Atlantische zalm: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Visteelt: twee foto's toegevoegd |
|||
| (16 tussenliggende versies door 13 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 1:
{{Taxobox straalvinnige
| naam = Atlantische zalm
| status =
| statusbron =
| rl-id = 19855
| afbeelding = Atlantischer Lachs.jpg
Regel 10:
| geslacht = ''[[Salmo]]''
| w-naam = ''Salmo salar''
| auteur = [[
| datum = 1758
| afbeeldingII = Distribution of Atlantic salmon.svg
| afbeeldingIItekst = Verspreidingsgebied
|
|
}}
De '''Atlantische''' of '''Europese zalm''' (''Salmo salar'') is een [[anadroom|anadrome]] [[Vissen (dieren)|vis]] die als volwassen dier hoofdzakelijk in noordelijke zeeën en de Noord-[[Atlantische Oceaan]] leeft. De zalm kwam voor de [[industriële revolutie]] in alle grote Europese rivieren voor, maar is daar nu praktisch uitgestorven. Veruit de meeste Atlantische zalm die wordt geconsumeerd is [[visteelt|kweekvis]]. De zalm heeft een belangrijke culinaire en economische waarde. Ze kenmerkt zich onder meer door de rode kleur van het vlees.
== Beschrijving ==
De
De zalm die in [[zee]] zwemt, is een zilveren verschijning met kleine x-vormige zwarte stipjes die zich boven de [[zijlijn]] bevinden. Afhankelijk van het aantal weken dat hij zich in [[zoetwater]] bevindt, neemt de zilveren schijn af, worden de wijfjes donker en krijgen de mannetjes een oranje [[Marmeren (papier)|marmering]]. In deze fase ontwikkelen de mannetjes ook een [[paaihaak]] aan de onderkaak.
Regel 31 ⟶ 32:
== Verspreiding ==
De Atlantische zalm komt voor in de noordelijke Atlantische Oceaan en aangrenzende zeeën. In de paaitijd zwemt hij via rivieren het binnenland van Noord-Amerika en Europa in. Vóór menselijk ingrijpen werden de natuurlijke paaigronden van de Atlantische zalm in rivieren van Europa en de Amerikaanse oostkust gevonden. Met name de watertemperatuur was bepalend in de afbakening van het verspreidingsgebied. Vooral in dunbevolktere gebieden, zoals [[Canada]], [[Groenland]] en delen van [[Scandinavië]], komt de zalm nog zoals vanouds in groten getale voor tijdens de paaitijd.
De soort is regionaal ook geïntroduceerd buiten zijn natuurlijke verspreidingsgebied. Dit is onder andere het geval in de (noordelijke) [[Stille Oceaan]] en [[Nieuw-Zeeland]]. De vestiging is niet steeds succesvol gebleken.▼
=== Afname Europese zalmbestanden ===
In Europa is de soort sterk afgenomen en wordt ze nu als een belangrijke [[indicatorsoort]] voor de waterkwaliteit en -connectiviteit beschouwd. Ook in Belgische rivieren kwam de Atlantische zalm ooit veelvuldig voor. De laatste meldingen van zalm in de Schelde dateren van 1842.<ref>Fockedey N. 2015. ''Zalm steeds meer in trek bij de Belgische consument''. De Grote Rede 42.</ref> In de [[Theems]] is de zalm succesvol [[herintroductie|geherintroduceerd]].
Vroeger werden in de [[Rijn]] diverse typen langstrekkende zalmen gevangen. Dit betrof de kleine zomerzalm (40 tot 60 cm) die niet al te ver stroomopwaarts trok om de eieren af te zetten. Ook de grote zomerzalm, die pas aan het eind van de zomer de rivieren binnentrok, om al binnen twee maanden in dezelfde herfst eieren af te zetten, werd gevangen. De belangrijkste zalm was de winterzalm, die ook groot was en gedurende de winter optrok om ergens in de rivier in winterrust te gaan en pas in de herfst van het volgende jaar op de paaiplaatsen te arriveren.▼
In de Europese gebieden waar de zalm nu nog veel voorkomt, gaat het hoofdzakelijk om jonge zalmen van zo'n 60 cm en 3 kg die ''[[grilse]]'' worden genoemd. In sommige grotere Noorse rivieren komen nog wel zeer grote exemplaren voor.▼
▲De soort is regionaal ook geïntroduceerd buiten zijn natuurlijke verspreidingsgebied. Dit is onder andere het geval in de (noordelijke) [[Stille Oceaan]] en [[Nieuw-Zeeland]]. De vestiging is niet steeds succesvol gebleken.
== Levensloop ==
Regel 48 ⟶ 50:
=== Paaitrek ===
[[Bestand:Zalmafslag Kralingsche Veer 1905.jpg|thumb|Te [[Kralingseveer|Kralingscheveer]] bij Rotterdam was in de 19e eeuw de grootste [[Zalmhuis|zalmafslag]] van Nederland.]]
▲Vroeger werden in de [[Rijn]] diverse typen langstrekkende zalmen gevangen. Dit betrof de kleine zomerzalm (40 tot 60 cm) die niet al te ver stroomopwaarts trok om de eieren af te zetten. Ook de grote zomerzalm, die pas aan het eind van de zomer de rivieren binnentrok, om al binnen twee maanden in dezelfde herfst eieren af te zetten, werd gevangen. De belangrijkste zalm was de winterzalm, die ook groot was en gedurende de winter optrok om ergens in de rivier in winterrust te gaan en pas in de herfst van het volgende jaar op de paaiplaatsen te arriveren.
Vanaf de late lente keren volwassen Atlantische zalmen terug naar hun geboorteplek om te gaan [[paaien]]. Ze verlaten daarop de oceaan en gaan via rivieren stroomopwaarts, soms tot diep in het binnenland. Het is geweten dat ze hierbij allerlei hindernissen kunnen overbruggen, zoals stroomversnellingen en kleine [[waterval]]len. Op [[ondergrondse zalmenpoel|een unieke locatie]] in [[Newfoundland]] migreren ze zelfs doorheen een [[grot]].
▲In de gebieden waar de zalm nu nog veel voorkomt, gaat het hoofdzakelijk om jonge zalmen van zo'n 60 cm en 3 kg die ''[[grilse]]'' worden genoemd. In sommige grotere Noorse rivieren komen nog wel zeer grote exemplaren voor.
=== Paai ===
De [[paaien|paaiplekken]] van de zalm zijn snelstromende gedeeltes in de bovenloop van rivieren, waar het vrouwtje om de stroming tegen te gaan kuilen graaft van zo'n 3 meter lang en circa 20 cm diep. In deze kuilen wordt na het uitvoeren van de [[balts]] met het kenmerkende trillen en gapen de [[Hom (vissperma)|hom]] en de [[viskuit|kuit]] afgezet. In de tien minuten daarna worden de eieren weer onder het grind gewerkt door het mannetje, terwijl het vrouwtje stroomopwaarts weer een nieuwe kuil graaft. Het paaien duurt zo'n 14 dagen en wordt onderbroken door rustpauzes waarvoor de vissen diepe, langzamer stromende riviergedeeltes uitzoeken.
Na het paaien worden de zalmen ''[[kelts]]'' genoemd. De meeste ''kelts'' sterven, maar sommige exemplaren (meestal wijfjes) kunnen terugkeren naar zee, waar ze hun zoutwater[[Habitus (dieren)|habitus]] weer krijgen en verder door kunnen groeien. Het gaat daarbij om zo'n 5% van de dieren die aan de paai deelnemen.
De [[Eagle River (Newfoundland en Labrador)|Eagle River]] in de [[Canada (hoofdbetekenis)|Canadese]] regio [[Labrador (regio)|Labrador]] is een van de belangrijkste [[paaien|paaigebieden]] van de Atlantische zalm in [[Noord-Amerika]].<ref>{{en}} {{pdf}} {{Aut|Anderson, T.C.}}, "[https://publications.gc.ca/collections/collection_2016/mpo-dfo/Fs41-31-81-eng.pdf The Rivers of Labrador]", ''Canadian Special Publication of Fisheries and Aquatic Sciences'', 81 (1985), p. 133. [https://web.archive.org/web/20210411030422/http://publications.gc.ca/collections/collection_2016/mpo-dfo/Fs41-31-81-eng.pdf Gearchiveerd] op 11 april 2021.</ref>
=== Broed ===
Regel 67 ⟶ 70:
=== Maatregelen en wettelijke regelingen ter bescherming ===
Om de zalm terug te brengen in de Europese rivieren is een uitgebreid programma in gang gezet.
* De vervuiling van de rivieren is enorm afgenomen; met name de biologische vervuiling is verminderd dankzij [[rioolwaterzuiveringsinstallatie]]s.
* Er worden [[vistrap]]pen geplaatst waar de zalm doorheen kan komen.
* Er wordt vis uitgezet, zoals in de [[Roer (rivier)|Roer]].
* Bovenstrooms wordt geprobeerd de grindbedden weer geschikt te maken voor de voortplanting van de zalm.
De zalm stond als ''verdwenen'' (als wilde soort) op de [[Nederlandse Rode Lijst (vissen)|Rode Lijst]] maar is in 2004 afgevoerd van deze lijst omdat de paaigebieden buiten Nederland liggen. Wel is de zalm krachtens Europese milieuwetgeving beschermd, zoals in bijlagen 2 en 5 van de [[Habitatrichtlijn van de Europese Unie|Habitatrichtlijn]]. Daarom heeft de Nederlandse overheid de taak om beschermingszones voor de zalm aan te wijzen. Verder wordt de zalm genoemd in bijlage 3 van de [[Conventie van Bern (1979)|Conventie van Bern]].<ref>{{Aut|van Emmerik W.A.M. & de Nie, H.W.}} ''De zoetwatervissen van Nederland. Ecologisch bekeken''. Sportvisserij Nederland, Bilthoven (2006) {{ISBN|9081029517}}.</ref><ref>{{Aut|de Nie, H.W.}} ''Bedreigde en kwetsbare zoetwatervissen in Nederland''. Basisrapport, voorstel voor een Rode Lijst. Stichting Atlas verspreiding zoetwatervissen, Nieuwegein (1997)</ref> Op de internationale Rode Lijst van de [[International Union for Conservation of Nature and Natural Resources|IUCN]] kreeg de zalm in 1996 de status ''veilig'', met de notatie dat herziening van deze status gewenst is.<ref name="IUCN" />
Regel 78 ⟶ 81:
* [[Watervervuiling|Vervuiling]] kan ervoor zorgen dat het de zalm niet meer lukt het geboortewater te vinden. Dit is aangetoond bij de [[Chinookzalm]], die door lozing van slachterijen de thuisrivier niet meer kon vinden. Waarschijnlijk is vervuiling tegenwoordig niet meer het grootste probleem.
* [[Overbevissing]] ontstond door over de hele breedte van een rivier een net te spannen waardoor geen zalm kon ontsnappen. Ook nu nog roepen de grote hoeveelheden vistuig in de Nederlandse wateren nog vragen op bij de Duitsers die met veel moeite en geld een reïntroductieprogramma zijn gestart.
* Afsluiting van de loop door [[Dam (waterkering)|dammen]], sluizen of andere constructies die migratie belemmeren.
* Ongeschikt of onbereikbaar worden van het voortplantingsgebied. Door vermesting en erosie zijn in de bovenloop van de Rijn niet veel plekken meer waar de zalm zich succesvol kan voortplanten. Als het water te veel fijne substantie bevat zet zich dat af op de eieren. Door vermesting zijn veel grindbedden veralgd en daardoor ook ongeschikt voor de voortplanting.
== Hengelsport ==
Regel 91 ⟶ 94:
[[Bestand:Fish farming in Torskefjorden, Senja, Troms, Norway, 2014 August - 2.jpg|thumb|Kooien in Noorwegen]]
[[Bestand:Fish delivery.jpg|thumb|Opzuigen van de kweekzalm]]
Tussen 2011 en 2020 lag de jaarlijkse opbrengt van de visserij op zo'n 500.000 tot 1 miljoen ton zalmachtigen. De opbrengst van de [[visteelt]] nam fors toe in dit decennium. In 2011 lag deze nog op zo'n 1,6 miljoen ton en in 2020 was dit gestegen naar 2,65 miljoen ton.<ref>{{en}} MOWI [https://corpsite.azureedge.net/corpsite/wp-content/uploads/2021/05/Salmon-Industry-Handbook-2021.pdf Salmon Industry Handbook 2021], geraadpleegd op 25 juni 2021</ref> Omstreeks het jaar 2000 was de omslag, vanaf dat jaar bracht de visteelt meer zalm aan land dan de visserij. De Atlantische zalm wordt veruit het meest gekweekt van alle zalmachtigen.▼
▲Tussen 2011 en 2020 lag de jaarlijkse opbrengt van de visserij op zo'n 500.000 tot 1 miljoen ton zalmachtigen. De opbrengst van de [[visteelt]] nam fors toe in dit decennium. In 2011 lag deze nog op zo'n 1,6 miljoen ton en in 2020 was dit gestegen naar 2,65 miljoen ton.<ref>{{en}} MOWI [https://corpsite.azureedge.net/corpsite/wp-content/uploads/2021/05/Salmon-Industry-Handbook-2021.pdf Salmon Industry Handbook 2021], geraadpleegd op 25 juni 2021. [https://web.archive.org/web/20210520143919/https://corpsite.azureedge.net/corpsite/wp-content/uploads/2021/05/Salmon-Industry-Handbook-2021.pdf Gearchiveerd] op 20 mei 2021.</ref> Omstreeks het jaar 2000 was de omslag, vanaf dat jaar bracht de visteelt meer zalm aan land dan de visserij. De Atlantische zalm wordt veruit het meest gekweekt van alle zalmachtigen.
De Atlantische zalm wordt in koelere regionen waarbij de watertemperatuur bij voorkeur ligt tussen de 8 en 14°C. [[Noorwegen]] is veruit de grootste producent met een wereldwijd aandeel van zo'n 50%, gevolgd door Zuid-[[Chili]] die royaal een kwart van alle zalm aan land brengt. Verder wordt de vis gekweekt in, onder andere, Noord-Amerika, [[Schotland]], [[Ierland (land)|Ierland]] en de [[Faeröer]]eilanden. Dit gebeurt in grote nettenkooien.▼
▲De Atlantische zalm wordt in koelere regionen gekweekt waarbij de watertemperatuur bij voorkeur ligt tussen de 8 en 14°C. [[Noorwegen]] is veruit de grootste producent met een wereldwijd aandeel van zo'n 50%, gevolgd door Zuid-[[Chili]] die royaal een kwart van alle zalm aan land brengt. Verder wordt de vis gekweekt in, onder andere, Noord-Amerika, [[Schotland]], [[Ierland (land)|Ierland]] en de [[Faeröer]]eilanden. Dit gebeurt in grote nettenkooien.
De gekweekte zalm wordt gevoerd met droogvoer en de drie grootste voerfabrikanten zijn [[Nutreco]], [[Ewos]] en [[Biomar]]. Het voer maakt zo'n 40% van de totale kosten uit. Het bevat [[visolie]] en [[vismeel]] die verkregen wordt door het verwerken van wild gevangen vis, zoals [[ansjovissen]] en [[Sardine|sardientjes]]. Er wordt druk uitgeoefend op de industrie om deze ingrediënten te vervangen door plantaardige voedingsstoffen en door [[krill]] hetgeen belangrijk is voor het [[Duurzaamheid|duurzaam]] kweken van zalm. In 2020 bestond het visvoer van de grootste zalmkweker ter wereld, [[Mowi]], uit een kwart visolie en vismeel, een derde graan en [[Sojaboon|soja]] en een vijfde
=== Kweekproces ===
Zalmkweek begint met grote zoetwaterbassins op land. Deze fase neemt ongeveer een jaar in beslag. Nadat de zalm getransformeerd is van zoetwatervis tot zoutwatervis worden ze vervoerd naar zeelocaties. Dit gebeurt met gebruik van tankwagens of [[Bronboot|bronboten]]. De zalmen zijn dan ongeveer 80-100 gram zwaar.
Hier komt de zalm in netten, deze kunnen bestaan uit stalen kooien of plastic ringen. De gemiddelde stalen kooi is 35 bij 35 meter groot en bestaat uit een drijvende stalen constructie waarin het net hangt. Dit net kan 12 tot 30 meter diep reiken, al naargelang de diepte van de locatie. Het meest gebruikt zijn plastic ringen. Deze ringen hebben gewoonlijk een omtrek van 120 tot 160 meter en eenzelfde diepte van tussen de 12 en de 30 meter. Het maximaal aantal zalmen in een ring is 200.000. Op een gemiddelde productielocatie worden tussen de 500.000 en 1.000.000 zalmen opgekweekt.
Voederen vindt veelal plaats met behulp van voervlotten, drijvende voermachines met een opslagcapaciteit van 200 tot 600 ton voer. Het voer wordt computergestuurd gedoseerd. Transport naar de productieringen gebeurt met luchtdruk door een buizenstelsel. Onderwatercamera's maken het mogelijk dat een [[Operator (mens)|operateur]] het voeren kan controleren. Het voer dient in de juiste hoeveelheid gedoseerd te worden, niet alleen vanuit milieuoogpunt, maar vooral ook vanwege economische motieven omdat voer een grote kostenpost is.
Regel 106 ⟶ 110:
Na ongeveer twee jaar wegen de zalmen ongeveer vijf kilogram. Ze worden dan opgevist met een [[vacuümpomp]]. Ze komen in bronboten die de vissen levend naar de slachterij vervoeren. Hier worden ze verder verwekt zodat ze voor consumptie gereed zijn.
===
Deze wijze van zalmkweek roept bezwaren op bij [[milieubeweging|milieubeschermingsorganisaties]]
Het water wordt door het voederen met zeer eiwitrijk voer en door de hoge zalmdichtheid ter plaatse sterk verrijkt met voedingsstoffen. Ook is het water vervuild met medicijnresten en chemicaliën.<ref>{{Citeer web|url=https://www.ciwf.org.uk/media/7444572/ciwf_rethink-salmon_21_lr_singles_web.pdf|titel=‘Underwater Cages, Parasites & Dead Fish: Why a Moratorium on Scottish Salmon Farming Expansion is Imperative’|bezochtdatum=4 augustus 2021|datum=2021| archiefurl=https://web.archive.org/web/20210324210601/https://www.ciwf.org.uk/media/7444572/ciwf_rethink-salmon_21_lr_singles_web.pdf|archiefdatum=24 maart 2021|dodeurl=nee}}</ref> De afvalstoffen spoelen uit en hopen op de bodem op. Dit kan leiden tot hogere ammoniumgehaltes en lager zuurstofgehalte en heeft een negatieve impact op de biodiversiteit<ref>{{Citeer web|url=https://pure.uhi.ac.uk/en/publications/review-of-the-environmental-impacts-of-salmon-farming-in-scotland|titel=Review of the environmental impacts of salmon farming in Scotland|auteur=Tett, P. e.a.|bezochtdatum=4 augustus 2021|datum=2018}}</ref>
Daarnaast worden wilde populaties zalmen aangetast door ziektes en parasieten die ontsnapte gekweekte zalmen meebrengen. Wilde populaties kunnen door inmenging genetisch zwakker worden.<ref>{{Citeer web|url=https://www.arlis.org/docs/vol1/K/57697418.pdf|titel="Making sense of the aquaculture debate: analysis of the issues related to netcage salmon farming and wild salmon in British Columbia"|bezochtdatum=4 augustus 2021|auteur=Gardner J. and Peterson D.L.|datum=2003| archiefurl=https://web.archive.org/web/20210804124749/https://www.arlis.org/docs/vol1/K/57697418.pdf|archiefdatum=4 augustus 2021|dodeurl=nee}}</ref>
== Literatuur ==
* W.M. Shearer, ''The Atlantic Salmon. Natural History, Exploitation and Future Management'', 1992. {{ISBN
* Lars Kvamme, ''Zalm. Een biografie'', vert. Angélique de Kroon, 2021. {{ISBN
== Externe links ==
Regel 121 ⟶ 125:
* [https://web.archive.org/web/20111005155833/http://www.sportvisserijnederland.nl/vis_en_water/vissoorten/default.asp?t=1&vissoort=zalm Sportvisserij Nederland kennisdocument zalm]
* [http://www.marineharvest.com/ Website zalmindustrie]
* [https://web.archive.org/web/20140504105247/http://www.wageningenur.nl/nl/show/Huidige-status-en-toekomstmogelijkheden-voor-anadrome-vispopulaties.htm Herintroductie zalm in de Roer]
{{Appendix}}
[[Categorie:
[[Categorie:IUCN-status
| |||