Вулкано
| Вулкано | |
|---|---|
 | |
| Највисока точка | |
| Надм. вис. | 501 м |
| Истакнатост | 501 м |
| Координати | 38°24′15″N 14°57′57″E / 38.4042° СГШ; 14.9658° ИГД |
| Географија | |
Вулкано на карта
| |
| Место | Липарски острови, Италија |
| Геологија | |
| Вид | Вулкански комплекс стратовулкани |
| Последен избув | 1888 до 1890 |
Вулкано (сицилиски: Vurcanu, италијански: Isola Vulcano, грчки: Hiera, латински: Vulcana)[1] е еден од Липарските Острови, североисточно од Сицилија во Тиренското Море. Површината на островот изнесува 21 км2, а највисокиот врв има височина од 500 м. На островот постојат три вулкани, од кои еден е сè уште активен. Последната голема ерупција на овој вулкан била во 1888 -1900 година[2].
Историја
[уреди | уреди извор]Римјаните го користеле островот главно за суровини, собирање дрво и за ископување алуминиум и сулфур. Ова беше главната активност на островот до крајот на 19 век.
Шкотланѓанецот Џејмс Стивенсон бил викторијански научник, пронаоѓач и истражувач кој го вовел рударството на пемза во Липари и рудникот за сулфур на Вулкано (а имал намера и да извлекува енергија од вулканот).[3] Тој во 1870 година го купил северниот дел на островот, изградил вила, повторно ги активирал ископите на локалните рудници и на островот засадил виногради од сортата малвазија со намера да произведува сортно вино[3]. Стивенсон живеел на Вулкано до последната голема ерупција на островот, во 1888 година. Ерупцијата траела скоро цели две години, во кое време Стивенсон го продал целиот свој имот на месното население и никогаш повеќе не се вратил на островот. Вилата на Стивенсон сè уште постои на островот[3].
Географија
[уреди | уреди извор]
Вулкано се наоѓа во северниот дел на Сицилија и е најјужниот остров од сите Липарски Острови. Површината на островот изнесува 21,2 км2 и го сочинува врвот на вулканот кој излегува на површина на морето и кој се издига на 499 метри надморска височина. Југот на островот се состои од висорамнина каде еден од рабовите ја формира планината Арија. Во средината има двоен кратер, седиште на вулканската активност и со многу фумароли обоени во жолто од сулфурните кристали поради испуштањето на водороден сулфид. На север на островот е Вулканело, кој е латерален вулкански конус на Вулкано и сочинува полуостров.
Брегот е стрмен, но има некои црни песочни плажи каде што се појавуваат термални сулфурни извори кои се сметаат за лековити бањи и чии температури се движат од 35 °C до 50 °C. Базени со сулфурна кал исто така служат како терапевтски бањи[4]. На целиот остров, вклучително и до кратерот, се пристапува по патеки. Патеките, меѓу другото, водат и до „Долината на чудовиштата“ каде се наоѓаат формации на исфрлените вулкански бомби.
Геологија
[уреди | уреди извор]
Вулканската активност во регионот е резултат на поместувањето на Африканската тектонска плоча која се судира со Евроазиската. Постојат три вулкански центри на островот:
- На јужниот крај на островот се старите конуси на стратовулканите, Монте Ариа (501 м), Монте Сарацено (481 м) и Монте Лучиа (188 м) кои делумно пропаднале во купата Пијано.
- Најновиот активен центар е кратерот Гран на врвот на конусот Фоса. Овој конус пораснал во купата Лентиа на средината на островот и имал најмалку 9 големи ерупции во последните 6000 години.
- На север од островот е Вулканело (123 метри). Тој излегол од морето за време на ерупцијата во 183 п.н.е. како посебен остров[5]. Повремени ерупции од неговите три конуси со два пирокластични тека на течење на лава се случиле оттогаш до 1550 година.
Ерупции
[уреди | уреди извор]Вулкано е неактивен после ерупцијата на конусот Фоса на 3 август 1888 до 1890 година[2], која на врвот наталожила околу 5 метри пирокластичен материјал. Стилот на ерупција виден на конусот Фоса се нарекува вулканолошка ерупција, што е експлозивно исфрлање на пирокластични фрагменти од вискозна магма. Експлозија настанува поради густината на магмата која ги спречува гасовите лесно да излезат низ вулканскиот отвор. Оваа ерупција на Вулкано во тоа време била внимателно документирана од страна на Џузепе Меркали. Меркали ерупциите ги опишал како:
"... Експлозии што звучат како топ во неправилни интервали ..."
Како резултат на тоа, вулканолошките ерупции се засноваат на овој опис. Типична вулканова ерупција може да исфрли блокови од цврст материјал неколку стотици метри подалеку од отворот. Меркали објавил дека блоковите од ерупцијата во периодот 1888-1890 година паднале во морето меѓу Вулкано и Липари. Неколку такви блокови кои паднале на островот Вулкано биле фотографирани од него или од неговите помошници.
Емисиите на вулкански гас од овој вулкан се мерат со помош на повеќекомпонентен систем за анализа на гас, кој го детектира предеруптивното дегасирање на зголемувачките магми, подобрувајќи го предвидувањето на вулканската активност[6].
Митологија
[уреди | уреди извор]Старите Грци островот го нарекувале Терасија (грчки: Θηρασία) и Термеса (грчки: Θέρμεσσα, извор на топлина). Островот се појавил во нивните митови како работилница на олимпискиот бог Хефест, заштитник на ковачите. Тој поседувал уште два вулкана, Етна и Олимп. Страбон исто така ја споменува Термеса како свето место на Хефест (грчки: ἱ
Слично и Римјаните верувале дека Вулкано е оџак на работилницата на богот Вулкан и затоа островот го нарекле по него. Тие верувале дека островот растел поради периодичното расчистување на згурата и пепелта од неговата ковачница. Земјотресите што им претходеле или ги придружувале експлозиите од пепел, сметале дека се должат на тоа дека Вулкан тогаш го изработува оружјето за да војуваат војските на богот Марс.[8]
Во популарната култура
[уреди | уреди извор]- Мопасан го раскажува своето качување на Вулкано во 1885 година (во времето кога вулканот бил поактивен отколку денес), во хрониката На Сицилија објавена во 1886 година и интегрирана во делото Талкачки живот од 1890.
- Во 1949 година островот бил искористен како сцена за филмот на Вилијам Дитерле, Вулкано, со италијанската глумица Ана Мањани во главната улога.
- Последната битка во Battle Tendency, вториот дел од Чудната авантура на Џоџо ( манга и аниме) на Хирокиро Араки се одвива на вулканот на островот.
- Еден астероид е посветен на островот, 4464 Вулкано.[9]
-
Кратерот на вулканот -
Сулфурни кристали формирани вовулканот. -
Фумароли -
Калливи бањи на Вулкано.
Поврзано
[уреди | уреди извор]Извори
[уреди | уреди извор]- Ezio Giunta, dir. (2005). „Vulcano“. Estateolie 2005*The Essential Guide (English version of Tourist Guidebook): 80–87.
- * J.-C. Tanguy et D. Decobecq, ''Dictionnaire des volcans'', Gisserot, Paris, 2009, p. 247-249.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]„Вулкано“. Глобална програма за вулканизмоит. Смитсонова установа. Посетено на 2008-12-18. (англиски)
- ↑ „Vulcano Island | island, Italy“. Encyclopedia Britannica (англиски). Посетено на 2017-12-27.
- ↑ 2,0 2,1 „Global Volcanism Program | Vulcano“. volcano.si.edu (англиски). Посетено на 2017-12-27.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 English, Charlie (2003-02-01). „Earth, winds and fire“. The Guardian (англиски). ISSN 0261-3077. Посетено на 2017-12-27.
- ↑ (француски) Jacques-Marie Bardintzeff, Connaître et découvrir les volcans, Genève, Suisse, Liber, Предлошка:MONTHNAME sans erreur 1997, 209Предлошка:Nb p. ISBN 2-88143-117-8,
199
- ↑ „Vulcano, Italy“. volcano.oregonstate.edu. Посетено на 2017-12-27.
- ↑ „Chemical mapping of a fumarolic field: La Fossa Crater, Vulcano Island (Aeolian Islands, Italy)“. Geophysical Research Letters. AGU Publications. 32. Bibcode:2005GeoRL..3213309A. doi:10.1029/2005GL023207. Посетено на 2016-09-27.
- ↑ Strabo Geographica 1.2.10
- ↑ „CVO Menu - Volcanoes in Historical and Popular Culture“. Vulcan.wr.usgs.gov. Посетено на 2013-08-26.
- ↑ M.P.C. 26762 del 5 март 1996