Geert Grote

't Begun van de kelender in Geert Grote zien Getijdenboek, exemplaar Huis Bergh, hs 4.

Geert Grote (Dèventer, oktober 1340 - ok daor, 20 augustus 1384) was een middelieuwse diaken, godgeleerde, schriever, kloosterhervörmer en boeteprediker binnen de kattelieke karke. Hi'j was de grondlegger van de Mederne devotie, een lekenbeweging die 't christelijke gemienschopslèven ni'j lèven in wol blaozen.

In oldere geschriften en deur stichtingen die heur naam an hum verbiendt, wördt zien naam ok wal espeld as Geert Groote, mit dubbele 'oo'; dit is een 19e-ieuwse schriefwieze veur een middelieuwse name.

Waandel

Geert Grote studeerden vanof 1355 geneeskunde, theologie en karkelijk recht an de Sorbonne in Paries. Van 1368 töt 1374 was e kanunnik van de Dom van Aken en van 1371 töt 1374 had e een kanunnikplaatse bi'j de Utrechtse Dom.

Anvankelijk leidden hi'j 't lèven van een rieke, blaozerige geleerde. Zölf verwees hi'j naor die periode terogge mit 't biebelwoord van Jeremia 2.20: 'Onder alle grune bomen en op alle hoge bulten he'k ehoereerd'. Onder invloed van Hendrik Eger van Kalkar en Jan van Ruusbroec, en nao een slimme ziekte in 1372, kwaamp e d'rtoe een meer ascetisch lèven te leiden. Van 1374 töt 1378 woonden e bi'j de kartuzers van Monnikhuzen bi'j Arnhem. In 1379 wördden e in Utrecht töt diaken ewi'jd. Vanof det moment höld e boetepreken in een bulte steden in de noordelijke Lege Laanden, beveurbield tègen priesters die mit vrouwlu samenwoorden (synode van 1383) en kloosterlingen die d'r dikke bi'j zatten.

Geert Grote verzamelden een groep volgelingen um hum hen, de mederne devoten. Hieruut ontstunden de Zusters en Breurs van 't Gemiene Lèven (gemien muj opvatten as gemienschoppelijk; mandielig) en de Congregatie van Windesheim. De bisschop van Utrecht was niet drok op heur opvattingen en vaardigden veur diakens in 't vorstbisdom Utrecht een preekverbod uut. Deur persoonlijke contacten wus Geert Grote toch veul mèensen veur zien zaak te winnen. Vanwege de Utrechtse tegenwarking wördt e mangs vergeleken mit de latere Dominicaanse boeteprediker en priester Girolamo Savonarola. Allebeidend wördt ze eziene as veurlopers van de Hervörming en 't protestantisme, mar bleven ze trouw an de kattelieke karke.

Geert Grote was nauw bevriend mit de rector van de Latiense schoele in Zwolle, Johan Cele, die e d'rvan weerhöld um in een klooster te gaon. Via 't onderwies en 't verzameln, vertalen en verspreiden van boeken wördden de ideeën van Geert Grote rap deur hiel Europa uutedragen.

Nao een bezuuk an een vrund die an de pest leed, kwaamp e op 43-jaorige leeftied uut de tied.

Naolaotenschop

Stien mit een tekst van Geert Grote in de Broederenkarke in Dèventer

Van Geert Grote bint mit name preken en gebeden oavereleverd. Hi'j schreef in een schrifttaal die zowal Middelnederduutse as Middelnederlaandse kenmarken hef en die tègenwoordig wal Iessellaands enuumd wördt. Een antal van zien gebeden kreeg zo'n weerklaank det ze in haoste alle getijdenboeken wördden op-eneumen. In zien traktaot Contra turrim Traiectensem trök e van leer tegen de bouw van de Utrechtse domtoren, die volgens hum alleen mar töt grootsigheid en töt bewondering van bezukers zol leidden. Dizze tekst hebt ze pas in de jaoren zestig van de 20e ieuw herontdekt. D'r bint mar een paar haandschriften van hum bekend, zodej kunt denken det e aordig alleen stund mit dizze kritiek.

D'r wördt an-eneumen det de belangriekste vertègenwoordiger van de Mederne devotie, Thomas a Kempis (rond 1380 - Zwolle, 25 juli 1472), in belangrieke maote Grote zien schrieveri'je 'ecodificeerd' hef in zien wark De Imitatione Christi (De naovolging van Christus).

Herdenking

De eerste stien wördt elegd van 't Geert Groote Huis in Dèventer, 1 september 2011.

In Dèventer lig onder 't Lamme van Dieseplein de crypte van Geert Grote. Sinds 2011 wördt op dit plein ebouwd an 't Geert Groote Huis. 't Doel daorvan is um Grote zien prakkezaoties en acties naor de tègenwoordige tied te vertalen.

Drei orgenisaoties in Dèventer die de name van de karkhervörmer draagt, besleuten in 2009 um een Geert Groote Dag in te stellen, die alle jaoren op de eerste donderdag in september mut plaatsvienden. De eerste Geert Groote Dag was op 3 september 2009.

D'r is ok een comité det een staandbield van Geert Grote in Dèventer hebben wil.

Bronnen

• Uut Jan en Annie Romein heur Erflaters van onze beschaving
• Het Getijdenboek van Geert Grote. Naor 't Haagse haandschrift 133 R 21 uutegeven deur N. van Wijk, Leiden, 1940
• C.C. de Bruin, E. Persoons en A.G. Weiler (1984), Geert Grote en de Moderne Devotie, Zutfent
• Digitale uutgave, bezörgd deur Willem Kuiper en Matthijs Holwerda, van Geert Grote zien Getijdenboek, zoas oavereleverd in 't exemplaar Huis Bergh, hs. 4.

Rifferenties

Dit stok is echreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.