GVB (Amsterdam)
GVB (voorheen afkorting voor: Gemeentevervoerbedrijf) is een Nederlands openbaarvervoerbedrijf en verzorgt het openbaar vervoer in het concessiegebied Amsterdam, dat bestaat uit de gemeenten Amsterdam, Diemen en het tot de gemeente Ouder-Amstel behorende Duivendrecht. Buiten het eigen concessiegebied komen de GVB-lijnen ook in de gemeenten Amstelveen, Haarlemmermeer, Uithoorn, Velsen en Zaanstad. Daarnaast exploiteert GVB de veren over het IJ en het Noordzeekanaal. Juridisch is GVB een naamloze vennootschap waarvan de gemeente 100% van de aandelen bezit.
| GVB NV | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| ||||
| Algemene informatie | ||||
| Land |  Nederland
| |||
| Hoofdvestiging | Amsterdam | |||
| Hoofdkantoor | Sloterdijk | |||
| Sleutelfiguren | Claudia Zuiderwijk (directeur) | |||
| Actief | 1897-1943 (Gemeenteveren Amsterdam) 1900-1943 (Gemeentetram Amsterdam) 1943-2007 (GVB Amsterdam, fusie Gemeenteveren + Gemeentetram) 2007-heden (GVB) | |||
| http://www.gvb.nl | ||||
| Bedrijfsstructuur | ||||
| Aandeelhouder(s) | Gemeente Amsterdam | |||
| Materieel | ||||
| Bussen | Amsterdams busmaterieel | |||
| Trams | Amsterdams trammaterieel | |||
| Metro | Amsterdamse metro | |||
| Boot | Amsterdamse veren en Ponten over het Noordzeekanaal | |||
| Exploitatie | ||||
| Bus | Amsterdam (stadsvervoer) | |||
| Tram | Amsterdam (stadsvervoer) | |||
| Metro | Amsterdam (stadsvervoer) | |||
| Boot | Amsterdamse veren en Ponten over het Noordzeekanaal | |||
| ||||
.jpg)
Het hoofdkantoor is gevestigd aan de Arlandaweg in de kantorenwijk Teleport te Amsterdam bij het Station Sloterdijk. Tot 2004 was het gevestigd in het Scheepvaarthuis en daarvoor tot 1983 in het pand aan de Stadhouderskade 1, dat in 1923 was gebouwd voor de Gemeentetram.
Geschiedenis
bewerkenOp 1 januari 1900 werd de Gemeentetram Amsterdam (GTA) opgericht door middel van naasting door de gemeente Amsterdam van het particuliere trambedrijf AOM (Amsterdamsche Omnibus Maatschappij). In 1908 werd de eerste buslijn geopend maar werd al snel weer opgeheven. Vanaf 1922 volgden nieuwe buslijnen. Op last van de Duitse rijkscommissaris voor de bezette Nederlandse gebieden ontstond op 1 januari 1943 het Gemeentevervoerbedrijf, door de Gemeentetram te fuseren met de Gemeenteveren Amsterdam. De eerste nachtbuslijnen werden in 1969 ingesteld. De eerste metrolijn werd in 1977 geopend en de eerste sneltramlijn in 1990.
In 2001 wilde de gemeente Amsterdam het GVB verzelfstandigen. Een comité met raadslid Saar Boerlage en OR-voorzitter Ger Geldhof haalde ruim 40.000 handtekeningen op, genoeg om een referendum af te dwingen. Op 15 mei 2002 sprak 66% van de stemmers zich uit tegen het plan en voor het behoud van het GVB als gemeentebedrijf. Op 1 januari 2007 is het GVB alsnog extern verzelfstandigd. Het GVB werd een naamloze vennootschap en is los komen te staan van de gemeente. Sindsdien is de naam GVB (zonder voorzetsel 'het') niet meer de afkorting van Gemeentevervoerbedrijf.
De gemeente bleef wel in het bezit van alle aandelen. Het bedrijf kreeg een driehoofdige directie en een raad van commissarissen, benoemd door de gemeente Amsterdam als enig aandeelhouder.
De opdrachtgever van GVB voor de exploitatie van bus, tram en metro is sinds 1 januari 2006 de Stadsregio Amsterdam (voorheen het Regionaal Orgaan Amsterdam, ROA). Sinds 1 januari 2017 heet dit de Vervoerregio Amsterdam. Op 26 augustus 2010 werd bekendgemaakt dat GVB ook in de periode 2012-2017 de concessie behoudt. Deze concessie is onderhands gegund. De volgende aanbesteding zal niet meer onderhands gegund mogen worden. Hierdoor hebben alle vervoerbedrijven kans om het vervoer van het GVB te mogen overnemen.[1] Daarna is er echter nieuwe wetgeving gekomen waarin staat dat inbesteding weer mag.[2] In 2014 werd de concessie verlengd tot 2024.
GVB exploiteert de veerdiensten in Amsterdam in opdracht van de gemeente Amsterdam en de ponten over het Noordzeekanaal in opdracht van de provincie Noord-Holland.
Directeuren
bewerken- J.H. Neiszen (1900-1917)
- T.E. van Putten (1917-1932)
- W.B.I. Hofman (1932-1955)
- W.H. Ybema (1956-1968)
- J.M. Ossewaarde (1968-1989)
- B.J.J. Smit (1989-1996)
- Max de Jong (1996, ad-interim)
- André Testa (1996-2001)
- Gertjan Kroon (1 januari 2002-30 april 2010)
- Bart Schmeink (1 december 2011-3 december 2013)
- Alexandra van Huffelen (1 juni 2014-29 januari 2020)
- Claudia Zuiderwijk (sinds 1 oktober 2020)[3]
Logo
bewerkenHet huidige logo werd in 1970 ontworpen door Hans Barvelink.[4]
Exploitatie
bewerkenHet GVB exploiteert in het dienstregelingjaar 2024 15 tramlijnen, 5 metrolijnen, 34 buslijnen[5] en 10 veerdiensten. De nachtdienst bestaat uit 11 nachtbuslijnen en 5 veerdiensten. Het GVB heeft daarvoor voor de normale dienst[6] de beschikking over 528 dienstvaardige vervoermiddelen, 226 trams, 87 metrotreinstellen[7] 192 bussen[8] en 23 veren. Het GVB beschikt voor de stalling en het onderhoud van deze vervoermiddelen over twee tramremises Remise Havenstraat (waarvan een aanzienlijk deel zich in de openlucht bevindt), Remise Lekstraat, twee openluchtstallingen voor de trams van de lijnen 25 en 26, drie busgarages Garage West, Garage Noord en Garage Zuid (een openluchtstalling voor bussen naast de Basiswerkplaats rail), een Hoofdwerkplaats Rail (voor tram en metro), vijf 'tailtracks' waar de metrostellen staan opgesteld, een ponthaven en drie fuikparen voor de veren over het Noordzeekanaal.
Bijzondere wijzen van vervoer
bewerkenBrandstofcelbussen
bewerkenVan 14 december 2003 tot begin 2008 zette het bedrijf als proef ook drie brandstofcelbussen van het type Mercedes-Benz Citaro BZ in op lijn 32 en 35 met brandstofcellen van het type PEM FC. Aangezien deze waterstof als brandstof hadden werden ze ook waterstofbus genoemd. Van begin 2012 tot en met eind 2014 werd er wederom een proef genomen waarbij een tweetal gelede Phileas waterstofbussen op lijn 22 werden ingezet. Door de ligging van busgarage Noord naast een onderstation van het landelijk hoogspanningsnet werd in 2015 het waterstofstation ontmanteld.
Elektrische bussen
bewerkenSinds 2020 worden er ook elektrische bussen ingezet.[9]
De Stop/Go
bewerkenEen bijzondere vorm van busvervoer was de Stop/Go (van februari 2001 tot en met december 2007 de Opstapper). Omdat de straten langs de grachten in de stad te smal waren voor grote bussen, werden onder de naam Stop/Go kleine busjes ingezet die door de grachtengordel reden. Deze busdienst reed sinds 1 januari 2008 op de route Oosterdokseiland – Centraal Station – Prinsengracht – Waterlooplein, had geen vaste haltes en stopte overal waar de reiziger wilde in- en uitstappen. Daarmee deed de Stop/Go denken aan de buurtbus. De strippenkaart was geldig in de Stop/Go en een los kaartje kostte een euro. In verband met bezuinigingen hebben B&W de Stop/Go per 1 januari 2011 opgeheven. Deze heeft zo net niet zijn tienjarig bestaan gevierd. Sinds 14 oktober 2011 werd de lijn in afgeslankte vorm en onder een andere naam door een particulier geëxploiteerd, maar die is inmiddels ook opgeheven.
Stadsmobiel
bewerkenEen andere bijzondere vervoervorm is de Stadsmobiel, een vorm van vervoer voor ouderen en lichtgehandicapten. Dit vervoer bestaat sinds midden jaren negentig. Tot voor 2004 kon men ook met de Stadspas, een kortingspas voor Amsterdammers met een laag inkomen, van de Stadsmobiel gebruikmaken. De gemeentelijke dienst die verantwoordelijk is voor Stadsmobiel, is de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling, de uitvoering ligt bij GVB. Naast GVB, dat de hoofdmoot van de ritten rijdt, zijn belangrijke onderaannemers Garskamp, ziekenvervoerder VZA, en een aantal andere taxibedrijfjes in Amsterdam. Stadsmobiel rijdt onder andere met (rolstoel)busjes en luxewagens.
Literatuur
bewerken- W.J.M. Leideritz, Van Paardentram naar Dubbelgelede, De Alk: Alkmaar 1979. ISBN 90-6013-904-6.
- Jan Freeke, De kunst van het vervoer. Een beeld van 150 jaar Amsterdams openbaar vervoer, SDU Uitgeverij: Den Haag 1990. ISBN 90-12-06-44-22
- H.J.A. Duparc, Lijnenloop Openbaar Vervoer Amsterdam 1839-1989, Gemeentevervoerbedrijf, Amsterdam 1989. ISBN 90-9013-957-5.
- B. Korthals Altes, Onze tram in Amsterdam, Canaletto/Repro Holland: Alphen aan den Rijn 1999, nr. 33 van de boekenreeks van de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen (NVBS). ISBN 90-6469-744-2.
- Noëlle Visser, In grote lijnen: het Amsterdamse openbaar vervoer (1900-2000), ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het GVB, Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam, 2000.
Jaarcijfers
bewerken| 1937 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013[10] | 2014[11] | 2015[12] | 2016[13] | 2017[14] | 2018[15] | 2019[16] | 2020[17][18] | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Passagiers (mln.) | 100[19][20] | 255 | 244 | 242 | 248 | 253 | 260 | 264 | 221[21] | 200[21]/ 219[22] |
204[21] | 207[21] | 211 | 215 | 227 | 233 | 241 | 252 | 273 | 134 | ||
| Reizigerskilometers (mln.) | 972 | 948 | 940 | 956 | 987 | 957 | 967 | 969[22] | 755[21]/ 979[22] |
770[21] | 796[10] | 788 | 811 | 861 | 895 | 931 | 968 | 1033 | 513 | |||
| ^, waarvan tram | 272 | 290 | 274 | 327 | 313 | 302 | 140 | |||||||||||||||
| ^, waarvan bus | 161 | 171 | 163 | 195 | 182 | 182 | 101 | |||||||||||||||
| ^, waarvan metro | 363 | 326 | 340 | 409 | 473 | 549 | 271 | |||||||||||||||
| Omzet (in miljoen €) | 408 | 430 | 453 | 469 | 439 | 438 | 451 | 461 | 439 | 447 | 482 | 482 | 462 | |||||||||
| Kostendekkingsgraad (%) | ~37[21] | ~39[21] | ~41[21] | ~43[21] | ~45[21] | ~47[21] | ~49[21] | ~50[21] | ~51[21] | ~52[21] | 53,2[21] | 56,5[21] | 68,9[21] | 72,0 | 73,6 | 77,1 | 86,5 | 88,0 | 91,9 | 99,4 | 103,5 | |
| Bussen | 275[21] | 267[21] | 258[21] | 211[21] | 199[21] | 198 | 198 | 194 | 203 | 234 *) | ||||||||||||
| Trams | 237 | 216[21] | 213 | 200 **) | 230 ***) | |||||||||||||||||
| Metro's en sneltrams | 106 | 106 ****)[21] | 104[21] | 105 | 103 | 90 *****) | ||||||||||||||||
| IJ-veren | 11[21] | 9[21] | 10[21] | 11 | 12 | 13 | 15 | |||||||||||||||
| Ponten ******) | 2[21] | 7 | 6 | |||||||||||||||||||
*) waarvan 31 elektrisch.
**) 155 Combino's (vijfdelig) en 45 gelede wagens (driedelig).
***) 155 Combino's (vijfdelig), 30 Urbos (vijfdelig) en 45 gelede wagens (driedelig).
****) 44 metrostellen (tweedelig) en 62 sneltramstellen (tweedelig).
*****) 28 metrostellen (zesdelig) en 62 sneltramstellen (tweedelig).
******) Dit betreft voor autovervoer geschikte pontveren. De twee ponten die vóór 2013 in eigendom waren bij GVB, werden tot 2007 ingezet op het Distelwegveer, daarna nog slechts incidenteel. Voorts zijn er sinds 2014 vijf Noordzeekanaalponten bij het GVB.
Zie ook
bewerken
Externe links
bewerken
- ↑ GVB houdt OV tot 2017; parool.nl, 26 augustus 2010
- ↑ Metropoolregio kiest voor inbesteding van busvervoer, www.ovpro.nl; 21 september 2016
- ↑ Claudia Zuiderwijk nieuwe GVB-directeur, www.parool.nl; 30 juni 2020. Gearchiveerd op 7 april 2022.
- ↑ Gearchiveerde kopie. Gearchiveerd op 28 april 2019. Geraadpleegd op 28 april 2019.
- ↑ hiervan 4 lijnen uitbesteed
- ↑ materieel dat (nog) niet (meer) in de passagiersdienst rijdt niet meegeteld
- ↑ tot 3 maart 2019 waren 29 stuks ook inzetbaar als sneltram. M5 stellen 107/108 tot en met 161/162 zijn permanent gekoppeld en beschikbaar in 28 eenheden
- ↑ 75 elektrische en 117 diesel
- ↑ GVB schaft 31 elektrische bussen aan., www.at5; 12 december 2018. Gearchiveerd op 17 april 2023.
- ↑ a b GVB Jaarverslag 2013[dode link]
- ↑ GVB Jaarverslag 2014
- ↑ GVB Jaarverslag 2015
- ↑ Jaarverslag GVB 2016. Gearchiveerd op 4 juni 2023.
- ↑ Jaarverslag GVB 2017. Gearchiveerd op 3 juni 2023.
- ↑ Jaarverslag GVB 2018. Gearchiveerd op 3 juli 2023.
- ↑ Jaarverslag GVB 2019
- ↑ Jaarverslag GVB 2020; als gevolg van de coronacrisis halvering van het aantal reizigers. Gearchiveerd op 3 juni 2023.
- ↑ GVB vervoerde door coronacrisis afgelopen jaar helft minder reizigers, www.parool.nl; 26 mei 2021. Gearchiveerd op 7 februari 2023.
- ↑ GVB Amsterdam; feiten en cijfers
- ↑ Gemeentelijk Vervoerbedrijf Utrecht, J.A.C. Way, Halte 81. 75 Jaar gemeentelijk openbaar vervoer Utrecht, april 1981
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae GVB Jaarverslag 2012[dode link]
- ↑ a b c GVB Jaarverslag 2010[dode link]
| Metro: | 50  · 51  · 52  · 53  · 54  |
| Tram: | 1  · 2  · 3  · 4  · 5  · 7  · 12  · 13  · 14  · 17  · 19  · 24  · 25  · 26  · 27  |
| Bus: | 15 · 18 · 21 · 22 · 34 · 35 · 36 · 37 · 38 · 40 · 41 · 43 · 44 · 47 · 48 · 49 · 61 · 62 · 63 · 65 · 66 · 68 · 231 · 232 · 233 · 245 · 246 · 247 · 267 · 369 · 461 · 463 · 464 |
| Overig: | Amsterdamse veren · Electrische Museumtramlijn Amsterdam (30)  |
| Materieel: | Metro: M4 · M5 · M7 Sneltram: S3 Tram: 13G Combino · 14G Combino · 15G Urbos Bus: Amsterdams busmaterieel |
| Relevant: | GVB (Amsterdam) · R-net · Vervoerregio Amsterdam |