Jura (Geologie)

Ärathem Ära	System Periood	Serie Epoch	Stoop Öller	≈ Öller (Mya)
M E S O Z O I K U M	höger	höger	höger	jünger
	Jura	Böverjura	Tithonium	152,1–145
			Kimmeridgium	157,3–152,1
			Oxfordium	163,5–157,3
		Middeljura	Callovium	166,1–163,5
			Bathonium	168,3–166,1
			Bajocium	170,3–168,3
			Aalenium	174,1–170,3
		Ünnerjura	Toarcium	182,7–174,1
			Pliensbachium	190,8–182,7
			Sinemurium	199,3–190,8
			Hettangium	201,3–199,3
	deeper	deeper	deeper	öller

De Jura is en geochronoloogsche Periood oder System vun de Eerdhistorie. Dormit warrt de middlere Periood vun dat Mesozoikum betekent, dat na’t Öllere hen vun de Trias un na’t Jüngere hen vun de Kried begrenzt warrt. De Jura hett vör ruchweg 199,6 Millionen Johren anfungen. To Enn weer se vör ruchweg 145,5 Millionen Johren.

Historie un Naam

De Naam Jura hett 1795 Ingang in de wetenschoppliche Literatur funnen un weer vun Alexander vun Humboldt för Steenschichten in de Jurabargen bruukt. Alexandre Brongniart hett den Begreep 1829 op de hüütige Systembeteken wieter faat. De Jurabargen bestaht vör allen ut de verfastigten Aflagern (Sedimenten), de sik wiel de Periood vun’n Jura an’n Rand vun de dormoligen Tethyssee afsett hebbt.

Definitschoon

De Anfang vun’n Jura is opstunns blots provisoorsch defineert worrn mit dat eerste Opduken vun dat Ammoniten-Geslecht Psiloceras. Dat GSSP (ungefäähr so veel as en Tyypprofil un en Tyyplokalität) is bit hüüt noch nich afsluut fastleggt worrn. Ok de Bövergrenz vun’n Jura, oder gliekbedüden de Ünnergrenz vun de Kried is noch nich afsluten kloor. Wohrschienlich warrt se to de Tiet liggen, as de Ammoniten-Oort Berriasella jacobi to’n eersten mol vörkamen is.

Ünnerdelen

De Kried warrt hüüt in dree Serien (Epochen) un ölven Stopen (Öller) ünnerdeelt:

• Böverjura
  • Tithonium
  • Kimmeridgium
  • Oxfordium
• Middeljura
  • Callovium
  • Bathonium
  • Bajocium
  • Aalenium
• Ünnerjura
  • Toarcium
  • Pliensbachium
  • Sinemurium
  • Hettangium

Dat gifft dorblangen noch de Begreepen „Swart Jura“, „Bruun Jura“ un „Witt Jura“ as ok „Lias“, „Dogger“ un „Malm“, de as chronostratigraafsche Serien vun’n Jura nich mehr bruukt warrn schüllt. Man, bruukt warrt se as lithostratigraafsche Eenheiten in’n Süüddüütschen Jura (Swarten, Brunen un Witten Jura) oder in’n Noorddüütschen Jura (Lias, Dogger, Malm; provisoorsche Beteken). De Grenzen vun disse Eenheiten sünd rein lithostratigraafsch, d. h. blots över den Wessel vun Steenegenschoppen defineert. Se sünd dorüm blots ungefäähr gliek to de chronostratigraafschen Eenheiten, vun wegen dat Grenzen vun de Lithostratigrafie nich jümmers nipp un nau mit de System- oder Serien-grenzen tosamen fallt.

De wichtigsten Leddfossilen vun’n Jura sünd de Ammoniten, de blots marin vörkamen sünd. Se sünd wiete Verwandte mit de hüütigen Dintenfisch un weern dormols de Warvellosen Deerten, de an’n fakensten vörkamen deen. To finnen sünd se to’n Bispeel in Süüddüütschland in’n Posidonienschiver vun de Swäbschen Alb un de Fränkschen Alb tosamen mit de to de Dintenfisch rekenten Belemniten.

Paläogeografie

Szeen ut en maalt Bild: De Europasaurus holgeri hett in’n Böverjura ünner annern ok in Neddersassen leevt

In’n fröhen Jura is de Supereerddeel Pangäa wieter uteneen broken, wat sik al in’n Bövertrias mit de Billn vun Gravensystemen andüüt hett. De Schören hebbt Noordamerika, Eurasien un den süüdlichen Grooteerddeel Gondwana billt. De fröhe Atlantik un de Tethyssee weern noch small. Gondwana füng denn in’n laten Jura ok an, tweitobreken.

Klima

Dat Klima in’n Jura weer warm, Henwiesen op Ies in’t Binnenland sünd ut disse Tiet keen funnen. Fastland in de Neeg vun de Polen hett dat in’n Jura, jüst as ok schon in’n Trias, nich geven.

Entwickeln vun de Deeren

Warvellose Fossilen ut jurassische Seeaflagern (ut Meyers’ Lexikon 1885-90)

De Jura is de eerste Hoochtiet vun de Dinosauriers wesen. In Middeleuropa sünd Footsporen (Bakussen, Mündkehagen) un Skelettresten vun Dinosauriers ut de Juratiet (Ohmdenosaurus, Compsognathus) opdeckt worrn. De Compsognathus vun Jachenhausen bi Riedenborg wer so groot as’n hüütige Katt un gell lange Tiet as de lüttste Dinosaurier.

De „Oorvagel“ Archaeopteryx is in Steenschichten vun’n Böverjura (Malm) funnen worrn, bit hüüt blots in de Fränkschen Alb, sünners bi Solnhofen un Eichstätt.

Ut den Ünnerjura vun China stammt de fund vun en Söögdeert-Fossil (Hadrocodium wui) dat as öllst Söögdeert in’n binnern Sinn gellt. Ne’e Funnen ut den Middeljura in de noordchinees’schen Jiulongshan-Bargen (Binnere Mongolei, Provinz Ningcheng, Daohugou) hebbt de fröheren Ansichten öber de Welt vun de Söögdeerten vun’t Mesozoikum bannig ännert. Dat Geslecht Castorocauda lutrasimilis (Docodonta), de vör 164 Millionen Johren leevt hebbt, wiest sik gliek as de Bever un wiest al op de Wieterentwickeln vun de Söögdeerten.

Bekannte „fossile Bowarken“ ut’n Jura sünd de Schwammstotzen-Riffen vun de Swäbschen Alb. Riffbilln in’n lütteren Rahmen geev dat aver ok in Noorddüütschland.

Entwickeln vun de Planten

De Flora is in’n Jura vun Gymnospermen domineert worrn, dorünner de Nadelholtplanten as to’n Bispeel Mammutbööm un Föhren, aver ok Ginkgos un Palmfarnen. De Jura warrt ok as Tietöller vun de Palmfarnen (Cycadeen) betekent, vun wegen dat de düchtig männig weern. Dat Ünnerholt vun de Woolden weer vun Farnen un Duwocken billt.

De Jura in Middeleuropa

To Anfang vun’n Jura is de See vun’n Noorden her toeerst över en teemlich small Rebeet vun Noord- un Westdüütschland bit na Süüddüütschland vördrungen. In Noordoost- un Oostdüütschland sünd kontinentale Aflagern sedimenteert worrn. Invn Middeljura breed sik de See wieter na Oosten ut. Meist de hele oosteuropääsche Plattform is överspöölt worrn. Man, wiete Deelen vun Skandinavien un Deelen vun Böhmen un dat Rhiensche Eiland sünd meist wiel den helen Jura över Fastland bleven. Dat Böhmische Eiland un de Rhiensche Masse weern al wiel en Regresschoon in’n böveren Middeljura to en Eiland un scheden den Noorddütschen un den Süüddüütschen Jura. An’t Enn vun’n Jura is Süüddüütschland toVn gröttsten Deel verlannt. Noorddüütschland bleev aver wieter en marin oder bracksch Rebeet mit Bedingen to’n Aflagern.

Fundsteden vun Fossilen

En bekannte Fundsteed för Fossilen ut’n Ünnerjura ut de Posidonienschiver-Formatschoon (t. B. Ichthyosaurier, Plesiosaurier, Krokodilen, Fisch, Seelilien, Ammoniten) is Holzmaden bi Kirchheim, an’n Foot vun de Swäbschen Alb. Dor steiht ok dat Urwelt-Museum Hauff, dat in de helen Welt en hooch Ansehn hett.

Jurassic Park

De engelsche Naam för den Jura - Jurassic - is dör den Film Jurassic Park un sien Nafolgers teemlich bekannt maakt worrn. Man, vele vun de Dinosauriers, de in’n Film dorstellt warrt, so ok de Tyrannosaurus rex un de Velociraptor, stammt ut de Tiet vun de Kried.

Literatur

• Felix Gradstein, Jim Ogg, Jim & Alan Smith: A Geologic timescale. Cambridge University Press 2005, ISBN 9780521786737
• Hans Murawski & Wilhelm Meyer: Geologisches Wörterbuch. 10., nee bearb. u. w. Opl., 278, Enke Verlag, Stuttgart 1998 ISBN 3-432-84100-0.
• Friedrich August Quenstedt: Der Jura. Verlag Laupp, Tübingen 1856-57 (Nett-Utgaav). Atlas zum Jura, Verlag Laupp, Tübingen 1858 (Nett-Utgaav), Tosatz to Der Jura)

Weblenken

Jura. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• Scotese.com Koort vun de Eer in’n Ünnerjura (engelsch)
• Dossier: Der Jura scinexx.de
• Eine südliche Perspektive: Jurassische Wirbeltiere aus Patagonien Vun Oliver Rauhut. Websteed vun de Paläontologischen Sellschop - Forschungsprojekten in de Paläontologie
• Steinkern.de Fossilen vun’n Jura un jemehr Fundöörd