Malaran tak geser lelangit
Malaran tak geser lelangit ialah sejenis bunyi konsonan yang terdapat dalam kebanyakan bahasa lisan, dilambangkan oleh aksara j dalam Abjad Fonetik Antarabangsa (IPA) dan j dalam X-SAMPA.
| Nombor AFA | 153 | ||
|---|---|---|---|
| Pengekodan | |||
| X-SAMPA | j | ||
| |||
| Sampel audio | |||
Dalam bahasa Melayu, malaran tak geser lelangit dilambangkan oleh huruf y, contohnya: ya dan saya. Dalam IPA, huruf j digunakan sempena penggunaannya dalam kebanyakan bahasa Eropah Utara, Tengah dan Timur, misalnya dalam bahasa Jerman, Jahr ("tahun"). Bunyi ini difahamkan tidak wujud pada suku kata awal bahasa Melayu Kuno – kata-kata pinjaman Sangsakerta dengan fonem ini dipelatkan naik belakang gusi berbunyi letus /dʒ/ (misalnya جاس jasa dari यशस् yaśas) sehingga meluasnya penyebaran agama Islam yang mengalakkan pendidikan bahasa Arab dengan huruf ي ya.[1]
Ciri-ciri
suntingCiri-ciri malaran tak geser lelangit:
- Cara artikulasinya ialah malaran tak geser, iaitu dihasilkan dengan merapatkan dua alat artikulasi tanpa menyempitkan rongga vokal sehingga terhasilnya arus udara yang bergelora.
- Daerah artikulasinya adalah lelangit, iaitu disebut dengan bahagian tengah atau belakang lidah menyentuh lelangit keras.
- Jenis pembunyiannya adalah bersuara, iaitu pita vokal bergelar ketika penyebutan.
- Ini ialah satu konsonan lisan, iaitu udara dibenarkan keluar melalui mulut.
- Ini ialah satu konsonan tengah, iaitu dihasilkan dengan membenarkan arus udara mengalir melalui tengah lidah dan bukan sisinya.
- Mekanisme arus udaranya adalah egresif pulmonik, iaitu disebut dengan menolak udara keluar dari paru-paru melalui saluran vokal, dan bukannya dari glotis atau mulut.
Penggunaan
sunting| Bahasa | Perkataan | IPA | Erti | Catatan | |
|---|---|---|---|---|---|
| Melayu | [[[Ortografi bahasa Melayu|sayang]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [sayaŋ] | 'sayang' | Rujuk fonologi bahasa Melayu | |
| Arab | Baku | يوم | [jawm] | 'hari' | Rujuk fonologi bahasa Arab |
| Catalonia[2] | [[[Ortografi bahasa Catalonia|veiem]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [bəˈjɛm] | 'kita lihat' | Rujuk fonologi bahasa Catalonia | |
| Cina | Kantonis | [[[Aksara Cina| |
[jɐt˨ʔ] | 'hari' | Rujuk Bahasa Kantonis Baku |
| Mandarin | [ji˥] | 'satu' | Rujuk Bahasa Mandarin Baku | ||
| Inggeris | [[[Ortografi bahasa Inggeris|you]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [juː] | 'kamu' | Rujuk fonologi bahasa Inggeris | |
| Itali[3] | [[[Abjad Itali|ione]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ˈjone] | 'ion' | Rujuk fonologi bahasa Itali | |
| Jepun | やった/yatta | [jatːa] | 'sudah' | Rujuk fonologi bahasa Jepun | |
| Jerman | [[[Ortografi bahasa Jerman|Joch]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [jɔx] | 'kandar' | Rujuk fonologi bahasa Jerman | |
| Korea | 야구/yagu | [ˈjaːɡu] | 'besbol' | Rujuk fonologi bahasa Korea | |
| Perancis | [[[Ortografi bahasa Perancis|yeux]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [jø] | 'mata' | Rujuk fonologi bahasa Perancis | |
| Poland[4] | [[[Ortografi bahasa Poland|jutro]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ˈjutrɔ] | 'esok' | Rujuk fonologi bahasa Poland | |
| Rusia | я | [ja] | 'saya' | Rujuk fonologi bahasa Rusia | |
| Sepanyol[5] | [[[Ortografi bahasa Sepanyol|viuda]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [ˈbjuða] | 'balu' | Alofon bukan sukuan bagi /i/. Rujuk fonologi bahasa Sepanyol | |
| Vietnam | [[[Abjad Vietnam|de]]] Error: {{Lang}}: teks mempunyai penanda italik (bantuan) | [jɛ] | 'kayu manis' | Rujuk fonologi bahasa Vietnam | |
| Zapotec | Tilquiapan[6] | yan | [jaŋ] | 'leher' | |
Rujukan
sunting- ^ Hoogervorst, Tom (2017). "Lexical Influence From North India To Maritime Southeast Asia: Some New Directions". Man In India. 95 (4): 295.
- ^ Carbonell & Llisterri (1992:53)
- ^ Rogers & d'Arcangeli (2004:117)
- ^ Jassem (2003:103)
- ^ Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003:256)
- ^ Merrill (2008:108)
Bibliografi
sunting- Carbonell, Joan F. & Joaquim Llisterri (1992), "Catalan", Journal of the International Phonetic Association 22 (1-2): 53-56
- Jassem, Wiktor (2003), "Polish", Journal of the International Phonetic Association 33 (1): 103-107
- Martínez-Celdrán, Eugenio; Ana Ma. Fernández-Planas & Josefina Carrera-Sabaté (2003), "Castilian Spanish", Journal of the International Phonetic Association 33 (2): 255-259
- Merrill, Elizabeth (2008), "Tilquipan Zapotec", Journal of the International Phonetic Association, 38 (1): 107–114
- Rogers, Derek & Luciana d'Arcangeli (2004), "Italian", Journal of the International Phonetic Association 34 (1): 117-121
- Thelwall, Robin (1990), "Illustrations of the IPA: Arabic", Journal of the International Phonetic Association 20 (2): 37-41