Pieter Saenredam

Pieter Saenredam
	Jacob van Campen, Portret van Saenredam, 1628, British Museum, Londen
Persoonsgegevens
Volledige naam	Pieter Jansz. Saenredam
Geboren	9 juni 1597
Overleden	begraven 31 mei 1665
Beroep(en)	Schilder, tekenaar, prentmaker
Oriënterende gegevens
Bekende werken	Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem (1648), Het oude stadhuis te Amsterdam (1657), De Mariaplaats met de Mariakerk in Utrecht (1663)
	RKD-profiel
Portaal	Kunst & Cultuur

Pieter Jansz. Saenredam, (Assendelft, 9 juni 1597 - Haarlem, begraven 31 mei 1665), was een Noord-Nederlandse kunstschilder, tekenaar en prentmaker, die vooral bekend werd door zijn stadsgezichten en verfijnde tekeningen en schilderijen van het interieur van kerken, waarin het lijnperspectief prachtig tot uiting komt. Hij was de eerste kunstschilder die bestaande kerkinterieurs tot onderwerp nam.

Leven en werk

Interieur van de Sint-Odulphuskerk in Assendelft, 1649 (met de grafsteen van zijn vader op de voorgrond), Rijksmuseum, Amsterdam

Saenredam was zoon van de Asseldelftse graveur en cartograaf Jan Saenredam. Tot zijn elfde woonde hij in de Kerkbuurt, naast de dorpsschool, de kerk en het stadhuis.^[1] Nadat zijn vader was gestorven, verhuisde de familie in 1608 naar Haarlem. Saenredam, een kleine, gebochelde man, was een zeer teruggetrokken persoon. Zijn leven lang was hij bevriend met de Hollandse schilder-architect Jacob van Campen, die zijn mede-leerling was geweest toen ze beiden les kregen van de schilder Frans de Grebber.

In zijn werk verwijderde hij zich van het speelse maniërisme en stortte zich op heel precieze weergave van architectonische objecten: gebouwen en interieurs, met alle lijnen en belangrijke details. Voor het perspectivistisch effect maakte hij gebruik van de lijnen van de pilaren en bogen, en wanneer hij schilderde vanuit een laag standpunt buitte hij de lijnen van de vloertegels uit. De resultaten van zijn uiterst nauwkeurige werk zijn niet zoals men zou verwachten koude, mechanische perspectiefstudies, integendeel, ze stralen warmte, sfeergevoel, ruimte en een serene rust uit. Voor zijn olieverfschilderijen gebruikte hij sfeerverhogende kleuren en bruin-rood-grijze kleurtinten. Mensen plaatste hij als nietige objectjes in de immense ruimte van de kerkgebouwen.

Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem, 1648, Scottish National Gallery, Edinburgh

Werkwijze

De meeste stukken schilderde hij van het interieur van de Grote of Sint Bavokerk in Haarlem, waar hij ook begraven is. Maar hij schilderde ook graag in Utrecht (kerkinterieurs en stadsgezichten) en Amsterdam (onder meer het Oude Raadhuis). Zelf was hij nooit in Rome, maar hij vervaardigde een paar 'Romeinse' tekeningen die hij baseerde op het schetsboek van de schilder Maarten van Heemskerck.

Saenredams werk bestaat voor het grootste deel uit olieverfschilderijen, meest op houten panelen, maar hij maakte ook gebruik van waterverf, inkt en krijt. Meestal werkte hij als volgt: hij begon met een schets op locatie. Die werkte hij uit in zijn atelier met behulp van ontwerp- en constructietekeningen van het gebouw. Soms gaf hij het bouwwerk ietwat andere dimensies om een bepaald effect te verkrijgen. De uitgewerkte tekeningen bewaarde hij tot hij klaar was voor de laatste fase: het overbrengen van wat hij getekend had op houten panelen, waarvoor hij olieverf gebruikte.

Werk

Er zijn in totaal ongeveer 50 schilderijen van hem bekend. Het Utrechts Archief beheert een collectie met 32 tekeningen van Saenredam.

Titel	Datering	Type	Verblijfplaats
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem	1628	Tekening	Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel
De Santa Maria della Febbre naast de in aanbouw zijnde Sint-Pieterskerk in Rome. Gebaseerd op een tekening uit 1532 van Maarten van Heemskerck	1629	Schilderij	National Gallery of Art, Washington DC
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem	1630	Schilderij	Musée du Louvre, Parijs
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem, met een katholiek doopsel	1633	Schilderij	Kelvingrove Art Gallery and Museum, Glasgow
Gezicht op een kapel in de noordelijke zijbeuk van de Grote of Sint-Laurenskerk in Alkmaar	1635	Schilderij	Museum Catharijneconvent, Utrecht
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem	1636	Schilderij	Rijksmuseum Amsterdam
Interieur van de Sint-Jacobskerk in Utrecht	1642	Schilderij	Alte Pinakothek, München
Interieur van de Buurkerk in Utrecht	1644	Schilderij	National Gallery, Londen
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem	1648	Schilderij	National Gallery of Scotland, Edinburgh
Interieur van de Sint-Odulphuskerk in Assendelft	1649	Schilderij	Rijksmuseum Amsterdam, Amsterdam
Interieur van de Sint-Janskerk in Utrecht	1650 Ca. 1650	Schilderij	Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam
Interieur van de Nieuwe of Sint- Annakerk in Haarlem	1652	Schilderij	Frans Hals Museum, Haarlem
Buurkerk in Utrecht De Buurkerk in Utrecht	1654	Schilderij	Collectie Six, Amsterdam
Interieur van de Nieuwe Kerk in Haarlem	1655	Schilderij	Rijksmuseum Twenthe, Enschede
oude stadhuis in Amsterdam Het oude stadhuis in Amsterdam	1657	Schilderij	Rijksmuseum Amsterdam, Amsterdam
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem	1659 (?)	Tekening	Schlossmuseum, Weimar
Interieur van de Sint-Bavokerk in Haarlem	1660	Schilderij	Worcester Art Museum, Worcester (Massachusetts)
Interieur van de St. Laurenskerk te Alkmaar	1661	Tekening	Stedelijk Museum Alkmaar, Alkmaar
De Mariaplaats met de Mariakerk in Utrecht	1663	Schilderij	Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam