geel

Nederlands

 

geel

Uitspraak

• Geluid:  geel    (hulp, bestand)
• IPA: / ɣel / (1 lettergreep); /ɣeːɫ/
  • (Noord-Nederland): /χかいeɪɫ/
  • (Vlaanderen, Brabant, Limburg): /ɣeːl/

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘citroen-, goudkleurig’ is het het allereerst aangetroffen in 1240.
• erfwoord: Middelnederlands ghēle (verbogen ghēlu, waaruit Vlaams geluw), ontwikkeld uit Oergermaans *gelwaz (bn.), bij Indo-Europees *ǵʰ(e)lh₃-uo-, waartoe ook Latijn helvus ‘dofgeel’ en Litouws žel̃vas ‘groenachtig’ behoren. Evenals Nederduits geel, Duits gelb en Fries giel.

Woordafbreking

• geel

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	geel	geler	geelst
verbogen	gele	gelere	geelste
partitief	geels	gelers	-

Bijvoeglijk naamwoord

geel

1. met een kleur als een eierdooier of een citroen

   • Hij rijdt in een gele auto. 

Hyponiemen

• (intensivering) ingeel, knalgeel

   

azogeel bladgeel blauw-geel bleekgeel botergeel bremgeel briljantgeel bruingeel cadmiumgeel chinolinegeel chromaatgeel citroengeel dahliageel donkergeel eigeel felgeel fluogeel goudgeel grauwgeel groengeel hardgeel heldergeel helgeel honinggeel kanariegeel kerriegeel knalgeel koningsgeel koolzaadgeel lichtgeel maisgeel maïsgeel matgeel meloengeel metanilgeel mosterdgeel narcissengeel okergeel olijfgeel oranjegeel pastelgeel pisgeel roodgeel rosgeel ruisgeel rusgeel saffraangeel schijtgeel schutgeel signaalgeel strogeel vaalgeel verkeersgeel wasgeel witgeel zachtgeel zandgeel zinkgeel zonnegeel zwart-geel zwavelgeel

Afgeleide begrippen

   

Amerikaanse gele baars behaarde gele reukmier geel beertje geel bietencystenaaltje geel doodshoofdaapje geel goud geel grasbeertje geel kaardertje geel kijkgaatje geel lantaarntje geel marmerwitje geel olijfgroen geel oranjetipje geel platvoetje geel schijnpaapje geel soldaatje geel spannertje geel vogelkopmosdiertje geel-blauw geel-walstroramshoorn geel-zwart geelachtig geelarmpje geelbagger geelband geelbek geelblad geelbloem geelborst geelborstje geelbrauw geelbroek geelbruin geelbuik geelbuikje geelfilter geelgekleurd geelgeschorst geelgieten geelgieter geelgors geelgoud geelgrijs geelgroen geelhart geelheid geelhout geeljak geelkeel geelkleurig geelkop geelkoper geelkoperen geelkruid geelkruin geelkuifkaketoe geellijnsnuituil geeloranje geelpalpmot geelpoot geelrood geelroods geelrug geelsnavel geelstaart geelster geelstuit geelteugelgors geeltipje geelverlicht geelvink geelvleugel geelwang geelwit geelwortel geelzucht gele aardkruiper gele agaatspanner gele baviaan gele bitterzoetaardvlo gele bladroller gele bramenvlekmot gele bremkaartmot gele dansvlieg gele dikkop gele doktersvis gele doornsnavel gele dovenetelgalmug gele duinrietboorder gele dwerghoningjager gele dwergschubmier gele eenstaart gele elfmonarch gele elzenbladgalmug gele engelvis gele fantoomzalm gele faraomier gele feetiran gele gaasvlieg gele gagelbladroller gele gifoogdaas gele glansloper gele glanszweefvlieg gele glimmer gele granietuil gele grondeekhoorn gele guldenroedeboorvlieg gele haarkwal gele halmvlieg gele halvemaanzweefvlieg gele heidedwerg gele hommel gele hommelroofvlieg gele jufferduif gele kamlangpootmug gele kapokmees gele kardinaal gele kattenstaartaardvlo gele kielnaaktslak gele klaverpeulgalmug gele klisboorvlieg gele knotssprietbladwesp gele kommazweefvlieg gele koorts gele koraalvlinder gele korstspons gele kruiper gele kustspanner gele kwelderpriemkever gele kwikstaart gele langsnavelzanger gele lis-boorder gele looftiran gele luzernevlinder gele modderschildpad gele muntjak van Borneo gele myolepta gele oogspanner gele pelsmot gele pieper gele pruimenzaagwesp gele ral gele reus gele rietklimmer gele rietprachtmot gele rietvink gele rietzanger gele rifwachter gele rombout gele rozebladwesp gele saartje gele saki gele sikkelblaaskop gele sluipspinnendoder gele smalvleugelmot gele snipvlieg gele snuituil gele spitskopmot gele tantesidonia gele tijger gele troepiaal gele trompetvis gele tubebij gele uil gele veenzweefvlieg gele vliegenvanger gele weidemier gele wespbij gele wespenboktor gele wilgenroosjesmot gele wolhaarbuidelrat gele wratspons gele zaadmier gele zaksikkelmot gele zanger gele zoutloper gele zwartkeelzanger gelebek gelegouw gelen grote gele glanskever grote gele kwikstaart klein geel weeskind noordse gele kwikstaart oostelijke gele kwikstaart rood-geel-zwart vergelen zuidelijke gele vleermuis

Uitdrukkingen en gezegden

• Groen en geel voor de ogen worden

duizelen en/of erg van schrikken

Vertalingen

    1. citroen-, goudkleurig   

Afrikaans: geel (af) Baskisch: hori (eu) Bretons: melen (br) Bulgaars: жълт (bg) m, жълта (bg) v, жълто (bg) o, жълти (bg) mv Catalaans: groc (ca) Chinees: 黄色おうしょく (zh) (huángsè) Deens: gul (da) Duits: gelb (de) Engels: yellow (en) Esperanto: flava (eo) Estisch: kollane (et) Fins: keltainen (fi) Frans: jaune (fr) Fries: giel (fy) Grieks: κίτρινος (el) m Hebreeuws: צהוב (he) v m צהובה Hongaars: sárga (hu) Ido: flava (io) Iers: buí (ga) IJslands: gulur (is) Indonesisch: kuning (id) Interlingua: jalne (ia) Italiaans: giallo (it)

Japans: 黄色おうしょく (ja) Javaans: kuning (jv), jene (jv) Maori: koowhai (mi) Nedersaksisch: gääl (nds), gael (nds), geel (nds), giäl (nds) Noors: gul (no) Nynorsk: gul (nn) Oudnoords: gulr Papiaments: hel Pools: żółty (pl) m Portugees: amarelo (pt) m, amarela (pt) v Roemeens: galben (ro) m, galbenă (ro) v Russisch: жёлтый (ru) Servo-Kroatisch: zer (sh) Slowaaks: žltý (sk) m, žltá (sk) v, žlté (sk) o Sloveens: rumena (sl) v Spaans: amarillo (es) Tagalog: diláw (tl) Tsjechisch: žlutý (cs) m, žlutá (cs) v, žluté (cs) o Turks: sarı (tr) Oekraïens: жовтий (uk) m Vietnamees: vàng (vi), hòang (vi) Zweeds: gul (sv)

Naamwoorden die kleuren aangeven kunnen afhankelijk van de taal puur zelfstandig (z) of puur bijvoeglijk (b) zijn. Vaak echter zijn zij in principe zelfstandig maar worden zij ook bijvoeglijk gebruikt (z/b) of juist het omgekeerde (b/z)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	geel	gelen
verkleinwoord	geeltje	geeltjes

Zelfstandig naamwoord

het geel o

1. (kleur) primaire kleur zoals die van licht met een golflengte van ca. 570 - 582 nm

   • Het geel van deze afbeelding steekt scherp af tegen het blauw. 

   ▸ Veel sterker dan op de Autoroute ervaar je hoe het landschap langzaam van kleur verschiet, van het sappige groen van de Bourgogne naar het azuurblauw van de Méditerranée, via het droge geel van de Provence.

   ▸ Ik duwde de deur met beide handen open en zag dat er ’s nachts een dik pak sneeuw was gevallen, waarvan een stukje geel kleurde toen ik er mijn waterfles in leegde.

2. (diergeneeskunde) aandoening van keel, luchtpijp en krop veroorzaakt door een ééncellige parasiet, Trichomonas gallinae 

   • Vroeger was het geel een gevreesde, want dodelijke, ziekte die nu veelal genezen kan worden. 

Synoniemen

• [2]: frons (valkerij)

Hyperoniemen

• regenboogkleur

Hyponiemen

   

bladgeel bremgeel briljantgeel bruingeel cadmiumgeel chinolinegeel chromaatgeel citroengeel dahliageel eigeel felgeel goudgeel grauwgeel groengeel hardgeel honinggeel kanariegeel kerriegeel knalgeel koningsgeel koolzaadgeel lichtgeel maisgeel maïsgeel meloengeel metanilgeel mosterdgeel narcissengeel okergeel olijfgeel oranjegeel pastelgeel roodgeel rosgeel ruisgeel rusgeel saffraangeel schutgeel signaalgeel strogeel vaalgeel verkeersgeel witgeel zachtgeel zandgeel zinkgeel zonnegeel zwavelgeel

Anagrammen

• egel, gele, glee, leeg, lege

Vertalingen

    1. kleur tussen oranje en groen   

Bulgaars: жълт (bg) m Duits: Gelb (de) o Engels: yellow (en) Erzja: ожо Estisch: kollane (et) Frans: jaune (fr) m Grieks: κίτρινος (el) (kítrinos) Italiaans: giallo (it) m

Noors: gul (no) Nynorsk: gul (nn) Pools: żółćy (pl) v Roemeens: galben (ro) Slowaaks: žltý (sk) Spaans: amarillo (es) m

    2. vogelziekte   

Duits: gelber Knopf (de) Engels: canker (en)

Pools: żółty guzek (pl)

Gangbaarheid

• Het woord geel staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "geel" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Kleuren in het Nederlands (nld) (de kleuren zijn slechts indicatief) (zie ook: RAL-kleuren)

Afrikaans

Uitspraak

• geluid

Bijvoeglijk naamwoord

geel

1. geel

Gronings

Bijvoeglijk naamwoord

geel

1. (kleur) geel; geel hebbend als kleur

Nedersaksisch

Bijvoeglijk naamwoord

geel

1. (kleur) geel; geel hebbend als kleur

Schrijfwijzen

• gääl
• gael
• giäl

Oost-Fries

Bijvoeglijk naamwoord

geel

1. (kleur) geel; geel hebbend als kleur

Schrijfwijzen

• gääl

Stellingwerfs

Bijvoeglijk naamwoord

geel

1. (kleur) geel; geel hebbend als kleur

Veluws

Bijvoeglijk naamwoord

geel

1. (kleur) geel; geel hebbend als kleur