Koolstof: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k Robot: automatisch tekst vervangen (- | <sup>14</sup>N +<sup>14</sup>N, - | <sup>11</sup>B +<sup>11</sup>B, - | <sup>11</sup>C +<sup>11</sup>C, - | <sup>13</sup>C +<sup>13</sup>C, - | <sup>12</sup>C +<sup>12</sup>C, - | <sup>14</sup>C +<sup>14</sup>C) Label: Ongedaan gemaakt |
Landen waar grafiet wordt gewonnen aangepast op basis van referentie Engelstalige Wikipedia. |
||
| (22 tussenliggende versies door 16 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 32:
| Weerstand = 1375
| Warmtegeleiding = 140
| Enummer = E153<ref>[http://www.food-info.net/nl/e/e153.htm Food-Info.net> E-nummers: E153: Koolstof]</ref>
}}
'''Koolstof''' (
== Geschiedenis ==
Koolstof werd al in de [[prehistorie|prehistorische oudheid]] ontdekt en gebruikt in de vorm van [[houtskool]], dat bereid werd door organisch materiaal (meestal hout) te verhitten in een [[Dizuurstof|zuurstofarme]] omgeving. Het Engelse ''carbon'' is dan ook afgeleid van het [[Latijn]]se woord voor houtskool.
Ook [[diamant]], een andere [[allotroop]] van koolstof, is al lang bekend. Pas sinds enkele decennia is het mogelijk diamant synthetisch te vervaardigen. [[Fullereen]], een derde allotroop, werd in de [[1980-1989|jaren
Het was de Franse scheikundige [[Antoine Lavoisier]] die wist dat ''carbon pur'' (zuivere koolstof) een chemisch element was. Halverwege de achttiende eeuw was algemeen bekend dat diamant bij hoge temperaturen brandt. Maar Lavoisier toonde aan dat het verbrandingsproduct kooldioxide is, wat inhield dat diamant zuivere koolstof is. In 1779 ontdekte de Zweedse scheikundige [[Carl Wilhelm Scheele]] dat ook grafiet zuivere koolstof is.
==Voorkomen==
Regel 56 ⟶ 59:
* Plantaardige [[olie|oliën]] en [[vet]]ten en de verwerking daarvan in voeding en [[oleochemie]].
* Als allerbelangrijkste: het element koolstof is onmisbaar voor alle levende wezens: alle organische verbindingen bevatten het element koolstof.
* [[Formule 1-auto]]'s zijn van koolstofvezel gemaakt
== Opmerkelijke eigenschappen ==
Koolstof is een vierwaardig element dat in grote hoeveelheden op aarde voorkomt.
De vier belangrijkste [[allotroop|allotropen]] zijn:
* [[grafiet]], een van de zachtste bekende vaste stoffen, met een hardheid van 1,5, maar in de vorm van [[koolstofvezel]] wel met een hoge treksterkte;
* [[diamant]], het hardste natuurlijke [[Mineraal (geologie)|mineraal]] dat we kennen, met een hardheid van 10,0 op de [[hardheidsschaal van Mohs]];
* [[amorf materiaal|amorf]] koolstof;
* [[fullereen|fullerenen]], synthetische holle structuren met [[elektrochemie|elektrochemische]] eigenschappen die interessant zijn voor toepassing in [[nanotechnologie]].
Regel 88 ⟶ 94:
Er zijn als gezegd zo'n 10 miljoen koolstofverbindingen bekend. Koolstof komt in grote hoeveelheden voor in [[ster (hemellichaam)|sterren]] (en dus de [[zon]]), [[komeet|kometen]] en in de [[atmosfeer (astronomie)|atmosfeer]] van veel [[planeet|planeten]]. Sommige [[meteoriet]]en bevatten microscopisch kleine diamanten die gevormd zijn toen het [[zonnestelsel]] nog een [[protoplanetaire schijf]] was.
Koolstof komt in diverse verbindingen voor in de aardatmosfeer (als [[koolzuurgas]]), in water (als [[koolstofdioxide|koolzuur]]), op de zeebodem ([[methaanhydraat]]) en in de aardkorst ([[steenkool]], [[aardolie]]). In combinatie met kleinere hoeveelheden [[calcium]], [[magnesium]] en ijzer komt koolstof op aarde ook in grote hoeveelheden voor in [[carbonaat]] en rotsgesteenten als [[kalksteen]], [[dolomiet]], [[marmer]], etc
Economische winning van grafiet vindt vooral plaats in China, India, Brazilië, Noord-Korea en Canada. <ref name="USGS">[http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/graphite USGS Minerals Yearbook: Graphite, 2009]</ref>
Natuurlijke diamanten worden gevonden in oude vulkanische gesteenten, opgesloten in het mineraal [[kimberliet]]. De meeste diamanten worden gedolven in [[Afrika]], vooral in [[Zuid-Afrika]], [[Namibië]], [[Botswana]], de [[Republiek Congo]] en [[Sierra Leone]]. Verder worden diamanten gevonden in [[Canada]], de Russische [[Poolzee]], [[Brazilië]] en in Noord- en West-[[Australië (land)|Australië]].
Regel 103 ⟶ 111:
! [[vervalenergie|VE]] (M[[elektronvolt|eV]])
! [[vervalproduct|VP]]
|-
|-[[koolstof-11|<sup>11</sup>C]]| [[Synthetische radio-isotoop|syn]]▼
| <sup>11</sup>C
| 20,39 [[minuut (tijd)|min]]
| [[Elektronenvangst|
| 1,982
| <sup>11</sup>B
|-
| <sup>12</sup>C
| 98,89
| colspan=4 | stabiel met 6 neutronen
|-
| <sup>13</sup>C
| 1,11
| colspan=4 | stabiel met 7 neutronen
|-
|-[[koolstof-14|<sup>14</sup>C]]| [[Synthetische radio-isotoop|syn]]▼
| <sup>14</sup>C
| 5730 [[jaar|j]]
| [[Bètaverval|
| 0,156
|
|}
Het element komt op aarde van nature als twee stabiele isotopen voor: <sup>12</sup>C en <sup>13</sup>C. Daarnaast is er een [[radioactief]] [[isotoop]] <sup>14</sup>C (''Koolstof 14'') dat in de [[aardatmosfeer|atmosfeer]] voortdurend aangemaakt wordt door kernreacties ten gevolge van de [[kosmische straling]]. [[C14-datering|Koolstof-14-datering]] wordt veel gebruikt om archeologische vondsten te dateren.
Regel 126 ⟶ 146:
| align="center" valign="top" | −3 || bijvoorbeeld in [[ethaan]]
|-
| align="center" valign="top" | −2 || bijvoorbeeld in [[etheen]]
|-
| align="center" valign="top" | −1 || bijvoorbeeld in [[ethyn]]
Regel 136 ⟶ 156:
| align="center" valign="top" | +2 || bijvoorbeeld in [[koolstofmonoxide]] of het centrale koolstofatoom in [[aceton]]
|-
| align="center" valign="top" | +3 || bijvoorbeeld het
|-
| align="center" valign="top" | +4 || bijvoorbeeld in [[koolstofdioxide]] of [[tetrachloormethaan]]
Regel 150 ⟶ 170:
* het [[cyanide]]-ion (CN<sup>−</sup>), dat soms in mijnen wordt aangetroffen, maar ook een belangrijke toepassing heeft bij de productie van [[polymeren]] als [[polyurethaan]].
Organische [[Gas (natuurkunde)|gassen]] zoals [[etheen]] (CH<sub>2</sub>=CH<sub>2</sub>) en [[methaan]] (CH<sub>4</sub>) zijn explosief en brandbaar wanneer ze met lucht (zuurstof) gemengd zijn.
* Vrijwel alle niet-ionaire
== Overzicht van koolstof-elementverbindingen ==
Door de centrale plaats die koolstof in de organische chemie inneemt, en het feit dat het, net als zuurstof, met een groot aantal elementen directe bindingen kan aangaan, zijn de verschillende koolstof-elementverbindingen ook zelf uitgebreid onderwerp van studie geworden. In onderstaande tabel zijn de verwijzingen naar de verschillende studiegebieden
{{Tabel koolstofverbindingen}}
Regel 176 ⟶ 196:
* {{Link elementinformatie|id=C}}
{{Appendix}}
{{Navigatie koolstofgroep}}
{{Navigatie elementen}}
| |||