fiets

Een fiets in Amsterdam

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  fiets    (hulp, bestand)
• IPA: / fits / (1 lettergreep)
  • (Noord-Nederland): /fits/
  • (Vlaanderen, Brabant): /fits/
  • (Limburg): /fits/

Woordafbreking

• fiets

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘rijwiel’ is fiets, ook gespeld als viets, voor het eerst schriftelijk aangetroffen in de Arnhemsche Courant in 1886 , maar de term moet al zeker ca. 15 jaar daarvoor mondeling in omloop geweest zijn dan de eerste vermelding ervan in woord en geschrift. Er bestaan verschillende − allemaal onbewezen − hypotheses over diens herkomst, die al heel vroeg bediscussieerd werd (vindplaatsen zie hieronder).
  1. Een klanknabootsing.
  2. Een verbastering van vélocipède, het Franse woord voor fiets; dit is de oudste en meest geaccepteerde verklaring.
  3. Het woord is ook wel opgevat als een eponiem dat oorspronkelijk verwees naar de Wageningse wagenmaker en rijwielhandelaar E.C. Viets, die omstreeks 1870 moet zijn begonnen met de handel in rijwielen.
  4. Een geopperde alternatieve hypothese dat het woord komt van het Duitse Vize (uitgesproken als "vietse") is volstrekt niet bewezen.
• In de betekenis "vijf gulden" voor het eerst aangetroffen omstreeks 1910.

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	fiets	fietsen
verkleinwoord	fietsje	fietsjes

Zelfstandig naamwoord

de fiets v / m

1. (verkeer) tweewielig vervoermiddel dat door middel van spierkracht middels pedalen wordt voortbewogen

   • De fiets is een van de populairste vervoermiddelen van de Lage Landen. 

   ▸ Naar aanleiding van onze vraag omtrent de herkomst van het woord „viets” schrijft onze correspondent uit Groenlo: Hoewel ik niet kan voldoen aan de uitnoodiging om u aangaande de herkomst van het woord viets (beter fiets), met welken naam men in Arnhem het rijwiel heeft gedoopt, in te lichten, hoop ik u toch te kunnen overtuigen, dat deze benaming, gebezigd door een inwoner van Gelderlands hoofdstad, het begrip van snelheid volgens het Geldersch taaleigen zeer eigenaardig uitdrukt

   ▸ Onze jongens zijn beter op de hoogte en waar ’t noodig is smeden zij ze zelven, getuige de term „viets”, voor vélocipède. Is er korter, kernachtiger, schooner woord te vinden in onze taal?

   ▸ Veel belles filles zijn er niet, die zich woensdag naar boven wagen. Zij is er wel, de jonge vrouw roept hogere machten aan als zij op haar fiets de laatste steilte ontwaart.

   ▸ 'Veel mensen leggen de route af per fiets, op de motor of in een klassieke auto.'

2. (Bargoens), (financieel) vijf gulden

Schrijfwijzen

• viets

Synoniemen

• rijwiel, stalen ros, tweewieler

Hyponiemen

   

aanhangfiets alleterreinfiets ambulancefiets baanfiets bakfiets bakkersfiets bergfiets bestelfiets bierfiets bromfiets carbonfiets crossfiets damesfiets deelbakfiets deelfiets dienstfiets draadjesfiets e-fiets elektrofiets fladderfiets fluisterfiets gemeentefiets herenfiets huurfiets hybridefiets internetfiets jongensfiets kamikazefiets kappersfiets kinderfiets koersfiets krimpfiets leasefiets leenfiets legerfiets ligfiets lokfiets loopfiets meetfiets meisjesfiets merkfiets moederfiets motorfiets omafiets onderwaterfiets opoefiets ov-fiets pausfiets plooifiets poepfiets publieksfiets racefiets reservefiets roeifiets seniorenfiets skifiets snorfiets soepfiets spanfiets spinningfiets spoorfiets sportfiets stadsfiets strooifiets swapfiets taxifiets terreinfiets tijdritfiets toerfiets trainingsfiets transportfiets trimfiets vliegfiets vluchtfiets vouwfiets waterfiets weesfiets wegfiets zitfiets zwerffiets

Afgeleide begrippen

   

fietsaccessoire fietsafstand fietsaftrek fietsairbag fietsambitie fietsambulance fietsarrangement fietsautomaat fietsbal fietsbalans fietsband fietsbel fietsbeleid fietsbellen fietsblog fietsblogger fietsblok fietsbom fietsbord fietsboulevard fietsbrigade fietsbroek fietsbrug fietsbureau fietsbus fietscafé fietschip fietsclub fietscomputer fietscontrole fietscross fietscrossen fietscultuur fietsdag fietsdief fietsdiefstal fietsdiploma fietsdode fietsdrager fietsdynamo fietsen fietsenband fietsenberging fietsenbranche fietsendief fietsendiefstal fietsendrager fietsenfabriek fietsenfabrikant fietsenhandel fietsenhandelaar fietsenhok fietsenkelder fietsenmaakster fietsenmaker fietsenmarkt fietsenmuseum fietsenplan fietsenrek fietsenrekkie fietsenreparateur fietsenspringer fietsenstalling fietsenvanger fietsenverhuur fietsenverzamelaar fietsenwinkel fietsenwinkelier fietsenzaak fietsergometer fietsevenement fietsfabriek fietsfabrikant fietsfile fietsflat fietsforens fietsforenzen fietsframe fietsgarage fietsgebied fietsgebruik fietshandel fietshandelaar fietshelm fietsindustrie fietsinfrastructuur fietsjongen fietskaart fietskader fietskamperen fietskar fietskenteken fietsketting fietskilometer fietskleding fietsklem fietskluis fietsknooppunt fietskoerier fietslamp fietsland fietslengte fietsles fietslicht fietslift fietsmacht fietsmaker fietsmand fietsmat fietsmeester fietsmerk fietsmolen fietsnet fietsnetwerk fietsnietje fietsnomade fietsonderdeel fietsongeluk fietsongeval fietsonvriendelijk fietsoversteek fietspad fietsparcours fietsparkeren fietsparkoers fietspedaal fietspet fietsplaat fietsplaatje fietsplaats fietsplan fietsplezier fietspolo fietspomp fietspont fietspool fietspoolen fietspooler fietspooling fietsprovincie fietspunt fietspyjama fietsreflector fietsregistratie fietsreis fietsrek fietsrit fietsrotonde fietsroute fietsseizoen fietsslenteren fietssleutel fietsslot fietssluis fietssnelweg fietsspaak fietssport fietsstad fietsstalling fietsstandaard fietsster fietssticker fietsstoep fietsstraat fietsstrook fietsstuur fietssuggestiestrook fietssurveillance fietstas fietstaxi fietsteam fietstechniek fietstegel fietstest fietsthema fietstocht fietstoerisme fietstoerist fietstour fietstraining fietstransferium fietstrommel fietstunnel fietsvaardigheid fietsvakantie fietsveer fietsventiel fietsverbinding fietsverbod fietsvergoeding fietsverhuur fietsverkeer fietsverkoop fietsverlichting fietsvierdaagse fietsvriendelijk fietsvriendelijkheid fietsweek fietsweer fietsweg fietswegenwacht fietswiel fietswinkel fietswrak fietszadel fietszitje fietszoektocht

Verwante begrippen

   

achterlicht allterrainbike aquabike bagagedrager balansvoertuig balhoofd band bandenplakset bidon binnenband buitenband citybike crank crankstel derailleur driewieler dynamo frame handbike handrem handvat jasbeschermer ketting kettingkast kettingscherm koplamp naaf Nederland pedaal reflector scooter snelbinder spaak spaaknippel spaakreflector spatbord spatlap stuurlint tandem terugtraprem velg velglint velgrem ventiel versnelling vervoer vervoermiddel voertuig voorlicht voorvork wielersport wielnaaf wielrennen wielrenner zadel zadelpen zadelpijn

Anagrammen

• fitse, stief, stief-

Uitdrukkingen en gezegden

• O, op die fiets!

O, nou begrijp ik het.

• Op de fiets springen

Haastig vertrekken per fiets, ook - figuurlijk - haastig vertrekken met willekeurig vervoermiddel

• Op een oude fiets moet je het leren.

Gezegd tegen een seksueel onervaren jonge man om hem een oudere vrouwelijke sekspartner aan te raden.
(Ook) gezegd tegen een student dat leren uit een gedateerd lesboek nog steeds waardevol is.

• Wat heb ik nou aan mijn fiets hangen?

Wat gebeurt er nou? Dit had ik helemaal niet verwacht!

Vertalingen

    1. tweewielig vervoermiddel dat door middel van spierkracht middels pedalen wordt voortbewogen   

Afrikaans: fiets (af) Arabisch: دراجة هوائية (ar) Baskisch: txirrindu (eu) Bretons: bisiklet (br), marcʼh-houarn (br) Bosnisch: bicikl (bs) Bulgaars: колело (bg) o Catalaans: bicicleta (ca) v, bici (ca) v Cornisch: deuros (kw) (variant: dewros (kw)) Deens: cykel (da) g Duits: Fahrrad (de) o, Velo (de) o (Zwitserland) Engels: bicycle (en), bike (en) Esperanto: biciklo (eo) Estisch: jalgratas (et) Fins: polkupyörä (fi) Frans: bicyclette (fr) v, vélo (fr) m Fries: fyts (fy) Grieks: ποδήλατο (el) (podílato) o Hebreeuws: אופניים (he) m mv Hongaars: kerékpár (hu) Ido: biciklo (io) Iers: rothar (ga) IJslands: reiðhjól (is) Indonesisch: sepeda (id) Italiaans: bicicletta (it) v, bici (it) v Japans: 自転車じてんしゃ (ja) ( じてんしゃ (ja), jitensha), チャリンコ (ja) (charinko) Jiddisch: ביציקל (yi) m, ראָווער (yi) m, וועלאָסיפּעד (yi) m, ביציקלעט (yi) m

Koreaans: 자전거 (ko) (jajeongeo) Kroatisch: bicikl (hr) Latijn: birota (la) v Litouws: dviratis (lt) Luxemburgs: Vëlo (lb) o Manx: daachiarkyl (gv), daawheeyl (gv) Navajo: ẓiʼizí Noors: sykkel (no) m Oekraïens: колесо (uk) (koleso) o Perzisch: دوچرخه (fa) Pools: rower (pl) m Portugees: bicicleta (pt) v Roemeens: bicicletă (ro) v Russisch: велосипед (ru) m Schots-Gaelisch: rothair (gd) Sloveens: dvokolo (sl) Slowaaks: bicykel (sk) m Spaans: bici (es) v, bicicleta (es) v Swahili: baisikeli (sw) Telugu: సైకిలు (te) (saikilu) Tsjechisch: jizdní kolo (cs) Turks: bisiklet (tr) Vietnamees: xe đạp (vi) Welsh: beic (cy) m Zweeds: cykel (sv) g

Werkwoord

vervoeging van
fietsen

fiets

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van fietsen
   

   • Ik fiets. 

2. gebiedende wijs van fietsen
   

   • Fiets! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van fietsen
   

   • Fiets je? 

Gangbaarheid

• Het woord fiets staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "fiets" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.