Variànte lìguri
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
A léngoa lìgure a no l'é 'na léngoa unitâia dæto ch'a l'à divèrsce variànte. Ste ùrtime són interlezìbili tra de lô, scibèn che se diferénçian pe-e infloénse riçevûe da âtre léngoe (cómme piemontéize, emiliàn ò françéize) ò da âtri dialétti. Infæti quélla lìgure a l'é 'na léngoa polinòmica perché a l'é costitoîa da variànte lengoìstiche ch'araprezéntan de diferénse in sciô ciàn da fonética, da morfologîa e da scintàsci, ma ch'én conscideræ da-i seu parlànti lighæ da conprensción recìproca. E variànte ciù inportànti, ascì dîte parlæ lìguri, són o zenéize (zenéize), o savonéize (savuneize), o spezìn (spezin), o vintimigiôzo (ventemigliusu), o tabarchìn (tabarkin), o monegàsco (munegascu), e o novéize (nuvaize).
Clasificaçión
[modìfica | modìfica wikitèsto]
Chi de sótta a se peu védde a lìsta de prinçipæ variànte do lìgure parlæ a-a giornâ d'ancheu, e quélle estìnte ascì, sudivîze segóndo a clasificaçión do profesô Werner Forner, adotâ da vàrri lengoìsti[1][2][3]:
- Lìgure òrientâle (ò do Levànte): parlòu inta Rivêa de Levànte, anàndo vèrso èst, o rizûlta avéi sénpre magioî infloénse do dialétto lunigianéize, variànte da léngoa emiliànn-a.
- Lìgure centrâle: parlòu tra Framûa e Câo Nöi, quésto grùppo o l'inclùdde e variànte ciù parlæ e conosciûe, bâze pe sécoli da léngoa scrîta.
- Lìgure céntro-òcidentâle: o l'é difûzo inta rivêa tra Finâ e Tàggia e fìn a-o confìn co-o Piemónte inte l'entrotæra.
- Lìgure òcidentâle: grùppo de parlæ difûze a l'estremitæ òcidentâle da Lìguria e into Prinçipâto de Mónego ascì.
- Lìgure d'Ôtrezôvo: o l'è o grànde grùppo ch'arechéugge e parlæ "de la da-i Zôvi", ö sæ óltre a crénn-a di mónti.
- Lìgure alpìn: picìn grùppo difûzo inte àree a-o confìn co-a Frànsa, inta coscì dîta tæra brigàsca.
- Lìgure coloniâle: quésta sudivixón arechéugge e parlæ difûze fêua da l'àrea prinçipâ do Lìgure.
Paragón
[modìfica | modìfica wikitèsto]| Monegàsco (Munegascu) | Ventimigiôso (Ventemigliusu) | Savonéize | Zenéize | Novéize (Nuvaize) | Spezìn | Bonifaçìn | Tabarchìn |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ün | in | ün | un | in/ûn | ün | ün | in |
| üna | ina | üna | unn-a | ûnn-a | üna | üna | ina |
| ru /r' | u /l' | u /l' | o / l' | ei/e/u/l' | er /l' | u /l' | u /l' |
| ciü | ciü | ciü | ciù | pü | ciü | ciü | ciü |
Nòtte
[modìfica | modìfica wikitèsto]- ↑ Forner, 1980, p. 458
- ↑ Toso, 2002
- ↑ (IT) La Lingua Ligure, in sce cadepuio.it, 10 zenâ 2019. URL consultòu o 18 arvî 2021 (archiviòu da l'url òriginâle o 23 zùgno 2019).
- ↑ De tranxiçión co-o lìgure céntrâle
- ↑ De tranxiçión co-o lìgure céntro-òcidentâle
- ↑ De tranxiçión co-o lìgure da Vàl Bórmia
- ↑ Particolâ dialétto de tranxiçión
- ↑ 8,0 8,1 Parlâ de tranxiçión co-a léngoa còrsa.
Bibliografîa
[modìfica | modìfica wikitèsto]- (DE) Günter Holtus, Michael Metzeltin e Christian Schmitt, Italienisch: Areallinguistik I. Ligurien, in Lexikon der Romanistischen Linguistik (Werner Forner), vol. 4, 1ª ed., M. Niemeyer, 1980, pp. 453-469, ISBN 3-484-50250-9.
- (IT) Fiorenzo Toso, Liguria, in I dialetti italiani. Storia, struttura, uso, Turin, M. Cortelazzo, UTET, 2002, pp. 196-225.
- (IT) Giulia Petracco Sicardi, Fiorenzo Toso e Patrizia Cavallaro, Vocabolario delle parlate liguri, Zena, Consulta Ligure, 1985-1992.
Vôxe corelæ
[modìfica | modìfica wikitèsto]Colegaménti estèrni
[modìfica | modìfica wikitèsto]- (IT) Fiorenzo Toso, Il genovese. Cenni di storia linguistica - Versione 2, in: "Korpus im Text", Serie A.
- (IT) Rodrigo Nosco, Sulle tracce del dialetto ligure - Da Carloforte al Sud America, in sce genova.repubblica.it, 23 agòsto 2011. URL consultòu o 12 zùgno 2021.