Homomonument

Een homomonument is een gedenkteken in de openbare ruimte waarmee herinnerd wordt aan de vervolging, achterstelling en/of discriminatie van homoseksuelen, waaronder ook lesbische vrouwen en andere seksuele minderheden begrepen kunnen zijn.

Ontwikkeling

Het eerste homomonument in de openbare ruimte werd in 1987 in Amsterdam onthuld. Later kwamen er ook homomonumenten in andere steden in Nederland, alsmede in een reeks van grote steden elders in de wereld. In 2007 volgden de eerste twee monumenten voor holebi's in België.

Het in de openbare ruimte plaatsen van deze gedenktekens wordt ook gezien als teken van de groeiende maatschappelijke acceptatie van homoseksuelen.

Deze homomonumenten hebben de meest uiteenlopende vormen, al komt in meerdere de roze driehoek terug, dat als geuzenteken voor de homobeweging fungeert.

In België

In België zijn er van 2007 tot 2017 vier homomonumenten onthuld:

In Brussel onthulde burgemeester Freddy Thielemans op 17 mei 2007, de Internationale Dag tegen Homofobie, een monument tegen homofobie op de hoek van de Plattesteenstraat en de Kolenmarkt, waar zich een concentratie van homohoreca bevindt. Het monument bestaat uit een zuil van 3 meter hoog met daarop de namen van bijna 300 holebi's, waaronder Elton John en Freddie Mercury.^[1] Het werd ontworpen door Jean-François Octave en draagt de naam "Mijn holebi-helden – een monument voor iedereen / Ma mythologie gay – un monument de tout le monde".
In Verviers werd eveneens op 17 mei 2007 een herdenkingsplaquette onthuld aan de binnenzijde van gebouw l’Harmonie nabij het centraal station. De plaquette vertoont een concentratiekampgevangene met opgeheven hoofd en voorzien van de voor homoseksuelen bedoelde roze driehoek. In de linkerbovenhoek bevindt zich een citaat uit de roman Escal-Vigor (1898) van Georges Eekhoud.^[2]
In Antwerpen werd op 10 januari 2015 een Regenboogmonument onthuld in de vorm van een lichtkunstwerk waarbij de drie middelste bogen van de spoorbrug op de Draakplaats in de wijk Zurenborg elke avond in regenboogkleuren verlicht worden. De brug bevindt zich tegenover Het Roze Huis.^[3]
In Gent werd op 16 mei 2017 aan de gevel van het regenbooghuis Casa Rosa een permanente muurschildering in regenboogkleuren van de hand van illustrator Brecht Vandenbroucke onthuld. Het symboliseert een lhbt-vriendelijke stad en werd vervaardigd op initiatief van de stad Gent, Wel Jong Niet Hetero en Graffiti.^[4]

In 2008 was ook in Hasselt een holebimonument gepland.^[2]

In Nederland

In Nederland zijn er van 1987 tot 2015 vier homomonumenten onthuld:

Het Homomonument dat in 1987 in op de Westermarkt in Amsterdam werd onthuld is het wereldwijd eerste vrijstaande monument in de openbare ruimte dat aan de vervolging van homoseksuelen herinnert (eerder waren al wel herdenkingsplaquettes op niet-openbare plaatsen onthuld). In Madurodam bevindt zich een miniatuurversie van het Amsterdamse Homomonument. Dit werd onthuld op 24 oktober 2006 door de Amsterdamse burgemeester Job Cohen en toenmalig COC-voorzitter Frank van Dalen.
In Den Haag staat sinds 1993 het Homomonument Den Haag Internationaal, dat ontworpen is door Theo ten Have. In 2015 werd het verplaatst naar een prominentere plek vlak bij het Centraal Station, waar het gedenkteken voor de tweede keer in haar bestaan werd onthuld door (ditmaal) de Haagse burgemeester Jozias van Aartsen.
In Utrecht ligt sinds 1999 op het Domplein een gedenksteen voor de 22 slachtoffers van de 18e-eeuwse Utrechtse sodomieprocessen.^[5]
In Schiedam is sinds 2015 een gedenkteken in de vorm van een plaquette voor Jillis Bruggeman, op 9 maart 1803 de laatste Nederlander die werd geëxecuteerd wegens het hebben van seks met andere mannen.
In Venray staat sinds 2021 op een prominente rotonde een kunstwerk genaamd "De Poort van Gelijkheid", Gelijkheid, Acceptatie, Verdraagzaamheid, Respect en Tolerantie. De Poort werd onthuld door Burgemeester Luc Winants van de gemeente Venray.

Foto's

Het Homomonument in Amsterdam (1987)
Het Internationaal Homomonument in Den Haag (1993)
Sodomietenmonument in Utrecht (1999)
De Poort van Gelijkheid in Venray (2021)

Elders in de wereld

Elders in de wereld zijn er nog de volgende homomonumenten:^[6]

In diverse vroegere concentratiekampen van nazi-Duitsland zijn plaquettes aangebracht die aan het lot van homoseksuelen herinneren, namelijk in Mauthausen (1984), in Neuengamme (1985), in Dachau (1985), in Sachsenhausen (1992), in Risiera di San Sabba (2005) en in Buchenwald (2006).
In Berlijn werd in 1989 een herdenkingsplaquette in de vorm van een roze driehoek aangebracht op het U-bahnstation op de Nollendorfplatz. In 2008 kwam er in het park Großer Tiergarten ook een plastisch monument bestaande uit een massief blok beton, met daarin een gat waarin een filmpje van twee kussende mannen te zien is.
In Bologna werd in 1990, op initiatief van de Italiaanse homo-organisatie ArciGay een monument opgericht in een park bij de Piazza di Porta Saragozza.
In New York realiseerde kunstenaar George Segal in 1992 in Christopher Park een homo-bevrijdingsmonument, bestaande uit een groep van vier beelden en een plaquette.
In Frankfurt bevindt zich sinds 1994 een monument in de vorm van een klassieke engelfiguur.
In Keulen werd in 1995 langs de Rijnoever bij de Hohenzollernbrug een monument geplaatst bestaande uit granieten driehoeken.
In Anchorage werd in 1999 een granieten grafsteen met een roze driehoek geplaatst op de gemeentelijke begraafplaats.
In Sydney bevindt zich sinds 2001 in het Green Park in Darlinghurt een monument in de vorm van een glas- en metaalsculptuur.
In San Francisco werd in 2003 het Pink Triangle Park and Memorial ingericht, bestaande uit 15 witte granieten pylonen met elk een roze driehoekje, die samen een grote driehoek vormen.
In Montevideo staat sinds 2005 op de Plaza de la Diversidad Sexual een marmeren zuil met een roze driehoek.
In Sitges, een vaak door homo's bezochte Spaanse badplaats, staat sinds 2006 een monument in de vorm van een roze driehoek aan het strand.^[7]
In Barcelona werd in 2011 een homomonument onthuld dat bestaat uit een grote marmeren driehoek in het Ciudadela Park, vlak naast het Catalaanse parlementsgebouw.^[8]
In Warschau werd tijdens het Poolse EU-voorzitterschap in 2012 een van kunstbloemen gemaakte Tolerance Rainbow van 9 meter hoog en 26 meter breed geplaatst. Na eerder meermaals vernield te zijn geweest, werd het eind 2015 definitief afgebroken.^[9]
In Tel Aviv (Israël) werd in 2014 een monument onthuld ter nagedachtenis van de mensen die tijdens de Holocaust zijn vervolgd wegens hun seksuele gerichtheid en gender identiteit.
Op Galveston Island in Texas werd in 2014 het Pink Dolphin Monument onthuld als eerbetoon aan seksuele minderheden. Het bestaat uit een roze dolfijn van rode zandsteen op een sokkel aan het strand.
In North Miami werd op 4 maart 2017 een kunstwerk onthuld bestaande uit 18 gekleurde zuiltjes, dat herinnert aan de LHBTQ-emancipatiestrijd.^[10]