Brontekst bekijken van St. John's (Newfoundland en Labrador)

{{Infobox plaats in Canada
| land = Canada
| naam = St. John's
| area = [[Newfoundland en Labrador]]
| situering3 = [[Divisie Nr. 1 (Newfoundland en Labrador)|Divisie Nr. 1]]
| situeringnaam3 = [[Lijst van censusdivisies in Newfoundland en Labrador|Censusdivisie]]
| situering4 = [[Eastern Regional Service Board|Eastern Region]]
| situeringnaam4 = [[Regional service board]]
| km2 = 446,02
| inwoners = 110.525
| census = 2021
| dichtheid = 247,8
| netnummer = 709
| tijdszone = [[UTC−03:30]]
| burgemeester = [[Dennis O'Keefe (politicus)|Dennis O'Keefe]]
| mapname = Newfoundland en Labrador
| lat_deg = 47
| lat_min = 33
| lat_dir = N
| lon_deg = 52
| lon_min = 44
| lon_dir = W
| image = St John's Newfoundland Collage.jpg
| caption = Boven: Zicht vanop [[Signal Hill (St. John's)|Signal Hill]]. Midden, linksboven: kleurrijke rijhuizen. Midden, linksonder: [[Cabot Tower (St. John's)|Cabot Tower]]. Midden, rechts: [[Sint-Johannes de Doperbasiliek (St. John's)|Sint-Johannes de Doperbasiliek]]. Onder: [[Confederation Building]]
| website = [http://www.stjohns.ca/index.jsp Officiële site van St. John's]
}}
[[Bestand:Aerial view of St. John's, Newfoundland at sunset by photographer Erik Mclean of Introspective Design.jpg|miniatuur|Luchtbeeld van Downtown St. John's]]
[[Bestand:An aerial view of The Battery, Located in St. John's, Newfoundland and Labrador.jpg|miniatuur|Luchtbeeld van de wijk [[The Battery (St. John's)|The Battery]]]]
'''St. John's''' is de [[hoofdstad]] en grootste stad in de [[Canada (hoofdbetekenis)|Canadese]] [[bestuurlijke indeling van Canada|provincie]] [[Newfoundland en Labrador]]. De op het [[eiland]] [[Newfoundland]] gelegen havenstad is de oostelijkste stad van [[Noord-Amerika]].

== Geschiedenis ==
=== 16e eeuw - 18e eeuw ===
Al begin 16e eeuw bestond St. John's als een niet-permanente vissersnederzetting. In de jaren 1630 werd St. John's officieel als permanente plaats gesticht door de [[Koninkrijk Groot-Brittannië|Britten]], waarop die al snel uitgroeide tot een belangrijke [[visserij|vissersstad]] en handelscentrum aan de [[Engelse kust van Newfoundland]].

Op 16 juni 1665 – tijdens de [[Tweede Engels-Nederlandse Oorlog]] – werd St. John's geplunderd en voor korte tijd veroverd door de [[Nederland]]ers onder leiding van admiraal [[Michiel de Ruyter]].<ref>{{en}} Heritage Newfoundland and Labrador, [https://www.heritage.nf.ca/articles/exploration/war-and-settlement.php 'The Effects of War on Early Settlement'], 2021. Geraadpleegd op 14 maart 2021.</ref> De enige verdediging die de stad had bestond uit een over [[The Narrows (St. John's)|The Narrows]] gespannen kabel en een aantal [[kanon (geschut)|kanonnen]], al waren deze onbemand en waren de meeste inwoners al vóór de inval naar de bossen gevlucht.<ref name="DW"/> Er lagen slechts twee schepen voor anker in de haven. Toen de Nederlanders vier dagen later de stad opnieuw verlieten, werden de twee schepen en de zes kanonnen als oorlogsbuit meegenomen.<ref name="DW"/>

De Nederlanders probeerden in 1673 in de context van de [[Derde Engels-Nederlandse Oorlog]] de stad opnieuw aan te vallen. Deze aanval mislukte echter omdat ditmaal de Engelsen er in slaagden de stad met geschut te verdedigen.<ref name="DW">{{en}} {{Aut|Gilbert, W.}}, "[https://journals.lib.unb.ca/index.php/nflds/article/view/18353/19799 “ye strength of ye place”: Defence Works in the St. John's Narrows, 1638-1780]", ''Newfoundland and Labrador Studies'', St. John's, 25 (2010), p. 198-199.</ref>

In 1705 belegerden de [[Frankrijk|Fransen]] de stad in de context van de [[Oorlog van koningin Anna]], waardoor St. John's zware schade opliep. In juni 1762 slaagden de Fransen erin om de stad te veroveren. De Britten onder leiding van luitenant-kolonel [[William Amherst]] grepen opnieuw de macht in september 1762 na de [[Slag om Signal Hill]], de strategische heuvel aan de haventoegang van de stad. Daarop werd in de jaren 1770 [[Fort Amherst (St. John's)|Fort Amherst]] gebouwd om de stad beter te kunnen verdedigen.<ref>{{en}} Canada's Historic Places, [https://www.historicplaces.ca/en/rep-reg/place-lieu.aspx?id=12850&pid=0 'Fort Amherst National Historic Site of Canada']. Geraadpleegd op 30 januari 2022.</ref>

=== 19e eeuw - heden ===
In het midden van de 19e eeuw werd de toen voor de Newfoundlandse economie belangrijke [[zeehondenjacht]] steeds verder geprofessionaliseerd, onder meer door het gebruik van [[stoomschepen]]. Hierdoor werd deze economische activiteit meer centraal geregeld en St. John's diende daarin als een van de twee grote uitvalsbasissen (naast [[Harbour Grace (plaats)|Harbour Grace]]).<ref>{{en}} {{Aut|Hiller, J.K.}}, "The Nineteenth Century, 1815-1914", ''A Short History of Newfoundland and Labrador'' (Newfoundland Historical Society), Portugal Cove-St. Philip's, 2008, p. 84. ISBN 978-0-9783381-8-3.</ref> In de late 19e eeuw was het belang van de zeehondenjacht sterk gedaald.

Op 9 juni 1846 werd een groot deel van het centrum vernietigd door een accidentele [[stadsbrand]]. Een nog veel grotere brand vernietigde grote delen van de stad op 8 juli 1892.

In 1898 begon de bouw van de voor de stad iconische [[Cabot Tower (St. John's)|Cabot Tower]] bovenop [[Signal Hill (St. John's)|Signal Hill]].<ref name="CHP">{{en}} Canada’s Historic Places, [https://www.historicplaces.ca/en/rep-reg/place-lieu.aspx?id=4439&pid=0 'Signal Hill National Historic Site of Canada']. Geraadpleegd op 11 april 2021.</ref> Op diezelfde heuvel ontving [[Guglielmo Marconi]] op 12 december 1901 het eerste trans-Atlantische [[radiotelegrafie]]signaal.<ref name="CHP"/>

Om de stad tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] te beschermen tegen Duitse [[U-boot|U-boten]] bouwde men [[kustverdediging]]swerken te [[Fort Amherst (St. John's)|Fort Amherst]], [[Fort Cape Spear]] en [[Fort Chain Rock]].<ref>{{en}} Parks Canada, [https://www.pc.gc.ca/apps/dfhd/page_nhs_eng.aspx?id=786 'St. John's WWII Coastal Defences National Historic Site of Canada']. Geraadpleegd op 30 januari 2022.</ref> In december 1942 vond er een grote ramp plaats toen het Knights of Columbus Hostel, waar een dansavond voor militairen plaatsvond, volledig uitbrandde. Er vielen 99 doden en 107 gewonden.<ref>{{en}} {{Aut|Rusted, Joan}}, ''St. John's. A Brief History'', St. John's, 2011, p. 37.</ref>

In 1984 werden enkele buurten en gebieden die tot dan onder toezicht van het [[St. John's Metropolitan Area Board]] (SJMAB) stonden opgeslorpt door de stad. Het betreft Airport Heights, Killbride, Shea Heights en de omgeving rond Torbay Road en Logy Bay Road.<ref name="SJAR"/> In 1992 werden daarenboven de gemeenten [[Wedgewood Park]] en [[Goulds (Canada)|Goulds]] opgeheven en toegevoegd aan St. John's. Dat jaar werden ook de tot dan toe bij [[Mount Pearl]] horende Southlands en grote gedeelten van het gebied onder toezicht van het toenmalige SJMAB toegevoegd aan het grondgebied van de stad.<ref name="SJAR">{{en}} {{pdf}} {{Aut|Heseltine, J.}}, ''[https://web.archive.org/web/20210606180752/https://www.stjohns.ca/sites/default/files/files/publication/CSJ_Amalgamation_Report_102011.pdf St. John's Amalgamation Review 2011]'', Darthmouth, 2011, p. 12 en hfstk. 2.1–2.2.</ref>

== Geografie ==
St. John's ligt in het oosten van het schiereiland [[Avalon (schiereiland)|Avalon]], aan de [[Atlantische Oceaan|Atlantische]] oostkust van Newfoundland. Tot het 446&nbsp;km² tellende grondgebied van de stad behoort [[Cape Spear]], het meest oostelijk gelegen punt van het [[Noord-Amerika]]anse [[continent]] (exclusief [[Groenland]]). De stad is het oostelijke eindpunt van de [[Trans-Canada Highway]] en wordt daarenboven aangedaan door de [[East Coast Trail]]. Ten noorden van de stad ligt [[St. John's International Airport]].

[[Downtown St. John's]] vormt het historische, toeristische en commerciële hart van de stad, met [[Water Street]], [[Duckworth Street]] en [[George Street]] als bekendste straten. De stad telt daarnaast nog verschillende andere buurten, waaronder [[Quidi Vidi]], [[The Battery (St. John's)|The Battery]], [[Fort Amherst (St. John's)|Fort Amherst]] en [[Goulds (Canada)|Goulds]].

== Demografie ==
Naast de hoofdstad is St. John's ook de enige grote stad in de provincie. In de [[1990-1999|jaren 90]] kende de stad net als de rest van de provincie een demografische neergang. Sinds het begin van de [[21e eeuw]] is St. John's echter onafgebroken aan het groeien. Dit in tegenstelling tot de honderden kleine en afgelegen dorpen op het eiland, waar de dalende trend nooit omgekeerd is. Tussen 2001 en 2021 steeg de bevolkingsomvang van 99.182 naar 110.525. Dat komt neer op een stijging van 11.343 inwoners (+11,4%) in twintig jaar tijd.

{{Tabel verticaal staafdiagram
| titel = Demografische ontwikkeling van St. John's
| balkruimte = 50
| schaalhoogte = 120000
| grote schaal = 20000
| kleine schaal = 10000
| 1951 |52873
| 1956 |57078
| 1961 |63633
| 1966 |79884
| 1971 |88102
| 1976 |86576
| 1981 |83770
| 1986 |96216
| 1991 |104659
| 1996 |101936
| 2001 |99182
| 2006 |100646
| 2011 |106172
| 2016 |108860	
| 2021 |110525
| opmerking = <small>Bron: [[Statistics Canada]] (1951–1986<ref>{{en}} {{pdf}} Government of Newfoundland and Labrador, ''[https://www.stats.gov.nl.ca/Publications/Historical/PDF/Historical_Statistics_of_Newfoundland_and_Labrador_V2_N5_1988.pdf Historical Statistics of Newfoundland and Labrador]'', Vol. 2, Newfoundland en Labrador, 1998, tabel A-9.</ref>, 1991–1996<ref>{{en}} {{pdf}} Statistics Canada, [https://stats.gov.nl.ca/Statistics/Topics/census1996/PDF/1996_Pop_NL_CCS.PDF 'Population of Communities by Census Consolidated Subdivision (CCS). Newfoundland and Labrador, 1991 and 1996 Census'], 1998.</ref>, 2001–2006<ref>{{en}} {{pdf}} Statistics Canada, [https://stats.gov.nl.ca/Statistics/Topics/census2006/PDF/2006_Communities_CCS.pdf 'Population of Communities by Census Consolidated Subdivision (CCS). Newfoundland and Labrador, 2006 Census'], 2009.</ref>, 2011–2016<ref>{{en}} {{pdf}} Statistics Canada, [https://www.stats.gov.nl.ca/Statistics/Topics/census2016/PDF/CCS_Community_2016.pdf '2016 Census Population, by 2011 Census Consolidated Subdivision (CCS) by Community, Newfoundland and Labrador'], 2018.</ref>, 2021<ref>{{en}} Statistics Canada, [https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=9810000203&geocode=A000210 'Population and dwelling counts: Canada, provinces and territories, census divisions and census subdivisions (municipalities)'], table: 98-10-0002-03 (geographic name: Newfoundland and Labrador), 2022.</ref>)</small>
}}

St. John's is nog steeds in volle groei en telt ruim 110.000 inwoners. De stad is voorts omgeven door een aantal [[slaapstad|slaapsteden]] waarvan [[Conception Bay South]], [[Mount Pearl]], [[Paradise (Newfoundland en Labrador)|Paradise]], [[Portugal Cove-St. Philip's]] en [[Torbay (Canada)|Torbay]] de grootste en belangrijkste zijn. Inclusief [[Metropoolregio St. John's|deze metropoolregio]] gaat het om ruim 210.000 inwoners.

=== Taal ===
In 2021 had 92,6% van de niet-institutionele inwoners van St. John's het [[Engels (hoofdbetekenis)|Engels]] als moedertaal; 99,5% was de taal machtig.<ref name="C21T"/> Hoewel slechts 1.090 mensen (1,0%) het [[Frans (hoofdbetekenis)|Frans]] als moedertaal hadden, waren er in 2021 9.955 mensen die die andere Canadese landstaal konden spreken (9,2%).<ref name="C21T"/> Op het vlak van moedertaalsprekers is Frans echter slechts de derde taal in St. John's, na het [[Arabisch]] dat in de stad 1.260 moedertaalsprekers (1,2%) en zo'n 1.745 mensen die de taal machtig zijn (1,6%) heeft.<ref name="C21T">{{en}} Statistics Canada, [https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2021/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&GENDERlist=1&STATISTIClist=1&HEADERlist=0&DGUIDlist=2021A00051001519&SearchText=st.%20john%27s 'Census Profile, 2021 Census of Population – Data table. St. John's, City (CY), Newfoundland and Labrador (Census subdivision)'], 2023.</ref>

== Politiek en bestuur ==
Als provinciehoofdstad is St. John's de ontmoetingsplaats van het [[Huis van Vergadering van Newfoundland en Labrador]] en dat reeds sinds de oprichting ervan in 1832. Het [[Colonial Building]] in de stad diende vanaf 1850 als vaste ontmoetingsplaats. Sinds 1959 komt het Huis samen in het [[Confederation Building (Newfoundland en Labrador)|Confederation Building]].

In de stad bevindt zich de zetel van het [[Eastern Regional Service Board]] en van de [[Newfoundland and Labrador Health Services]]. Deze [[gezondheidsautoriteiten van Canada|gezondheidsautoriteit]] is de opvolger van onder meer [[Eastern Health]], waarvan de hoofdzetel ook in St. John's was.

== Faciliteiten ==
Het stadsbestuur biedt [[openbaar vervoer]] via bussen aan via de vervoersmaatschappij [[Metrobus Transit]]. De stad is ook de thuisbasis van de [[Memorial University of Newfoundland]] (MUN), de grootste [[universiteit]] van Atlantisch Canada. Aan het MUN Student Center bevindt zich voorts de oostelijke begin- en eindhalte van [[DRL Coachlines]], de trans-Newfoundlandse busdienst.<ref>{{en}} DRL, [https://drl-lr.com/schedule-and-fares/ 'Schedule and Fares']. Geraadpleegd op 9 april 2023.</ref>

Economisch belangrijk is de [[haven van St. John's]], langs waar ruim de helft van alle goederen het eiland Newfoundland bereiken.<ref>{{en}} St. John's Port Authority, [https://sjpa-apsj.com/ 'Home'], geraadpleegd op 9 juli 2023.</ref>

== Bezienswaardigheden ==
St. John's telt 21 plaatsen of gebouwen die door Canada erkend zijn als [[National Historic Sites of Canada|National Historic Site]], wat neerkomt op bijna de helft van alle [[Lijst van National Historic Sites of Canada in Newfoundland en Labrador|National Historic Sites in de provincie]]. Bij de belangrijkste horen [[Signal Hill (St. John's)|Signal Hill]] met [[Cabot Tower (St. John's)|Cabot Tower]], de [[vuurtoren van Cape Spear]], het [[Water Street Historic District]], de anglicaanse [[Sint-Johannes de Doperkathedraal (St. John's)|Sint-Johannes de Doperkathedraal]] en de Rooms-Katholieke [[Sint-Johannes de Doperbasiliek (St. John's)|Sint-Johannes de Doperbasiliek]].

Zo'n 2&nbsp;km ten noordoosten van [[Downtown St. John's]] bevindt zich het historische vissersdorpje [[Quidi Vidi]] dat vandaag een gekende culturele buurt van de stad is.<ref>{{en}} Canadian Geographical Names Database, [http://www4.rncan.gc.ca/search-place-names/unique/AARVC 'Quidi Vidi'], 2021. Geraadpleegd op 5 november 2021.</ref> In de zuidelijke wijk [[Waterford Valley]] bevindt zich [[Bowring Park]], een 81 ha metend [[stadspark]] met allerhande recreatiefaciliteiten en enkele gekende standbeelden.

== Sport ==
De [[Royal St. John's Regatta]] vindt als sinds 1816 plaats in de stad en is daarmee de oudste nog bestaande sportcompetitie van Noord-Amerika.<ref name=RSJR/> De [[regatta]] is bijzonder populair en zorgt jaarlijks voor een volksfeest aan de oevers van [[Quidi Vidi Lake]] dat tot wel 50.000 bezoekers trekt.<ref name=RSJR>{{en}} Royal St. John's Regatta, [https://stjohnsregatta.ca/history/ 'Our History'], 2021. Geraadpleegd op 23 mei 2021.</ref> De dag van de wedstrijd, normaliter de eerste woensdag van augustus, is in de stad een [[wettelijke feestdag]].

De [[Feildians Athletic Association]] is een bekende [[omnisportvereniging]] in de stad die opgericht werd in 1899. Ze heeft een [[voetbal (sport)|voetbal]]-, [[basketbal]]-, [[honkbal]]- en [[hockey (balsport)|hockey]]afdeling.<ref>{{en}} Feildians Athletic Association, [https://web.archive.org/web/20210509103817/http://feildians.org/index.php About Feildians], 2021. Geraadpleegd op 9 mei 2021.</ref> De [[Guards Athletic Association]], opgericht in 1900, is de andere grote omnisportvereniging van de hoofdstad. Zij zijn actief in dezelfde sporten als de Feildians maar hebben daarenboven ook een volleybal- en track and field-afdeling.

In de stad bevindt zich het [[King George V Park]] dat met 6.400 zitplaatsen het grootste [[voetbalstadion]] van de provincie is. Het fungeert als thuisstadion voor [[Holy Cross FC]], Feildians en het universitaire voetbalteam. Het stadion deed al meermaals dienst voor wedstrijden van zowel het [[Canadees voetbalelftal (mannen)|Canadees voetbalelftal]] als van de [[Challenge Trophy]] en [[Jubilee Trophy (Canada)|Jubilee Trophy]].

== Partnersteden ==
* {{IE-VLAG}} [[Waterford (stad)|Waterford]], [[Ierland (land)|Ierland]] (sinds 2002<ref>{{en}} The Irish Times, [https://www.irishtimes.com/news/waterford-city-and-st-john-s-newfoundland-to-be-twinned-1.1061907 'Waterford city and St John's, Newfoundland, to be twinned'], 26 juni 2002. Geraadpleegd op 1 augustus 2020.</ref>)
* {{PT-VLAG}} [[Ílhavo]], [[Portugal]] (sinds 1998<ref>{{pt}} Ílhavo – Câmara Municipal, [https://www.cm-ilhavo.pt/p/stjohns 'St. Johns (Canadá)'], 2020. Geraadpleegd op 1 augustus 2020.</ref>)

== Panorama ==
[[Bestand:St. John%27s%2C Newfoundland and Labrador%2C Canada.jpg|miniatuur|880px|center|upright=3|{{center|Het centrum van St. John's gezien vanaf [[Signal Hill (St. John's)|Signal Hill]].}}]]
{{Clearleft}}
== Zie ook ==
* [[Lijst van personen uit St. John's]]
* [[Lijst van gemeenten in Newfoundland en Labrador]]
* [[Aartsbisdom St. John's]]

== Externe link ==
* [http://www.stjohns.ca Officiële site van St. John's]

{{Appendix}}
{{Coor title dms|47|33|20|N|52|43|44|W|type:city(100000)_region:CA-NL}}

{{DEFAULTSORT:Saint John's}}
[[Categorie:St. John's (Newfoundland en Labrador)| ]]