰμέρρει, τέλεσον, σしぐまὺ δでるた' αあるふぁὔτたうαあるふぁ σύμμαχος ἔσしぐまσしぐまοおみくろん.»

(LIJ) «Afrofîte inmortâle da-o tröno scresiòu, fìggia de Zôve, tescéuia d'ingànni, te sùplico, no tormentâme con desgràçie ni con afànni, òh Scignôa, inte l'ànimo, ma chi vêgni, se mâi ànche 'n'âtra vòtta a mæ vôxe t'hæ sentîo da lontàn e ti m'hæ dæto ascólto, e-a câza do poæ lasciâ t'é vegnûa, dòppo avéi azovòu 'na caròssa d'öo; e bèlle te conduxéiva velôci pàsoe sôvia a tæra néigra méntre mesciàvan a-a spedîa e âe da-o çê atravèrso l'étere. E sùbito són vegnûe, e ti, òh biâ, riéivi inte l'inmortâle vîzo, ti domandâvi cöse alôa o me fîse capitòu e percöse alôa te ciamàsse e cöse mi voêse in particolâ ch'o l'avegnìsse pe mi into màtto ànimo: "Chi òua dêvo convìnçe pe condûe tórna a-o teu amô? Chi, òh Sàffo, o te fa tòrto? E segûo, se o scàpa, fîto o t'insegoiä e se doìn o no l'acèta, in càngio o donn-iä e se o no veu bén, fîto o voriä bén ànche s'o no veu". Végni a mi ànche òua e lìberame da-e dolorôze anscjêtæ, e quànte cöse che l'ànimo o dexìdera che pe mi se realìzan, realìzale, e ti mæxima aleâ séggi.»

(Saffo: Fr. 1)

In quésto framénto Saffo a l'afrónta o têma tìpico (τόπος) in sce cöse ségge "a cösa ciù bèlla" (κάλλιστον): a poetéssa a l'espónne (segóndo o schêma do Priamel) prìmma l'òpinión comùn, ch'a védde in mòddo volgâre cómme raxón da vìtta i bêni materiâli, a-i quæ lê depoî a contrapónn-e l'amô; l'ezénpio, træto da-a mîtologîa, de Élena, che pe amô a l'ha segoîo Paride a Troia, o fa tornâ a Sàffo o regòrdo de l'amâ Anattoria.

(GRC) «Οおみくろん]ἰ μみゅーὲνにゅー ἰππήων στρότον, οおみくろんἰ δでるたὲ πέσδων, οおみくろんἰ δでるたὲ νάων φふぁいαあるふぁῖσしぐま’ ἐπぱい[ὶ] γがんまᾶνにゅー μέλαι[νにゅー]αあるふぁνにゅー ἔ]μμεναι κάλλιστον, ἔγがんまωおめが δでるたὲ κかっぱῆνにゅー’ ὄτたう- τたうωおめが τις ἔραται. πά]γがんまχかいυうぷしろん δでるた’ εいぷしろんὔμαρες σύνετον πόησαι πぱい]άντι τたう[οおみくろんῦ]τたう’, ἀ γがんまὰρろー πぱいοおみくろんλらむだὺ περσ[κέθοισ]αあるふぁ κάλ]λος [ἀνにゅーθしーた]ρώπων Ἐλένα [τたうὸ]νにゅー ἄνδρα τたうὸνにゅー] [πανάρ]ιいおたσしぐまτたうοおみくろんνにゅー κかっぱαあるふぁλらむだλらむだ[ίποι]σしぐま’ ἔβべーたαあるふぁ ‘ς Τροίαν πλέο[ιいおたσしぐまαあるふぁ κかっぱωおめがὐδでるた[ὲ πぱいαあるふぁ]ῖδος οおみくろんὔδでるたεいぷしろん φίλων τたうοおみくろん[κかっぱ]ήων πάμπαν] ἐμνάσθ[ηいーた], ἀ[λらむだλらむだὰ] παράγαγ’ αあるふぁὔτたうαあるふぁνにゅー Κύπρις ἔρろーαあるふぁιいおた]σしぐまαあるふぁνにゅー [εいぷしろんὔθυς εいぷしろんὔκかっぱ]αμπτον γがんまὰρろー [ἔχοισα θしーたῦμみゅーοおみくろん]νにゅー [ἐνにゅー φρέσιν] κούφως τたう[ὰ φίλ΄ ἠγがんまνにゅー]όη[εいぷしろん]νにゅー̣ ἄ μみゅーεいぷしろん] νにゅーῦνにゅー Ἀνακτορί[ας ὀνにゅーὲ]μみゅーνにゅーαあるふぁιいおた- σしぐま’ οおみくろんὐ ] παρεοίσας, τたうᾶ]ς [κかっぱ]εいぷしろん βολλοίμαν ἔρατόν τたうεいぷしろん βべーたᾶμみゅーαあるふぁ κかっぱἀμάρυχμα λάμπρον ἴδでるたηいーたνにゅー προσώπω ἢ τたうὰ Λύδων ἄρματα [κかっぱἀνにゅー ὄπλοισι] πぱいεいぷしろんσしぐまδでるたοおみくろんμみゅー]άχεντας. ὀλβίοις] μみゅーεいぷしろんνにゅー οおみくろんὔ δύνατον γένεσθαι πάμπα]νにゅー ἀνθρώπ[οις, πぱい]εδέχην δでるた᾽ ἄραστηαι.»

(LIJ) «Çèrtidùn un ezèrcito de cavaliêri, âtri de fànti, âtri de nâve dîxan êse a cösa ciù bèlla in sciâ tæra néigra, mi pe cóntra quéllo ch'o l'é amòu. Asæ fàçile o l'é fâlo capî a chiónque, defæti quélla che a rêo ecelléiva pe belléssa tra-i òmmi, Élena, lasciòu o spozòu de grànde valô, a l'é partîa pe Trêua, in nâve, ni a l'ha ripensòu a-a fìggia, ni a-i amæ genitoî, pe nìnte, ma l'ha dezandiâ Vénere, lê, inamoâ; sùbito defæti, co-o seu ànimo incostànte, façilménte a l'ha ignoròu into cheu i afètti; lê òua a me adéscia o regòrdo de Anattoria, ch'a no l'é chi, ah, mi voriéiva poéi védde o seu amòu incêde e-o splendô luxénte do seu vîzo a-o pòsto di câri Lìdi e fànti prónti a-a batàggia. A-i òmmi o no l'é concèsso d'êse do tùtto felîçi, ma pêuan pregâ d'avéine pàrte.»

(Saffo: "A cösa ciù bèlla", Fr. 16)

Ànche into framénto 94 Sàffo a l'afrónta o têma do torménto de l'amô, into regòrdo da separaçión da 'na seu discépola.

(GRC) «Τεθνάκην ἀδόλως, θέλω· ἀ µεいぷしろん ψぷさいιいおたσしぐまδでるたοおみくろんµένα κατελίµπぱいαあるふぁνにゅーεいぷしろんνにゅー πόλλα κかっぱαあるふぁὶ τόδ’ ἔειπέ µοおみくろんιいおた· ὤιいおたµ’ ὠς δでるたεいぷしろんῖνにゅーαあるふぁ πεπόνθαµεいぷしろんνにゅー, Ψάπφ’, ἦ µάν σしぐま’ ἀέκοισ’ ἀπυλιµπάνω. τたうὰνにゅー δでるた’ ἔγがんまωおめが τάδ’ ἀµειβόµαあるふぁνにゅー· χαίροισ’ ἔρχεο κかっぱἄµεいぷしろんθしーたεいぷしろんνにゅー µέµνにゅーαあるふぁιいおたσしぐま’, οおみくろんἶσしぐまθしーたαあるふぁ γがんまὰρろー ὤς σしぐまεいぷしろん πεδήποµεいぷしろんνにゅー· αあるふぁἰ δでるたὲ µή, ἀλλά σしぐま’ ἔγがんまωおめが θέλω ὄµνにゅーαισαι . . . [ὄσしぐまαあるふぁ µάλθακα] κかっぱαあるふぁὶ κάλ’ ἐπάσχοµεいぷしろんνにゅー· πόλλοις γがんまὰρろー στεφάνοις ἴωおめがνにゅー κかっぱαあるふぁὶ βρό[δでるたωおめがνにゅー κかっぱρろーοおみくろんκかっぱ]ίων τたうεいぷしろん ὔµοおみくろんιいおた κかっぱἀ [ ] πぱいὰρろー ἔµοおみくろんιいおた παρεθήκαο κかっぱαあるふぁὶ πόλλαις ὐπαθύµιδας πλέκταις ἀµφふぁい’ ἀπάλαι δέραι ἀνθέων ἐ[ ] πεποηµέναις. κかっぱαあるふぁὶ πぱい...[ ] μύρῳ βρενθείῳιいおた [ ] ρύ[ ]νにゅー ἀξαλείψαο κかっぱαあるふぁὶ βασιληίῳ κかっぱαあるふぁὶ στρώµνにゅーαあるふぁνにゅー ἐπぱいὶ µολθάκαν ἀπάλαν πぱいαあるふぁρろー [ ]όνων ἐξίης πόθον [ ] ...νίδων κかっぱωおめがὔτたうεいぷしろん τις [ οおみくろんὔ]τたうεいぷしろん τたうιいおた ἶρろーοおみくろんνにゅー οおみくろんὐδでるた’ ὐ [ ] ἔπぱいλらむだεいぷしろんτたう’ ὄπποθεν ἄµµες ἀπέσκοµεいぷしろんνにゅー, οおみくろんὐκかっぱ ἄλσος [...] ρος [...] ψοφος [...] οιδιαι.»

(LIJ) «Êse mòrta davéi voriéiva: lê a me lasciàva méntre cianzéiva, tante cöse e quésto a m'ha dîto: "Ahimè, cöse terìbili patìmmo, Sàffo: cóntra a mæ voentæ te làscio". E mi quéste pòule rispondéiva: "Vànni felîçe e de mi regórdate, ti sæ infæti quànte t'ho amòu. Se no, alôa mi te véuggio regordâ … quànte cöse dôçi e bèlle gödîvimo: Coscì con tànte corónn-e de viovétte e de rêuze e de cröchi insémme a tésta vixìn a mi ti circondàvi. e con tànte colànn-e intresæ in gîo a-o còllo mòrbido fæte de amàbili scioî. E tùtta con luxénte ingoénto profumòu a rêo te vonzéivi e con quéllo regâle e sôvia mòrbidi létti o dexidêio tra-i Iòni placàvi de tégne zoêne. No 'n cànto de cöo, ni sâcro, ni ìnno nuçiâle o se levàva sénsa e nòstre vôxe; e no o bòsco dôve a primavéia o són[...]»

(Saffo: "Êse mòrta davéi voriéiva", Fr. 94)

O framénto 168b Voigt pe cóntra o l'esprìmme 'na rafinâ ma malincònica riflesción notùrna da poetéssa, a quæ, percependo a fûga do ténpo e da zoventù, a se tróva sôla e-a prova nostalgîa pe l'amô (κατέυδω defæti o l'é 'n términe da-o valô eròtico).

(GRC) «Δέδυκε μみゅーὲνにゅー ἀ σελάννα κかっぱαあるふぁὶ Πληΐαδες· μέσαι δでるたὲ νύκτες, πぱいαあるふぁρろーὰ δでるた’ ἔρろーχかいεいぷしろんτたう’ ὤρろーαあるふぁ· ἔγがんまωおめが δでるたὲ μόνα κατεύδω.»	(LIJ) «Tramontòu l'é a lùnn-a e-e Pleiadi; l'é mêzanéutte, o ténpo o scàppa vîa: ma mi dòrmo da sôla.»
(Saffo: "Tramontòu l'é a lùnn-a", Fr. 168b)

Inte l'Öde a-a giöxîa, dîta ànche Öde do sublîme (perché a l'é mensonâ into tratâto In sciô Sublîme do Pseudo-Longino), a poetéssa a l'esprìmme o torménto ch'a sénte méntre 'na zoêna do tìaso a vêgne sedûta da 'n òmmo co-o quæ a discùtte. O framénto o l'ha avûo 'n grànde sucèsso e-o l'é stæto fónte d'inspiraçión pe tànte âtre poêxîe, tra-e quæ a ciù famôza a l'é o Carme 51 de Catullo.

(GRC) «Me pâ êse pægio a-i dêi quéll'òmmo, ch'o l'é asetòu davànti a ti e da-a vixìn o sta a sentî a dôçe vôxe E-e rizâte amàbili; ma quésto o cheu into pêto o me fâ scciupâ: se t'amîo pe 'n istànte, no me sciòrte 'n sôlo fî de vôxe, ma a léngoa a se rónpe, sùbito sótta a pèlle se méscia menûa 'na sciàmma, no véddo ciù da-i éuggi, me rebonban fòrte e oêgie, e me inonda 'n sûo fréido, 'na tremaxón a me scròlla tùtta, e són ànche ciù fûta de l'èrba, e sénto che no l'è lontàn pe mi a mòrte. Ma tùtto o se sopòrta, perché ...»»

(LIJ) «Φαίνεταί μみゅーοおみくろんιいおた κかっぱῆνος ἴσος θέοισιν ἔμμεν᾽ ὤνにゅーηいーたρろー, ὄττις ἐνάντιός τたうοおみくろんιいおた ἰσδάνει κかっぱαあるふぁὶ πλάσιον ἆδでるたυうぷしろん φωνεί- σας ὐπακούει κかっぱαあるふぁὶ γελαίσας ἰμέροεν, τό μみゅー᾽ ἦ μみゅーὰνにゅー καρδίαν ἐνにゅー στήθεσιν ἐπτόαισεν, ὠς γがんまὰρろー ἔς σしぐま᾽ ἴδでるたωおめが βρόχε᾽ ὤς μみゅーεいぷしろん φώνη- σしぐま᾽ οおみくろんὐδでるた᾽ ἒνにゅー ἔτたう᾽ εいぷしろんἴκかっぱεいぷしろんιいおた, ἀλらむだλらむだὰ κかっぱὰδでるた μみゅーὲνにゅー γがんまλらむだῶσσα ἔαあるふぁγがんまεいぷしろん, λέπτον δでるた᾽ αあるふぁὔτικα χかいρろーῷ πぱいῦρろー ὐπαδεδρόμακεν, ὀππάτεσσι δでるた᾽ οおみくろんὐδでるたὲνにゅー ὄρημμ᾽, ἐπιβρό- μεισι δでるた᾽ ἄκουαι, ψぷさいῦχρα δでるた᾽ ἴδρως κακχέεται, τρόμος δでるたὲ πぱいαあるふぁῖσしぐまαあるふぁνにゅー ἄγρει, χλωροτέρα δでるたὲ ποίας ἔμみゅーμみゅーιいおた, τεθνάκην δでるた᾽ ὀλίγω ’πιδεύης φαίνομ’ ἔμみゅー᾽ αあるふぁὔτたうᾳ· ἀλらむだλらむだὰ πぱいὰνにゅー τόλματον, ἐπεί κかっぱ[†]»

(Saffo: "Öde a-a giöxîa", fr. 31 Voigt)

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Saffo